Operacija „Maslenica“ u filmskoj seriji „General“

Na pravoslavni Božić ove godine HRT je u večernjem udarnom terminu emitovao petu epizodu filmskog serijala “General” Antuna Vrdoljaka, koja je posvećena hrvatskoj agresiji na južne dijelove Republike Srpske Krajine (RSK), pod kodnim nazivom “Maslenica”, koja je započela 22. januara 1993.

Agresija je izvršena u toku realizacije “Vensovog plana”, kojim je godinu dana ranije RSK stavljena pod zaštitu mirovnih snaga UN-a (UNPROFOR).

U narednih nekoliko dana hrvatske oružane snage su uspjele da zauzmu nekoliko desetina kvadratnih kilometara na Ravnim Kotarima, uključujući i aerodrom Zemunik, i nekoliko visova na Velebitu i da preuzmu kontrolu nad branom i hidroelektranom Peruća. Intenzivne borbene aktivnosti za Ravne Kotare potrajale su do kraja marta 1993. a slabijeg intenziteta i do kraja te godine.

U ovoj agresiji je, prema Veritasovoj evidenciji, poginulo i nestalo 348 Srba, od čega 55 civila, prosječne starosti 60 godina. Među žrtvama se nalazi i 34 žene, prosječne starosti 57 godina i troje djece do 12 godina, te 65 dobrovoljaca sa prostora Srbije i BiH, koji su došli na Ravne Kotare da zajedno sa domicilnim Srbima brane njihova vjekovna ognjišta. A na hrvatskoj strani je, prema njihovim službenim podacima, samo do 31. marta iste godine, bilo 127 poginulih boraca.

U pomenutoj epizodi ima jedna poduža scena u kojoj ranjeni srpski dobrovoljac iz Šumadije biva zarobljen od strane hrvatskog vojnika, u kojeg nije htio pucati iako mu je bio na nišanu. Hrvatski vojnik preuzima brigu o dobrovoljcu tako što ga ranjenoga u kolicima (tačkama) voza kroz razrušeno srpsko selo, i usput razgovaraju. Hrvatski vojnik govori: “…ne bi ja ni bia u ratu da nas niste ti i tvoji napali ka’ zviri, rušili gradove, palili kuće, žene silovali, ljude ubijali…”, a dobrovoljac odgovara: “Misliš da sam ja hteo da dođem ovde, misliš da mi je do jaja ovde?

U mom kraju su svi dezerteri. Eno ih bleje po Beogradu i inostranstvu. Jebe im se i za ovaj rat i za Jugoslaviju i za Republiku Srpsku Krajinu i za sve ovo. Oni imaju svoju Srbiju….”

Kao čovjeku sa Ravnih Kotara, koji je kao član Štaba TO opštine Benkovac učestvovao u organizaciji odbrane napadnutih srpskih sela, uključujući i rodno selo, poprilično su mi poznate činjenice i okolnosti oko ove agresije, tako da mi ova i slične scene sliče na spotove hrvatske vojske iz tih ratnih godina, koje sam imao prilike slušati i gledati na hrvatskim elektronskim medijima svo vrijeme rata.

I jedni i drugi imaju za cilj da prikažu jednu stranu, srpsku, kao agresorsku i zločestu, a drugu, hrvatsku, kao nedužnu, prisiljenu da se brani od “mrskog agresora” prema kojem ipak pokazuju svoje humano lice.

Naviknut na takvo prikazivanje rata devedesetih od strane Hrvata, ne bih ni reagovao na ovaj filmski prikaz akcije “Maslenica”, da nisam naišao na reakciju jednog učesnika u ovoj akciji sa hrvatske strane, objavljene u zagrebačkom Jutarnjem listu 10. januara o.g., koju su prenijeli i mnogi drugi hrvatski mediji.

Krasnodar Kišur, u ratu pripadnik 7. gardijske brigade “Pume” iz Varaždina, sada predsjednik Udruženja dobrovoljaca i veterana domovinskog rata, objašnjava da je scena u kojoj hrvatski vojnik vozi srpskog u tačkama u selu Drače totalno “preokretanje stvari”. Istina je da su ranjenog vojnika iz njegove jedinice Roberta Herkova – Ulu zarobili  ”okupatori” te su ga  natovarili u tačke, i u njima ga vozili od jednog do drugog mrtvog saborca i mlatili ga. I u kninskoj su ga bolnici redovito prebijali(!?), a kasnije su ga razmijenili.

Herkova je u kninskoj bolnici posjećivao, a i ranije mu je tokom zarobljavanja spasio život, komadant odbrane sela Drače, tvrdeći da je ovaj ranije njega ostavio na životu kada su ga bili zarobili prilikom ulaska u selo, ali im je uspio pobjeći. “To je stvarni, totalno izvrnuti prikaz događanja prilikom kojega je poginulo šest hrvatskih vojnika, a 16 ih je bilo ranjeno” – tvrdi Kišur.

Pod istim nazivom prikazan je i film na prošlogodišnjem filmskom festivalu u Puli, ali ga je kritika, za razliku od publike, dočekala “na nož”, spočitavajući mu ideološki performativ – ritualno oblikovanje službene verzije hrvatske novije istorije kroz lik idealnog hagiografskog reprezentanta kao što je Ante Gotovina (o tome sam u istoj ovoj rubrici 23. jula 2019. objavio tekst “Vrdoljakov General”).

I film i serija pod nazivom “General” pokaziju da se država Hrvatska, koja stoji iza ovog projekta sa oko tri milijuna evra i “patriotskim” govorom predsjednice države na premijeri filma, još nije ni počela suočavati sa svojom novijom prošlošću iz rata devedesetih, što nije dobro ni za hrvatsko društvo a ni za region. Kritike domaće stručne javnosti i neposrednih učesnika u događajima koje tretiraju film i serija, ipak daju nadu da će kad tad doći i do istinske katarze hrvatskog društva.

Autor: Savo Štrbac, DIC Veritas

Izvor: Politika, 21. januar 2020, štampano izdanje