PETROVA PETOLETKA U DRUŠTVIMA SAVEZA SOKOLA

Sokolska četa u Vitezu kraj Travnika podigla je spomen česmu sa bistom kralja Aleksandra, kao deo Petrove petoletke. Spomen česma je otkrivena 23 oktobra 1938. u prisustvu nekoliko stotina meštana i gostiju iz okolnih sela i Travnika.Posle svečanosti održan je javni čas čete i biciklističke i pešačke trke. Sokolska četa u Vitezu imala je oko 200 članova. (1)

Sokolska četa u Bratiškovcima, društvo Kistanje, župa Šibenik-Zadar, u okviru Sokolske Petrove petoletke, podigla je voćnjak „Kralja Petra II”, koji je imao 1.000 komada sadnica trešanja i jabuka. Održala je tečaj za nepismene. Podigla je spomen-česmu „Viteškog Kralja Aleksandra  I Ujedinitelja” i položila kamen temeljac svome sokolskom domu. Osvećenje spomen-česme „Viteškog Kralja Aleksandra  I Ujedinitelja” i  polaganje  kamena temeljca   sokolskom domu izvršeno je 23. oktobra 1938, i time najdostojnije proslavljena dvadesetogodišnjica  oslobođenja i ujedinjenja. Pomen kralju Aleksandru i svim žrtvama palim za slobodu, osvećenje  spomen-česme „Viteškog Kralja Aleksandra  I Ujedinitelja” i kamena temeljca sokolskom domu izvršio je episkop dalmatinski dr. Irinej Đorđević, uz asistenciju velikog broja sveštenika. Spomen-česmi su kumovali dr. Nikola Subotić, ministar, dr. Konstantin Dobrota, advokat iz Skradina i Mato Bedrica, trgovac. U ime Saveza sokola prisustvovao je  Pave Kovačev, starešina Župe Šibenik-Zadar. Bili su načelnik skradinske opštine Nikola Dragišić, veliki prijatelj sokolstva, članovi matičnog društva, susednih četa, sokolska muzika iz Šibenika, predstavnici raznih vlasti i mnogobrojni rodoljubivi seljaci i građani. (2)

Sokolska četa Budinšćina priredila je 25. marta 1939. akademiju pod nazivom „Zadrugarstvo u selu”. U predavanju koje je održao starešina Horvat iznesena je teška situacija sela, nastala kidanjem zadruga, svađom u porodicama i stalnom deobom. U tom duhu bile su izvedene ostale tačke programa, izrokaz i recitacije.(3)

Sokolska župa Tuzla brojala je 1939. 104 jedinice i to 26 društava i 78 sokolskih seoskih četa. Od toga 43 jedinice zavetovale su se da će podići sokolske domove. Od toga je 1939. bilo dovršeno osam i to u Doboju, Begovhanu, Srebrenici, Olovu, Dobrnji, Brniku, Donjim Žabarima i Orašju. U gradnji je bilo 15 domova i to u Gradačcu, Odžaku, Ugljeviku, Vlasenici, Zavidoviću, Zvorniku, Boljaniću, Srpskoj Grapskoj, Vranjaku, Crkvini, Žarkovini, Gornjem Skipovcu, Batkuši i Gornjoj Radnji. Većina domova bila je pod krovom. Prikupljan je materijal u dvadeset jedinica i to Brčko, Derventa, Gračanica, Kladanj, Skugrić, Gornja Turija, Bogutovo Selo, Kozluk, Brezovo Polje, Bukvik, Požarnica, Vrućica, Gornja Slatina, Gornji Žabari, Obudovac, Ražljevo, Porebrice, Kalenderovac, Vozuća i Pecka. Mnoge čete su se zavetovale, da će podići zgrade za škole, crkve, sokolske domove, da će osnivati analfabetske, poljoprivredne, domaćičke, pčelarske, zadružne i sokolske tečajeve, da će podići mostove, bunare, spomenike palim borcima u ratu, da će zasaditi stotine hiljada plemenitih voćaka, pošumljavati goleti, zasaditi parkove i to nazvati “Petrov park”, “Petrova šuma”, “Petrovo drvo”. Zavetovali su se da će osnivati knjižnice i čitaonice, narodne univerzitete, streljačke, pozorišne, pevačke, trezvenjačke i druge sekcije, za očuvanje narodnih običaja, suzbijanje zaraznih bolesti i  razvijanje guslarstva. Da će podići voćne rasadnike, trijersku stanicu, vodovod u selu, četne ambare, razne vrste zadruga, … . Seoska četa u Miškovcima sagradila je školu, a čete Dobrnja i Brvnik otvorile su u novim domovima narodnu školu. Održano je 12 analfabetskih tečajeva, 5 domaćičkih, osnovano 8 streljačkih sekcija, razvijene su 3 sokolske zastave, zasađeno 38.922 komada voćaka, 200 domaćina zasadilo je “Kraljevo drvo”, zasađena su 3 drvoreda pored puta i 1 “Petrov Gaj”. Podignuto je 5 voćnih rasadnika, 5 mostova, 9 bunara, 5 spomen česmi, 3 ambara i 1 spomenik. Uređena su 52 vrela pijaće vode i izgrađenao 5 puteva u selima. Osnovane su 3 voćarske i 1 stočarska zadruga. (4)

