Predrag Mirković: Knjiga o satiranju Srpske crkve i naroda u Hrvatskoj

Ne nameravamo da optužimo Hrvate za ono  što nisu uradili Srbima, ali ćemo pogledati dokumenta koja veoma jasno govore šta jesu. Dokumenta je sakupio i objavio poč. Slobodan Mileusnić, direktor Muzeja Srpske pravoslavne crkve. Knjiga nosi naziv „Duhovni genocid“ i izdao je Muzej SPC 1997. godine. Sadrži obilje materijala o rušenju sroskih crkava u Hrvatskoj u građanskom ratu od 1991. do 1995. godine. A pošto su sve uništene crkve i manastiri stradali i od hrvatskih ustaša, Mileusnić je i te podatke naveo. Knjiga je izašla na srpskom jeziku ali naporedo sa prevodom na engleski. Podaci i fotografije u njoj predstavljaju potresno svedočanstvo o užasnom stradanju Srba u Hrvatskoj.

Mileusnić u predgovoru knjige kaže: „Uništavanje srpskog crkveno-umetničkog i istorijskog blaga skoro da od 1941. godine i nije ni  prestajalo. Tokom Drugog svetskog rata, pored preko milion srpskih žrtava uništeno je i preko 400 srpsko-pravoslavnih hramova. Samo na području Gornjokarlovačke eparhije od 203 crkve i kapele tokom prošlog rata uništeno je 116, a teško oštećeno 39. U Slavonskoj eparhiji  porušena su 54 hrama, a teško je oštećen 21…“.  On dalje navodi da su upropašćavanja srpskih crkava i manastira u Hrvatskoj nastavljena, naravno na perfidniji način, i u vreme komunizma, i navodi slučaj manastira Orahovice, jednog od najvrednijih spomenika srpskog, i ne samo srpskog naroda na prostorima stare Slavonije, čija je manastirska crkva podignuta 1592. godine  a 1594 fresko-slikana. Za vreme NDH ustaše su opljačkale manastirsku riznicu i prenele u Zagreb,  a vratili ono što je od nje ostalo tek 1985. godine. Manastirske konake zapalili su 19. avgusta 1942. godine hrvatski partizani po naređenju Janeza Grge i Karla Mrazovića Gašpara. Posle rata „nije učinjeno ništa da se ovaj duhovni i kulturni centar Srba u Slavoniji zaštiti i obnovi“.

Iz komunizma se prešlo u još gore stanje. Kako beleži Mileusnić, došli smo u stanje totalnog duhovnog genocida.  Taj rat 1991-1995. godine „nametnut srpskom narodu, doveo je Srpsku pravoslavnu crkvu i njen verujući narod na tim prostorima skoro do uništenja i nestanka“.

Muzej kojim je rukovodio Slobodan Mileusnić učinio je sve što je mogao  da spase liturgijske i druge crkveno-umetničke predmete i da popiše i unese u u stradalni diptih SPC  nove žrtve hrvatskih i muslimanskih crkvenorušitelja. On kaže da od deset srpskih pravoslavnih sedišta na teritoriji Hrvatske i Bosne i Hercegovine, sedam vladičanskih rezidencija je uništeno, granatirano ili demolirano i da su porušeni saborni hramovi u Pakracu, Karlovcu i Mostaru. A jedna od najvrednijih srpskih biblioteka, ona u Pakracu, koju je osnovao Arsenije III Čarnojević, opljačkana je i knjige se rasprodaju po Evropi. U njenim fondovima bilo je  dosta starih rukopisa, ali i knjiga, posebno 112 srbulja, koliko nijedna druga biblioteka nije imala. Nešto je vraćeno, ali je mnogo zavek nestalo. Nestale su čitave galerije ikona na ikonostasima, koje su radili najpoznatiji zografi od 16. do 20. veka. Računa se da je najmanje 7000 ikona uništeno.

