Pomen za srpske mučenike stradale u austrijskim logorima

Zarobljeni srpski vojnici i internirano stanovništvo masovno su dovoženi u logor Nežider, i odatle raspoređivani u druge logore u carevini. Bili su to zloglasna imena: Hajnrihsgrin, Đenđeš, Nađmeđer, Ašah, Boldogasonj, Braunau i drugi.

I ove godine, nakon odslužene jutarnje službe, Crkvena opština Svetog Save u Beču organizovala je jednodnevno pokloničko putovanje sa ciljem da se obilježi stradanje srpskih žrtava u Prvom i Drugom svjetskom ratu.

Učesnik ovog pokloničkog putovanja bio je i Nikšićanin, Slavko Krivokapić, koji je ovu zanimljivu priču i izvrsne fotografije podijelio sa redakcijom IN4S-a.

Njegovo preosveštenstvo Episkop austrijsko-švajcarski G. Andrej, sveštenici iz Beča: otac Dragan Birtašević, otac Aleksandar Lapin i otac Mihajlo Smiljanić, kao i otac Nikola Pantić iz Gmundena stigli su sa vjernicima najprije na groblje u Bruknojdorfu (Bruckneudorf), na kome su sahranjeni posmrtni ostaci srpskih interniraca i logoraša.

Nakon odsluženog pomena, uputili su se ka groblju u okolini grada Nežidera (Neusiedl am See), gdje ih je srdačno dočekala gradonačelnica, gospođa Elizabeta Bem, kao i predstavnici Rimokatoličke crkve, koji su položili vijenac na mjestu stradanja srpskih vojnika.

Podsjetimo, zarobljeni srpski vojnici i internirano stanovništvo masovno su dovoženi u logor Nežider, i odatle raspoređivani u druge logore u carevini. Bili su to zloglasna imena: Hajnrihsgrin, Đenđeš, Nađmeđer, Ašah, Boldogasonj, Braunau i drugi.

Nekadašnji logoraš Nežidera, Dušan Krivokapić, zapisao je da je u logor ušlo ukupno 14.500 srpskih i crnogorskih žitelja, a izašlo 4.800. „Odatle se teško vraćalo u rodni kraj“, ocijenio je Krivokapić.

Nakon odsluženog pomena, Vladika je u svojoj besjedi zahvalio gradonačelnici na trudu koji grad ulaže kako bi se ovo mjesto održavalo i sačuvalo od zaborava i istakao da se mučenici, koji su ovdje sahranjeni, danas na nebesima raduju našem dolasku.

Gospođa Bem je u svom obraćanju prisutnima naglasila da je briga za groblje, na kome su postradali Srbi sahranjeni, obaveza grada, te da ne smijemo nikada dozvoliti da njihova žrtva bude zaboravljena.

Profesorka Gordana Ilić Marković je podsjetila da su prvi zatvorenici, koji su ovdje internirani već 1914. godine, bili Srbi iz Hrvatske, a nešto kasnije u logoru je boravio i naš čuveni naučnik Milutin Milanković.

Nakon obilaska Nežidera, grupa poklonika se uputila u Frauenkirhen (Frauenkirchen) – Baldogasonj.

Izgradnja logora Baldogasonj je započeta u septembru 1914, i radove su izvodili zarobljeni ruski vojnici. Već u jesen te godine logor postaje stradalište srpskih zarobljenika. Logor za ratne zarobljenike bio je od početka i logor za prognane. Tu su deportovani muškarci, žene i djeca svih uzrasta iz Srbije, Crne Gore i Bukovine. U ljeto 2016. dovedeno je 2500 prognanih iz Crne Gore, među kojima je bio i manji broj oficira.

Dnevni raspored zarobljenika bio je strogo organizovan. Kako bi obezbijedila samostalnost logora, uprava je otvorila radionioce za stolare, krojače, bravare i obućare. Budući da je logor izgrađivan „na brzu ruku“, logično je i da je imao mnogo suštinskih nedostataka, koje su i koštale života mnoge naše sunarodnike.

Nepovoljni higijenski uslovi i prevelika koncentracija ljudi na malom prostoru doveli su do epidemije pjegavog tifusa koja se razbuktala u zimu 1914/15. Tokom februara 1915. stotinu ljudi dnevno okončavalo je svoj život u mukama. Inspekcijski izvještaj od 10. aprila 1915. nedvosmisleno potvrđuje da je tokom ove pošasti umrlo 3690 ljudi.

Od ljeta 1915. logoraši su iskorišćavani i za rad u rudnicima, industriji, šumarstvu, poljoprivredi i vojnom kompleksu.

Nakon rata, nakon prodaje baraka i drgih nepokretnosti, od nekadašnjeg logora za ratne zarobljenike ostalo je samo groblje, na kojem je sahranjeno između 4500 i 6000 osoba u pojedinačnim i 14 masovnih grobnica. Brigu o groblju preuzeo je Crveni krst.

Učesnike pokoloničkog putovanja na groblju su srdačno dočekali monasi iz grčkog manastira u mjestu Sankt Andre am Cikze. Nakon odsluženog pomena, za sve prisutne priređena je trpeza ljubavi.

Kasnije u toku dana, poklonici su obišli i groblje u Kajzerštajnbruhu (Kaisersteinbruch).

I ovdje je takođe odslužen pomen nevino postradalim Srbima tokom Prvog i Drugog svjetskog rata.

Izvor: IN4S