Pohod srpskim stratištima

Na dan Svetih mučenika jasenovačkih, zajedničkim molitvama u pohodu najvećem srpskom stratištu Najsvetiji su mučenički oreoli! Stojimo na svetom tlu, toliko svetom za sve Srbe,  da bi svaki Srbin i pravoslavac ovde trebalo da pristupi bosih nogu iz poštovanja prema stradalačkom mestu, i jasenovačkim mučenicima

Ovogodišnji pohod Jasenovcu, Donjoj Gradini, potom, mučeničkim srpskim selima, Drakulić, Draksenić, Bijeli Potok, ostaće upamćen po izuzetnoj posećenosti, ali i posvećenosti monaštva, sveštenstva i pravoslavnih vernika Danu svetih mučenika jasenovačkih. Pamtiće se dugo ponovo oživljena nacionalna tuga posetom crnom srpskom stratištu. Sećaćemo se molitvene i liturgijske atmosfere koja je bila prisutna od prvog trenutka, kada se „Lastrin” autobus uputio prema teritoriji Hrvatske, i BiH, do momenta povratka u srpsku prestonicu.

Časni Krst predvodio je pokloničko i molitveno putovanje prema Jasenovcu. Najviše putnika činili su mladi Srbi, što budi nadu da će tradicija i potreba za  jasenovačkom molitvenom službom biti preneta na dostojan način genaracijama koje dolaze. Na put u Hrvatsku krenulo je brojno sveštensvo sa vernicima …

Podsećamo, Jasenovačko grotlo progutalo je ceo jedan ogroman grad, ili pokrajinu, nedužnih Srba sa teritorija tadašnje NDH, i velikog dela BiH.    Prema najnovijim podacima koji su izneti na Petoj međunarodnoj konferenciji o Jasenovcu, maja 2011. godine, ali i na osnovu  naučnih dokaza čuvenog antropologa prof. dr Srboljuba Živanovića, u jasenovačkim logorima ubijeno je (na preko 40 načina) više od 700 hiljada Srba, 32 hiljade Jevreja, 80 hiljada Roma. Masakrirali su pripadnici ustaške NDH oko 42. hiljade srpske dece, klali, davili, gušili u krematorijumu. Nikada se neće saznati broj stradale dece sa Kozare i potkozarja, niti broj nesrećnih mališana pravoslavaca koje je progutalo  obližnje Jastebarsko, jedini konentracioni logor za decu na svetu!

Lila je bez prestanka kiša u Hrvatskoj tokom celog putovanja. Ipak, najhladnije i najvetrovitije bilo je u samom Jasenovcu. Na području Spomen kompleksa „ Jasenovac” nalet ledene kiše i vetra kao da je hteo da kaže da nas su stopu prate suze mučeničke i jeziva studen, koja ledi srca od mržnje zlikovačke. I zaborava!!! Hladnoća se prosto uvlačila u kosti za vreme pomena jasenovačkim žrtvama, koji su kanonizovani u Svete jesenovačke mučenike1989. godine, a prema odluci Svetog Sinoda SPC. Na  obali Save, uz vetar, potmulo sivilo i kišu, sablasno je i pusto. Sa desne strane, ispod brdašcadi i brojnih nasipa prepunih srpskih kostiju, stojala je improvizovana kompozicija od tri vagončića. Nigde  ostataka nijedne  barake smrti,  nigde  ni najmanjeg traga od  bodljivakih žica, nigde  znaka krematorijuma, nigde  makar obeležja „sapunjare” … nigde ničega što na genocid, na strašno stradanje i mučeništvo  srpsko – podseća! Sve je satrto, u travu pretvoreno!

Uputili smo se prema Spomeniku jesenovačkom – nemom i bezličnom betonskom cvetu  titoističkih vremena. Ispod spomenika sveštenici su održali pomen postradalim jesenovačkim žrtvama, mučenicima. I … svetom Vukašinu jasenovačkom, onom stracu, Srbinu, koji je  poput  svih svojih sunarodnika, nevinih ljudi, žene, dece, staraca – stradalnika, pošao u smrt kao jagnje, sa hrišćansmom spoznajom o  crnom i strašnom ljudskom zlu, ali i sa nadom u veliku Božansku ljubav koja osvećuje. Ispod spomenika „Cveta” koračala je nema kolona. Odslužili su parastos jasenovačkim žrtvama pristigli sveštenici i monaštvo sa svojim narodom. Gorele su sveće u rukama Srba pohodnika. Padala je kiša od suza mučeničkih. Urlikao je vetar… Podrhtavali su glasovi naši… Jecalo je vreme prošlo… i sadašnje…