Iz komunizma se prešlo u još gore stanje. Kako beleži Mileusnić, došli smo u stanje totalnog duhovnog genocida.  Taj rat 1991-1995. godine „nametnut srpskom narodu, doveo je Srpsku pravoslavnu crkvu i njen verujući narod na tim prostorima skoro do uništenja i nestanka“.

Muzej kojim je rukovodio Slobodan Mileusnić učinio je sve što je mogao  da spase liturgijske i druge crkveno-umetničke predmete i da popiše i unese u u stradalni diptih SPC  nove žrtve hrvatskih i muslimanskih crkvenorušitelja. On kaže da od deset srpskih pravoslavnih sedišta na teritoriji Hrvatske i Bosne i Hercegovine, sedam vladičanskih rezidencija je uništeno, granatirano ili demolirano i da su porušeni saborni hramovi u Pakracu, Karlovcu i Mostaru. A jedna od najvrednijih srpskih biblioteka, ona u Pakracu, koju je osnovao Arsenije III Čarnojević, opljačkana je i knjige se rasprodaju po Evropi. U njenim fondovima bilo je  dosta starih rukopisa, ali i knjiga, posebno 112 srbulja, koliko nijedna druga biblioteka nije imala. Nešto je vraćeno, ali je mnogo zavek nestalo. Nestale su čitave galerije ikona na ikonostasima, koje su radili najpoznatiji zografi od 16. do 20. veka. Računa se da je najmanje 7000 ikona uništeno.

Kako se to ubijalo, pljačkalo i raznosilo daju sledeći, nasumice odabrani primeri iz samo nekoliko eparhija.

Karlovac

Saborna crkva svetog Nikole, građena u vremenu 1758-1787. godine. Ikonostas slikao Arsa Teodorović, a zidne dekoracije izveo Dragutin Inkiostri Medenjak. Pretvorena u magacin srpskih i jevrejskih stvari (1941-1945). ( …) Crkva je srušena do temelja između 22. i 25. decembra 1993. godine…Zgrada (…) episkopije provaljena, opljačkana i srušena.

Glinska Poljana

Crkva Vaznesenja Gospodnjeg, podignuta 1806. godine. Pretvorena u rimokaatoličku (1941-1945). Tom prilikom crkvene arhive i bogoslužbene knjige spaljene. Posle Drgog svetskog rata crkva je vraćena Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Minirana sa svim crkveno-umetničkim dragocenostima između 8.  i 9. oktobra 1991. godine. Uništena do temelja. Pareohijski dom  srušen do temelja.

Gospić

Crkva Svetog Georgija,  podignuta 1785. Spaljena od ustaša (1941-1945). Ikonostas uništen. Ikone, crkveni mobilijar, bogoslužbeni predmeti i knjige takođe uništeni. Ustaše u hramu ubile veliki broj Srba. Na istom mestu podignuta 1964. nova crkva. Porušena, u građanskom ratu a sav crkveni inventar uništen.

Kostajnica

Crkva svetih arhangela Mihaila i Gavrila. Katedralna crkva stare Kostajničke eparhije podignuta 1743. godine. Ikonostas slikao ukrajinski ikonopisac Vasilije Romanovič 1759. Crkvu potpuno srušile ustaše 1941. godine. Nova crkva, u kojoj se nalazi deo ikona sa starog ikonostasa podignuta 1972. (…) Ukradene mošti Svetog Teodora Komogovinskog. Parohijski dom demorina i opljačkan.

Petrinja

Crkva Svetog Spiridona, poginuta 1785. godine. (…) Početkom Drugog svetskog rata crkva do temelja srušena po nalogu „Ustaškog stana“. Uništena drvorezbarija ikonostasa i crkveno-umetničke dragocenosti. Podignuta nova crkva 1976. godine. Namerno minirana i do temelja srušena van ratnih operacija 12. avgusta 1991. godine. Na temeljima porušene crkve započeta gradnja novog hrama, čiji su temelji osvećeni 1994. Zidove visine dva metra  Hrvati srušili buldožerom aprila 1997.

