Oslobođenje i ujedinjenje

Od Srba koji su rođeni u zajedničkoj zemlji danas se očekuje da se pomire sa tim da su na silu, ratovima podeljeni na različite države, nastale na ruševinama Jugoslavije

Posle razbijanja Jugoslavije, Srbija kao da se vratila u 19. vek. Ona je ponovo mala zemlja, smeštena na fragmentiranom političkom prostoru, ugrožena međusobnim sukobima velikih sila. Možda je, međutim, najvažnije to što je ona danas, baš kao i pre Prvog svetskog rata, samo jedna od zemalja u kojima živi podeljeni srpski narod.

U 19. veku se pripovedalo da su Srbi „pre Kosova“ imali svoje carstvo. Današnje generacije, međutim, neposredno pamte da su rođene i do juče živele u Jugoslaviji, zemlji za koju su se u dva svetska rata borili njihovi preci, u kojoj su Srbi, svojom ubedljivom većinom, bili ujedinjeni. To što je ona pripadala i drugim narodima ne menja suštinu stvari. Od Srba koji su, dakle, rođeni u zajedničkoj zemlji danas se očekuje da se pomire sa tim da su na silu, ratovima podeljeni na različite države, nastale na ruševinama Jugoslavije. Drugim rečima, Srbi su dovedeni u položaj Nemaca za vreme postojanja Berlinskog zida.

U 19. veku, pre ujedinjenja u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine, Srbe iz Srbije, Crne Gore, Habzburškog i Osmanskog carstva spajala je zajednička nacionalna svest. Ona, istina, nije u svim slojevima bila podjednako vidljiva i nije svuda imala isti sadržaj. Bila je, međutim, neobično otporna i trajna, jer se, pored ostalog, zasnivala na veoma dugim istorijskim tradicijama.

Ishodišta srpske nacionalne ideje nisu bila samo u prošlosti. Važniji je bio zajednički ideal oslobođenja i ujedinjenja, smešten u budućnost. Oslobođenje i ujedinjenje, te dve moćne reči, čiji se smisao ne može svesti na političko značenje, bile su lozinka evropskih nacionalnih pokreta od Irske, Norveške i Nemačke do Italije, Grčke i Jermenije.

Za Srbiju i Crnu Goru, države od kojih su Srbi očekivali ostvarenje oslobođenja i ujedinjenja, taj ideal nije podrazumevao osvajanje tuđih zemalja, nego puko preživljavanje i samoodbranu. Ilija Garašanin, Jovan Ristić, Nikola Pašić, knjaz i kralj Nikola Petrović znali su da su u međunarodnoj areni oduvek vladala hobsovska, nemilosrdna pravila i da su tu mogle da prežive samo velike i jake države. Njihove zemlje mogle su ili da se prošire i ujedine, ili da nestanu.

Velike sile su u pristalicama pokreta za oslobođenje i ujedinjenje najčešće videle izazivače nevolja. Za Beč i London Srbija i Crna Gora bile su, uprkos kraćim periodima razumevanja i saradnje, prihvatljive samo onda kada se nisu obazirale na Srbe u susednim zemljama. Sankt Peterburg je, uz kraće periode nerazumevanja i sukoba, pružao podršku srpskom nacionalnom pokretu, ali pod uslovom da on ostane pod njegovom kontrolom.

Ne može se poreći da su u jugoslovenskoj državi Srbi videli ostvarenje zavetne misli oslobođenja i ujedinjenja. Tu državu dva puta su razorile Nemačka i njene saveznice. Drugo razaranje, za razliku od prvog, obavljeno je uz podršku, a potom i vođstvo bivših srpskih saveznika, SAD i Britanije. Ideja oslobođenja i ujedinjenja je, usred Odbrambeno-otadžbinskog rata, kako se on danas zove u Republici Srpskoj, u delu beogradskog javnog mnjenja promenila smisao i sadržinu. Sada je značila oslobođenje od komunizma i ujedinjenje sa Evropskom unijom.

Danas znamo da smo, oslobađajući se komunizma, učestvovali u rasturanju sopstvene države, JNA i policijskih službi, i da smo, za šaku dolara, spremno rasprodali nekada uspešna preduzeća. U grčevitoj želji za ujedinjenjem sa Evropskom unijom, oprostili smo joj to što je, pod vođstvom Nemačke, SAD i NATO, rasturila Jugoslaviju, bombardovala Srbe, proterala ih iz Krajine, Sarajeva, sa Kosova i Metohije, kao i to što je vodila besprimernu medijsku antisrpsku kampanju, čiji recidivi traju i danas.

Uprkos svemu, čak i sada, u 2017. godini, ovako pervertirana ideja oslobođenja i ujedinjenja čini suštinu ideologije vlasti i najvećeg dela opozicije u Srbiji. Dok brod EU tone i dok ga pacovi uveliko napuštaju, srpske vlasti i opozicija bi da nas na njega po svaku cenu ukrcaju. Nikakve činjenice više ne mogu da zaustave naše političko-medijske elite: ni gromoglasno ćutanje Berlina i Brisela pred obnovom ustaških ideja u Hrvatskoj; ni to što EU i NATO nastavljaju sa stvaranjem legla islamskog fundamentalizma i kriminala unutar Srbije, na Kosovu, ali i u Bosni i Hercegovini; ni stvaranje velike Albanije; ni podrška antisrpskom režimu u Crnoj Gori.

Takva politika logično vodi ka zaključku da su Srbi u regionu za političke elite u Beogradu samo kamen oko vrata. Srpske vlasti uspostavile su veoma tesnu saradnju sa režimom u Crnoj Gori. Referendum o danu Republike Srpske dočekan je u Beogradu hladno i skoro neprijateljski. Današnje zbliženje sa Banjalukom posledica je samo njene solidarnosti sa Beogradom pred pretnjama iz Sarajeva. Briselski sporazum pokazao je da su vlasti u Beogradu spremne da trguju čak i sudbinom građana Srbije na Kosovu i Metohiji.

Zapitajmo zato građane Srbije: šta za njih zaista znače te dve reči, oslobođenje i ujedinjenje? Od koga bi danas trebalo da se oslobode, s kim da se ujedine? Kako reče neumorni Aleksandar Raković – sa Maltom i Letonijom, ili sa Republikom Srpskom i Crnom Gorom?

Docent na Odseku za istoriju Filozofskog fakulteta u Beogradu

Autor: Miloš Ković

Izvor: POLITIKA

Vezane vijesti:

Od Golgote do Vaskrsa Srbije | Jadovno 1941.

Miloš Ković: Ima li srpska istorija zlatno doba | Jadovno 1941.

Ković: Gavrilo je za Zapad terorista | Jadovno 1941.

Disciplinovanje srpske istoriografije | Jadovno 1941.

Gde je, u stvari, fašizam | Jadovno 1941.