U  Muzeju žrtava Jasenovca, dočekao nas je kustos koji se trudio da ispriča što više pojedinosti iz istorije genocida nad srpskim narodnom u NDH. Gledali smo u skromnu namensku višeugaonu lavirint prostoriju Muzeja sa savremenom opremom, prigušenim osvetljenjem, koja sada komjuterski ne-prikazuje ono što je odavno postalo sveto i pred Bogom i pred istorijom.  Ništa ovde ne govori da je u jamama, nasipima, kerematorijumu, logorima ubijan jedan narod. Satirana mladost i budućnost! I bez obzira na višedecenijsko zatiranje postojanja ovog monstruoznog ustaškog koncentracinog logora, na tendenciozno maskiranje užasnog jasenovačkog mučilišta u nepregledne travnate površine, senke mučenika jače su od  svih laži, zlih vremena, ljudi, crnih režima i njihovih namera.

Sada Spomen komlpeks u Donjoj Gradini zauzima oko 117 hektara, kazuje nam Dejan Motl, kustos Kompleksa u Donjoj Gradini, a tokom Drugog svetskog rata od 1941-1945.  ovaj logor smrti zauzimao je sedam puta veću površinu. Okružen Savom, Unom i močvarnim terenom nije omogućavao žrtvama da nađu spas u bekstvu.

–Do sada je na ovom području iskopano 105 masovnih grobnica, a u pravcu velike šume nalazi se, kako stručnjaci tvrde, još najmanje 20 masovnih grobnica. Donja Gradina u kojoj je pogubljeno preko 350 hiljada Srba, bila je povezana sa suprotnom jasenovačkom stranom,  i drugom obalom Save, skelom na koju je moglo da stane oko najviše 200 ljudi. Zvanični podaci kažu da je monstruozni ustaški logor smrti radio do 22. aprila 1945. godine – objašnjava nam Motl.

Kiša nas je pratila i na svakoj stopi na putu prema manastiru Jasenovac u istoimenom mestu, koje je pre Drugog svetskog rata bilo čisto srpsko, a potom je u ustaškoj NDH skoro satrto. Danas u selu Jasenovac ima svega 90 srpskih kuća. U  centru sela je pravoslavni manastir posvećen rođenju svetog Jovana Krstitelja. U manastirskoj crkvi prepunoj naroda i sveštenstva vladika Jovan, episkop lipljanski, služio je svetu litirgiju u spomen jasenovčankim mučenicima. Sasluživalo je dvadeset sveštenika i monaha na čelu  sa domaćinom, vladikom slavonskim, gospodinom Savom.

Crkva na Dan svetih mučenika jasenovačkih prepuna je Srba iz Srbije, Republike Srpske, i ono malo naših sunarodnika što je preostalo iz obližnjih mesta, nakon nedavnog nesrećnog rata u Hrvatskoj. Atmosfera u manastiru, liturgijsko pojanje, sama arhijerejska služba, bili su veličanstveni trenuci. Kao da se „deo neba spustio na zemlju”…

Za sveto mučeništvo pravoslavno, za veliku srpsku nesreću, za Glogotu jasenovačku nije potrebno mnogo reči.

Tako je, nakon odslužene liturgije, svetog pričešća i rezanja kolača, u kratkoj besedi rekao vladika Jovan Ćulibrk: „Mi stojimo danas na svetom tlu, srpskom mučeničkom. Toliko svetom za sve Srbe,  da bi svaki Srbin i pravoslavac, ovde, trebalo da pristupi izuvenih cipela –  bosim nogama iz poštovanja prema ovom  stradalačkom mestu.”

Molili smo se za naše, jasenovačke mučenike, a u isto vreme upućivali Njima  u Nebeskoj Srbiji molitve za nas, Srbe – u zemaljskoj Srbiji. Jedan od nezaboravnih ternutaka bio je čudesan sklad u pojanju sveštenoslužitelja i naroda, trenutak kada je „zasvetlela” nebeska simfonija od glasova molitvenih, svetosavske ljubavi i hrišćanskog praštanja. U crkvi-toplo! A napolju je besneo vetar, lila je kiša, kovitlala studen, opasana potmulom tišinom zločina …

Časni Krst donet iz Jerusalima, amanet  je blaženopočivšeg patrijarha Pavla, da se Srbi u najvećoj nevolji Časnim Krstom i Hristovom ljubavlju vezju i povezuju, ma gde oni bili. Časni Krst je postavljen u srcu manastirske crkve u Jasenovcu.