Pula

Crkva Svetog Nikole, podignuta u VI veku. Demolirana (1941-1945). Obnovljena 1963. Provaljena i opljačkana krajem 1990. Ukradeno 14 italo-kritskih ikona iz XVI veka; odnesen putir od pozlaćenog srebra i neke vredne bogoslužbene knjige. Tokom 1992. godine crkva kamenovana.

Rijeka

Crkva Svetog Georgija (na Sušaku), podignuta 1939. godine. Provaljena i demolirana 1992.

Sadilovac

Crkva Rođenja Presvete Bogorodice, podignuta 1826. godine. Dana 31. jula 1942. ustaše su spalile crkvu zajedno sa velikim brojem srpskog mesnog stanovništva (od novorođenčadi do staraca). Obnovljena 1989., a pod njenim patosom pohranjeni su posmrtni ostaci 463 osobe postradale u ovoj crkvi toga dana. Crkva znatno oštećena: prozori porazbijani, krov oštećen a ulazna vrata razbijena. Unutrašnjost devastirana, sve je razbijeno i pobacano po crkvi. U crkvi još stoji ikonostas i mermerne ploče na kojima pišu imena stadalih u crkvi. (…) Ploča o izgradnji hrama oštećena mecima, a jedan spomenik iza crkve pisan ćirilicom razbijen.

Smiljan

Crkva svetih apostola Petra i Pavla. Crkva srušena od ustaša 1941. godine. Posle Drugog svetskog rata obnovljena. Pored crkve nalazi se parohijski dom – Teslina roda kuća pretvorena u spomen-muzej. U njoj su bile ikone, etnografski predmeti, nameštaj i biblioteka, kao i lični predmeti Nikole Tesle. Parohijski dom-muzej oskrnavljen u jesen 1991. godine od strane HOS (specijalne hrvatske policije).

Staro selo ( kod Otočca)

Crkva Rođenja Svetog Jovana Preteče, podignuta 1740. godine. Ikonostas slikali ikonografi Gomirske ikonopisačke škole. Oštećena minama 1946. godine. Crkva generalno obnovljena. Spaljena i potpuno uništena sa ikonostasom i ostalim mobilijarom (1991-1993). Srpsko pravoslavno groblje pored crkve preorano buldožerima i tenkovima. (U selima Brlog, Drenov Klanac, Rapajin Klanac i Tukljanci srpska pravoslavna groblja su preorana, a avgusta 1995. godine sve crkve su provaljene i obesvećene).

Crnogorci (kod Imotskog)

Crkva Svetog Vasilija Ostroškog, podignuta 1983. godine. „Pripadnici oružnih snaga Hrvatske nekoliko puta pucajući iz automatsog oružja uništili su crep i krov crkve novembra meseca 1992. godine. Podmetnuli su eksplozivnu napravu pod zidove iste, i naneta je velika materijalna šteta. Podmetnuli su požar u crkvi i ona je potpuno izgorela…

Zagreb

Crkva Preobraženja Gospodnjeg,  podignuta 1794. godine. Obnovljena 1866 i 1884. godine. (…) Stradala pre početka bilo kakvih ratnih operacija, provaljena u noći izneđu 27. i 29. januara 1991. godine. Crkva oštećena više puta. (…) Muzej Srpske pravoslavne crkve Mitropolije zagrebačko-ljubljanske (u zgradi Mitropolije)  osnovan 23. oktobra 1981. godine(…) Stalna postavka je u parteru u šest prostorija, na površini od 423 kvdratna metra, a najveći broj činile su crkveno-umetničke dragocenosti koje su ustaše u Drugom svetskom ratu opljačkale, i koje su posle mnogih zahteva vraćene Srpskoj pravoslavnoj crkvi 1983. godine. Zgrada Mitropolije zajedno sa Muzejom minirana 11. aprila 1992. godine u 22,45. Desetine kilograma ekspoloziva raznelo je crkveno – umetničke i druge istorijske predmete koji su svedočili o duhovnom, kulturnom i stvaralačkom biću Srba na području stare Marčanske eparhije osnovane u XVI veku.