Sokolska četa Reljevo, kod Sarajeva, zavetovala se da uredi put Reljevo-Crnotina-Dobroševići. Rešili su da od kozje staze izgrade solidan put. Put je bio dugačak 3 i po kilometra, i bio  neprohodan, ali važan jer je bio jedan od glavnih prilaza  kojim su deca toga kraja išla u školu. Za kratko vreme izgradili su 1.500 metara puta. Sokoli iz Reljeva sem svoje radne snage dali su oko 2.500 dinara. Jedan od njih, Mirko Crkvenjaš, da bi omogućio izgradnju puta, poklonio je zemljište u dužini oko 1.000 metara, da se preko njega preseče put, dok seoski knez nije hteo da ustupi ni stotinu metara zemljišta u dužini, potrebnog za prosecanje puta, nego je za svaki metar tražio da mu se plati po uobičajenoj ceni. (5)

Sokolska četa u Bratiškovcima, društvo Kistanje, župa Šibenik-Zadar, od zavetovanih radova u Petrovoj petoletki 1939.  podigla je do krova svoj novi dom i zasadila voćnjak od 15.000 kv. m. Zasadila je oko 1.000 komada sadnica trešanja, jabuka i oraha. Četa je razdelila svojim svojim članovima oko 1.000 komada raznih voćnih sadnica. Članovi čete su ih zasadili na na svojim imanjima. (6)

Napomene :

1. „Naša Sokolska akcija”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 1 novembar 1938, br. 40, str. 4;
2. „Osvećenje spomen-česme „Viteškog Kralja Aleksandra  I Ujedinitelja” i polaganje  kamena temelja   sokolskom domu u četi Bratiškovci”, „Sokolski glasnik“, Beograd 8 novembra 1938, br. 41, str. 3;
3. „Kratke vesti iz našeg Sokolstva”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 31 mart 1939, br. 13, str. 4;
4. St. Bojović, „Veliki uspeh Petrove Petoletke u župi Tuzla”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 12 maj 1939,  br. 19, str. 3;
5. „Seljaci sokoli grade puteve”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 12 maj 1939,  br. 19, str. 4;
6. „Kratke vesti iz našeg Sokolstva”, „Sokolski glasnik“, Beograd, 17 novembar 1939, br. 46, str. 2;

Piše: Saša Nedeljković, član Naučnog društva za istoriju zdravstvene kulture Srbije

Vezane vijesti:

110-a godišnjica Srpskog Sokola u Sremskim Karlovcima

NAPADI NA SOKOLE U SELU BETINI KOD ŠIBENIKA

NAPADI NA SOKOLSKA DRUŠTVA U BANOVINI HRVATSKOJ

BORBA SAVEZA SOKOLA I KATOLIČKE CRKVE