Vladika Sava blagoslovio je narod koji je tog dana pristigao u Jasenovac iz svih srpskih zemalja.

–Uzvišeno je osećanje, kada da su ovo sveto mesto i naša jasenovačka crkva prepuni vernika i sveštenstva. Posle dugo godina, dočekali smo taj trenutak – poručio je vladika Sava. On je zahvalio episkopu Jovanu, sveštenicima i monasima, kao i poklonicima iz Banjaluke koji redovno obilaze Slavonsku eparhiju. Ovog puta došli su u organizaciji Svetosavske omladine Banjalučke eparhije, Udruženja logoraša i njihovih potomaka i Udruženja Bijeli Potok. Naglasio je da je veoma dragoceno što iz Beograda u poslednjih godinu dana treći put dolaze poklonici. Arhimandrit Pantelejmon je napomenuo da u Johanesburgu redovno služe svetu Liturgiju na ovaj Dan, kao i da se deo moštiju Svetih mučenika nalazi u prestolu hrama Svetog Tome u Johanesburgu.

Nakon trpeze ljubavi, zajedničkog obeda, koji je zbog kiše bio pod šatorima, put nas je dalje vodio prema Republici Srpskoj.

Poseta selu Drakulić, nadomak Banjaluke je nešto što se nikada ne zaboravlja. U monumentalnoj crkvi  posvećenoj Sv. velikomučeniku Georgiju u Drakulićima, sa obe stane od oltara, na visokim pločama od crnog nermera ugravirano je na stotine, hiljade imena postradalih Srba u Drugom svetskom ratu u pomenutom mestu i okolini. Ovo je graditeljski i hrišćanski primer kako se istinski čuva i poštuje istorijsko sećanje na naše stradalne sunarodnike. Vladika Jefrem banjalučki i njegovo sveštensvo svakom stradalnom mestu, hramu, posvećuju dužnu hrišćansku pažnju.Oni uče  druge kako se istinski voli i čuva uspomena na užasna stradanja srpskog naroda u Drugom svetskom ratu u BiH i NDH. Na mučeništvo naroda, sveštenstva, vladika, monaha…. U posebnom delu svetinje, izgarađena je impozantna zajednička grobnica za postradale.

Podsećamo, selo Draklići u istoriji stradanja srpskog naroda ostao je zapisan crnim slovima.U tom smislu, citiramo užasavajući izveštaj hrvatske nadzorne službe broj 69/42, u NDH. Jedinstven je usvetu!

„ RADIOGRAM

Odpremljen 11. veljače 1942.

ZAPOVJEDNIŠTVU USTAŠKE NADZORNE SLUŽBE

Na ruke gosp. Eugena Kvaternika, Zagreb

U vezi V.T. od 9 ovog izvještavam. Jedna satnija ustaške bojne pod zapovjedništvom nadporučnika Josipa Mišlova u pratnji župnika fra. Vjekoslava Filipovića dana 7 veljače u 4 sata ujutro zaposjela rudnik Rakovac i poubijala krampom 37 radnika grkoistočnjaka ( Srba). Nastavila sa ubijanjem krampom i sjekirom muškaraca, žena i djece u selima Motike, gde je ubijeno oko 750, Drakulić i Šargovac gde je ubijeno oko 1.500 osoba. Ubijanje je završeno istog dana oko 14 sati. Od tada pa sve do danas ustaše prevoze hranu, stoku i pokućstvo, iz kuća pobijenih u svoja skladišta. Opširan izvještaj slijedi Veliki župan pukovnik Aleman.”

Istine radi, koja je i Bogu mila, podsećamo, takođe, na crni dan u Drakulićima. Tog 7. februara 1942. u učionicu škole u Drakulićima upao je fratar Tomislav Filipović sa svojih 12 ustaša, koje je, zvao „svojim apostolima”. Zamolio je učiteljicu Dobrilu Martinović da iz klupe izvede jedno srpsko dete. Ne znajući zbog čega, ona je  prozvala najboljeg đaka, malenu Radojku, ćerku Đure Glamočanina, uglednog Srbina. Kada je mala Radojka došla do katedre, fratar ju je podigao, izvadio naož i zaklao je pred decom i učiteljicom. Potom se smireno okrenuo i rekao ustašama:„ Ustaše, ovo je u ime Boga, pokrštavam ove izrode i vi, slijedite moj put, ja prvi primam sav grijeh na moju dušu, a vas ću ispovijediti i riješiti svih grijehova”.