Donja Rašenica

Crkva Uspenja Presvete Bogorodice, građena od drveta 1709. godine. Pripada malom broju sačuvanih crkva-brvnara, po veličini je najveća. Unutrašnjost hrama autentična, sa visokim razvijenim ikonostasom koji je naslikao „zograf Trifun“ 1798. Pripada grupi spomenika nulte kategorije. Spaljena i potpuno uništena (1991-1993), iako je imala znak Haške konvencije.

Dalj

Crkva svetog velikomučenika Dimitrija. Na starijem crkvištu podignut 1799. godine Saborni hram. Ikonostas slikao Pavle Đurković 1822-1824. godine. Crkva obnovljena 1903, godine, Crkva demolirana 1942. i tom prilikom opljačkane sve dragocenosti, srušena krovna kostrukcija. Ikonostas delimično spaljen, a zvona odneta. Za stradanje ovog hrama odgovornoost snosi rimokatolički sveštenik Josip Astaloš. Crkva oštećena  u toku ratnih operacija 1991/92

Osijek

Crkva uspenja Presvete Bogorodice podignuta 1743. godine. Tokom Drugog svetskog rata srušena do temelja. Novi hram podignut u periodu od 1966. do 1979. godine. Tokom 1991/92 više puta granatiran. Opljačkan 1992. i 1992. godine. Parohijski stan demoliran i opljačkan.

Sarvaš

Crkva Rođenja Svetog  Jovana Krstitelja podignuta 1753. Ikonostas slikao Dimitrije Bačević 1766. godine. Po raseljavanju Srba ovaj hram ustupljen Rimokatoličkoj crkvi. Novi hram posvećen istom Svetitelju započet 1970, a osvećen 1990. godine. Crkvu znatno oštetili Hrvati u više navrata u vreme od 16. juna do 17. septembra 1991. godine; oštećen krov, a unutrašnjost crkve zapaljena. Stradao novi ikonostas, životni, bogoslužbeni predmeti, odežde i crkvene knjige. Sve spaljeno. Prema Izveštaju (ECMM br. 1/94, 88) crkva minirana, ostali samo temelji.

Ovo je samo pregršt onoga što su ustaše od 1941. do 1945. i njihovi sledbenici od 1991. do 1995. učinili srpskom narodu u Hrvatskoj. Kažem sledbenici, jer su sledili istu sumanutu ideologiju, istu krvožednu narav i istu monstruoznu želju – da se zauvek zatru svi tragovi Srba u Hrvatskoj. Da se poruše sve srpske crkve i manastiri, da se popale sve ćirilične knjige, da se razore sva srpska groblja, da se zauvek zaboravi da je taj narod ikad postojao. Ni u jednom rečniku nema reči koja obeležava takvu vrstu zatiranja jednog naroda. Lepo je rekao veliki pesnik srpski Jovan Dučić slušajući u dalekoj Americi o zlodelima nad Srbima u Nezavisnoj državi Hrvatskoj: „Hrvati su hrabar narod, ali ne zato što se nikoga ne boje, već što se ničega ne stide“. Bojim se da ga Srbi nisu najbolje shvatili.

Izvor: SVETINjE BRANIČEVA

Vezane vijesti:

Hrvati duguju Srbima 7.000 ikona – Jadovno 1941.

Prikaz knjige: Veljko Đurić Mišina, Srpska pravoslavna Crkva …

Srpska Crkva u Drugom svetskom ratu – Jadovno 1941.

NAJSTARIJA SRPSKA NASELJA PO SEVERNOJ HRVATSKOJ (DO …

Dragan Šućur, STRADANjE SVEŠTENSTVA SRPSKE …