Podsećanje na Pančevačku bitku

Otvorena izložba u zgradi Magistrata, odakle su kretale srpske komande u revolucionarnim godinama 1848-1849.

Pančevo – „Proleće naroda” – revolucionarna 1848–1849. godina zahvatila je sredinom 19. veka čitavu Evrope, a posebno odjeknula na teritoriji koju je obuhvatao deo Kraljevine Ugarske. Srbi su se pridružili revoluciji tražeći jednakost i svoje mesto pod suncem, ravnopravnost da ispovedaju svoju veru i neguju svoju kulturu, a Pančevo bilo centar vojnih operacija srpskog pokreta.

U zgradi nekada Magistrata, sedišta Okružnog odbora odakle su kretale sve komande, upriličena je povodom 170 godina revolucije, Majske skupštine i prvog pominjanja Srpske Vojvodine kao političko-teritorijalna jedinice, izuzetna postavka originalnih dokumenata, umetničkih radova, slika… „Pančevo u Revoluciji 1848–1849.” zajednički su priredili autor istoričarka Milica Pejčinović iz Istorijskog arhiva Pančevo i koautori istoričari Srđan Božović i Gordana Stojanov iz pančevačkog Narodnog muzeja.

„Krajem te 1848. godine Mađari su želeli da nekako završe „sa tom revolucijom”, bilo im je dosta srpske pobune spremali su veliku vojsku i pohod na Pančevo u kojem je, a to malo ljudi zna bio i Glavni štab – „stan” komandanta vojvode Stevana Šupljikca.

Iskusni oficir, znajući da nema dovoljno vojnika za borbu upućuje molbu za pojačanje Aleksandru Karađorđeviću, tadašnjem knezu Srbije, koja nije bila nezavisna država nego pod Turcima. Budući da Srbija nije mogla formalno da pošalje vojsku u odbranu, knez se poslužio lukavstvom i uputio javni proglas dobrovoljcima – „ko želi da pomogne braći preko Dunava”.

To nije današnja Srbija napominje Božović, već samo njen severni deo, bez Niša, Vranja, Leskovca, Raške oblasti, nema medija – „samo ima od usta do usta”.

„I javi se za jedno kratko vreme skoro deset hiljada ljudi, što je bio fantastičan, gotovo neverovatan uspeh. U susret im krene Šupljikac sa svojom pratnjom, a molio je boga da dođe bar hiljadu ljudi. Kada je video nepreglednu vojsku, veoma uzbuđen održao je kratak govor koji u celosti glasi: ’Dobrodošli naša braćo, neka ceo svet vidi, kako braća braći u pomoć stižu, neka ceo svet vidi kako smo od iste majke isto mleko pili’, zakašljao se tu pred njima pao, kao u nekoj grčkoj tragediji, a živa istina je bila.

Komandu preuzima Stevan Petrović Knićanin, komandant srpskih dobrovoljaca zajedno sa Adamom Kosanićem, koji do nogu potukoše mađarsku vojsku 2. januara 1849. godine”, priča Božović, dodajući da je za pobedu kod Pančeva, koja je odjeknula u čitavom srpstvu, Petar Petrović Njegoš, crnogorski vladika i vladar, prvi Orden za hrabrost „Miloš Obilić” dodelio upravo Knićaninu, a Pančevo po svojoj borbenosti, od tada nosi i naziv Srpska Sparta.

U centralnom delu postavke dragocen eksponat muzeja – originalna zastava Srpskog vojvodstva, jedna od retkih iz perioda revolucije, koja se čuva u centru pokreta i najvećem oslobođenom gradu pod srpskom kontrolom. Na prednjoj strani dvoglavi crni orao na žutoj podlozi kao simbol Habzburške monarhije, u samom centru ocilo sa četiri „S” uz natpis na srpskom jeziku „Zastava Vojvodstva Serbskog 1848”, a na drugoj Sveti Đorđe koji ubija aždaju – simbol borca za slobodu.

Zastava, jedan od najznačajnijih artefakata iz istorije Vojvodine, preživela je zahvaljujući okolnosti da je bila pohranjena u jednom od starih zvona Uspenskog hrama u Pančevu, a ove godine i trajno sačuvana konzervatorsko-restauratorskim radovima koje je finansirala AP Vojvodina.

Postavka donosi i originalna dokumenta na srpskom jeziku sa pečatima kao što je proglas Glavnog narodnog odbora u Karlovcima da se narod diže na oružje, graničarsku zakletvu… i niz vrednih portreta vođa ustanka.

„Najjači utisak ostavljaju ličnosti. One grade istoriju, one grade događaje, koje možemo da sagledavamo iz različitih uglova i treba to da činimo, ali ove obiluju vrlinama koje su ih nosile. Revolucionarna 1848. godina uistinu je neobična u evropskoj, ali i nacionalnoj istoriji. Planula je u južnoj Italiji, a zatim se proširila po čitavoj Evropi. Razlozi zašto je podizana bili su različiti – socijalne i nacionalne prirode, a jedan jedini cilj bio je ukidanje feudalizma.

U njoj, sredinom 19. veka desio se sudar romantizma s jedne i realizma s druge strane, nacionalni porivi smenili su oni drugi – briga o svakodnevnom životu, pravima radnika, žena… menja se se pogled na svet, stvaraju nacionalne države i ona se završavala negde pre negde kasnije”, zaključuje dr Ivana Spasović, arhivista istoričarka Srpske akademije nauka i umetnosti.

Autor: Olga Janković

Izvor: Politika