Učiteljicama je, potom, naredio da u dvorište izvedu svu srpsku decu.  Po ciči zimi, deci je naredio da trče u krug, a na određena rastojanja je postavio 12 ustaša. Užasnuta deca su trčala, vrištala i dozivala svoje roditelje, dok su im ustaše odsecale delove tela, uvo, nos,  ruku, vadili oči! Onda su ih zverski isekli na komade. U najtužnijem školskom dnevniku ostalo je zapisano da su 7. veljače 1942.  Radojka Glamočanin i svi đaci Srbi iz Drakulića – jednostavno „UMRLI”!!! Učiteljica Dobrila je preživela rat i kasnije je sve podrobno ispričala.

Obišli smo i mesto gde je mučenički, pored reke Vrbanje, postradao sv. Platon Banjalučki. U neposrednoj blizini nalazi se i Spomen obeležje Bijeli Potok, gde su ustaše iz susednog sela Debeljaci, za samo jedan dan, satrli celo srpsko selo. Meštani i potomci postradalih, priredili su dirljiv doček. Devojčice i dečaci u narodnim nošnjama ovog kraja, pemom su prkosili vetru i kiši…

Naše pohodničko putovanje nastavili smo posetom svetinjama banjalikim, crkvi Hrista Spasitelja u kojoj se čuvaju mošti 52 svetitelja,  i hramu Svete Trojice, gde počivaju mučeničke mošti svetog Platona banjalučkog… Večernjom službom u banjalučkom hramu završilo se putovanje u spomen svetim srpskim mučenicima stradalim u: Jasenovcu, Jastebarskom, Donjoj Gradini, Jadovnu, Metajni, Danici, Tenji kod Osijeka, Dubici, Sisku, Virovitici, Vinkovcima…( ukupno  22 logora) od ustaške kame u zločinačkoj NDH tokom Drugog svetkog rata. 

Pohodničko sveštenstvo i monaštvo

Svetu arhijerejsku liturgiju u manastirskoj crkvi rođenja sv. Jovana Krstitelja u Jasenovcu služio je episkop lipljanski Jovan, koordinator Odbora za Jasenovac sv. arhijerejskog Sabora SPC. Sa blagoslovom episkopa slavonskog gospodina Save sasluživali su sveštenici iz brojnih eparhija: arhimandriti Pantelejmon, starešina hrama Svetog Tome u Johanesburgu; i Stefan, iguman manastira Velika Remeta na Fruškoj Gori; protojereji-stavrofori: Radivoje Panić, starešina hrama Svetog Save na Vračaru; Miljko Korićanin, starešina hrama Svetog Georgija na Novom Beogradu i Bogdan Vasiljević iz istog hrama; Milorad Jovčić, iz Adealide u Australiji; Vlatko Golić, paroh iz Petrovca na Mlavi; jereji Dragoslav Topolac, starešina hrama Svetog Apostola Tome na Novom bežanijskom groblju i sekretar Odbora za Jasenovac; Jovan Lučić iz hrama Svete Petke na Čukarici; đakoni Dragan Neđić, iz hrama Svetog Save i Vladimir Rumenić iz crkve Svete Petke. Sasluživali su protonamesnik Đorđe Teodorović, sekretar EUO Slavonske eparhije i protonamesnik Dragan Gaćeša, paroh hrama Svetih apostola Petra i Pavla u Kućancima. Među hodočasnicima iz Srbije bila je i igumanija Taisija iz manastira Pokrova Presvete Bogorodice u Lešju kod Paraćina.

Blagoslov

Po blagoslovu, patrijarha srpskog gospodina Irineja, Odbor za Jasenovac Svetog arhijerejskog sabora SPC organizovao je pohod senima najvećeg srpskog stratišta svih vremena – Jasenovca 13. septembra, a na dan, koji se po kalendaru Srpske pravoslavne crkve, obeležava kao Dan sv etih mučenika jasenovačkih.

Zapisala Biljana Živković

Vezane vijesti:

Još jedan 22. april

Liturgijska proslava Novomučenika Jasenovačkih

SVETI SRPSKI NOVOMUČENICI JASENOVAČKI MOLITE BOGA ZA NAS