Otvoreni bečki arhivi

U salonu Narodnog muzeja u Zrenjaninu otvorena izložba „Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat (1849-1861)“. Izloženo bezmalo hiljadu gotovo nepoznatih dokumenata iz 19. veka o ujedinjenju Srba

Zrenjanin – U salonu Narodnog muzeja u Zrenjaninu otvorena je izložba arhivskih dokumenata i drugog materijala pod nazivom „Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat (1849-1861)“, autora Zorana Stevanovića, arhiviste u Arhivu Vojvodine.

Izložbenu postavku, koja je prvi put predstavljena publici 2014. prilikom obeležavanja 165 godina od osnivanja Vojvodstva Srbije i Tamiškog Banata, čini 153 eksponata, najvećim delom iz fondova Arhiva Vojvodine. Na izložbi je prikazan i likovni materijal čije su digitalne kopije otkupljene od austrijske Nacionalne biblioteke u Beču.

Takođe, predstavljeni su i sadržaji retkih austrijskih službenih listova, kao i relevantni statistički podaci. Autor je obradio, preveo, protumačio i prezentovao sadržinu oko 1.000 arhivskih predmeta koji su bili manje poznati, ili potpuno nepoznati, stručnoj i naučnoj javnosti.

Istoričar u zrenjaninskom muzeju Srđan Priljeva, kustos izložbe, objašnjava da je 19. vek u političkom, kulturološkom i istorijskom smislu determinisan pokretima čiji je idejni siže bila borba za nacionalnu emancipaciju i slobodu. Srpski narod je državnu, političku, versku i jezičku emancipaciju izvodio u više pravaca, koristići različitu metodologiju.

– Srbi u Otomanskoj imperiji u prvoj polovini 19. veka stvorili su Kneževinu, koja polako preuzima ingerencije pune državnosti iz ruku Osmanlija. Drugi deo srpske populacije, čije se stanovništvo nalazilo u Habzburškoj monarhiji, politički kredo gradio je kroz borbu za teritorijalno-političku autonomiju. Polazni aksiom srpske elite, iz obe imperije, bio je stvaranje premise za konačno ujedinjenje Srba – ističe Priljeva.

Rastakanje Osmanskog carstva, nacionalne napetosti u Habzburškoj monarhiji, borba velikih sila, kao i industrijska i kulturna revolucija, doveli su polovinom 19. veka do snažnih previranja na jugoistoku Evrope. Mađarska revolucija, ističe Priljeva, izazvala je tektonske poremećaje u Habzburškoj monarhiji. U nastalom metežu, Srbi realizuju deo svojih ambicija, stvaranjem teritorijalno-političke autonomije pod nazivom Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat (1849-1861).

– Borba naroda u jugoistočnoj Evropi za sopstvenu emancipaciju i želja velikih sila da nametnu uticaj na ovoj teritoriji, iznedrila je proces koji je u istoriografiji nazvan „Istočno pitanje“. Srpsko pitanje nalazilo se u fokusu, izazivajući najveće istorijske potrese i promene. Stvaranje političke tvorevine Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat, poslužilo je kao polazna osnova za dalje snaženje srpskog političkog faktora u ovom delu Evrope – naglašava Priljeva.

MALI NAROD, VELIKA IDEJA

– Srpska Vojvodina u Habzburškoj monarhiji jeste ideja srpske državnosti. Ta političko-teritorijalna autonomija za koju je, od sredine 19. veka, prihvaćen naziv Srpska Vojvodina ili Vojvodovina, zapravo, nije ništa drugo nego pokušaj Srba u monarhiji, jednog malog naroda koji je činio svega dva-tri odsto stanovništva u okviru 50 miliona stanovnika imperije, da uspe da očuva svoj nacionalni identitet i odbrani ideju državnosti – izjavio je na otvaranju izložbe profesor dr Dejan Mikavica, sa novosadskog Filozofskog fakulteta.

Autor: Sl. PAŠIĆ

Izvor: NOVOSTI