Operacija “Koridor 92”: 32 godine od najvažnije bitke za život Republike Srpske

Navršava se 32 godine od Bitke za Koridor 1992. godine, koja je najznačajnija pobeda Vojske Republike Srpske u Odbrambeno-otadžbinskom ratu i izuzetno vojničko ostvarenje, koje se izdvaja od svih ostalih u tom herojskom dobu srpske istorije.

Piše: Jelena Marković

Operacija “Koridor 92”, poznata i kao proboj koridora života, bila je najveća operacija Vojske Republike Srpske (VRS) sprovedena tokom građanskog rata u Bosni i Hercegovini protiv Hrvatskog vijeća odbrane (HVO) i Hrvatske vojske (HV) u Bosanskoj Posavini.

Operacija je vođena od 24. juna do 6. oktobra 1992. godine. Cilj je bio ponovno uspostavljanje putne veze između zapadnog i istočnog dela Srpske Republike Bosne i Hercegovine. Razlog za pokretanje operacije bilo je zauzimanje Dervente od strane HVO i HV — potez kojim je blokiran jedini kopneni put između teritorija pod kontrolom Vojske Republike Srpske.

“Banjalučka regija, Zapadna Slavonija, Kordun, Banija, Kninska Krajina, sve je došlo u poziciju ‘zaglavljenog lifta’. Svi putevi nisu vodili nikud. Jedina normalna veza je bila preko Posavine”, objasnio je za RT Balkan ranije Branislav Božić, novinar i izveštač koji je pratio ova dešavanja i sa terena.

Još u martu 1992, pre početka rata u BiH, Hrvatska je svoje regularne trupe i deo paravojnih formacija ubacivala u Posavinu, sa leve na desnu obalu Save.

“Uz domaće Hrvate i delom Muslimane, Hrvatska je formirala grupaciju od 25.000 ljudi koji su praktično zaustavili svaki život u regijama koje sam nabrojao”, naveo je Božić, dodajući da su time presekli Republiku Srpsku na dva dela, ali su je i odsekli od Srbije.

Strašni zločini nizali su se od prvih dana rata, kada su hrvatsko-muslimanske snage iz pravca Slavonskog Broda ušle u Bosanski Brod u selo Sijekovac, gde su odmah počinili velika zverstva. U prvih nekoliko dana u malenom Sijekovcu ubijeno 26 osoba, a primer porodice Zečević koja je masakrirana na kućnom pragu posebno je ulivao strah u kosti Srbima koji su preživeli.

Zauzimanjem Dervente prekinut je i poslednji put koji je spajao zapadni deo Republike Srpske sa istočnim delom, koji se naslanjao na Srbiju. Time je onemogućeno snabdevanje Banjaluke, kao i najvećeg dela teritorije koju je Republika Srpska Krajina kontrolisala u početnoj etapi rata u Hrvatskoj.

Da cilj nije bilo samo zauzimanje teritorija, već i nestajanje naroda sa okupiranih prostora govori i činjenica da su širom Posavine formirani logori u koje su odvođeni Srbi.

Gubitak putne veze izazvao je značajne probleme u snabdevanju Banjaluke i okoline i za ishod je imao protivnapad VRS na snage HVO i HV na tom području. Istovremeno, VSR i JNA su zauzele Doboj i Bosanski Šamac, istočno i južno od pravca napredovanja HVO i HV. U junu, 1. krajiški korpus započeo je izvođenje pripremnih operacija na područja oko Dervente pod kontrolom HVO i HV, pokušavajući da poboljša položaje VRS potrebnih za izvođenje velikog napada.
Humanitarna katastrofa

Do 20. juna, VRS je zauzela sela Kotorsko i Johovac, severno od Doboja, i ostvarila glavni cilj pripremnih operacija.

Neposredni povod za delovanje bila je smrt dvanaest novorođenčadi u banjalučkoj klinici za dečije bolesti zbog nedostatka kiseonika u inkubatorima.

Naime, kada su hrvatsko-muslimanske snage odsekle krajine od Srbije i kada je počelo da nestaje svega, najugroženiji su bili pacijenti u bolnicama, ali i bebe u inkubatorima, jer su i lekovi i kiseonik počeli da nestaju.

Upućeni su mnogi apeli za pomoć, ali iako su predstavnici UNICEF-a i ostalih međunarodnih humanitarnih organizacijama bili dobro upoznati sa ovim problemom, avion sa bocama kiseonika je nekoliko dana čekao dozvolu za poletanje koju na kraju nije dobio. Ni Srbija, zbog sankcija, nije mogla da pošalje kiseonik vazdušnim putem.

“Slušali smo ‘Radio Krajinu’ kada je javljeno da je umrla 11. beba. Posle te vesti niko od nas više nije drugačije ni razmišljao, već: Mi moramo završiti to, bez obzira šta će se desiti nama”, naglasio je ranije za RT Balkan zamenik komandanta i poslednji komandant jurišne jedinice “Vukovi sa Vučijaka” Miro Šikarac.

Da je u njima proradio specifičan bes i onaj “srpski inat” koji brani da Srbin bude žrtva, svedočio je i major Željko Zorić, komandant 1. bataljona Vojne policije 1. Krajiškog korpusa.

“Čitao sam međunarodno ratno i humanitarno pravo, poznavao sam ga, poznavao sam i Ženevske konvencije, u kojima su opisani običaji rata: šta se sme raditi, šta se ne sme raditi, šta je vojno osoblje, šta je nevojno osoblje, ko su civili, ko nisu civili. Međutim, u ovoj situaciji kada su nam umirale bebe za Srbe nije važilo međunarodno humanitarno pravo”, ukazao je Zorić i dodao:

“Međunarodna zajednica nije nam dala pravo na život koji je svim ljudima zagarantovan.”

Ofanziva koja nije imala alternativu

General Momir Talić, komandat ove operacije, tada je naredio generalu Novici Simiću hitno probijanje koridora, a prema svedočenjima komandanta štaba korpusa generala Boška Kelečevića, tada je rekao: “Neka bude, Simiću, neka bude bar kozija staza.”

U ovoj istorijskoj operaciji snage Vojske Republike Srpske, Vojske Republike Srpske Krajine i jedinice Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske Krajine krenuće u napad na agresora 24. juna 1992. godine i za samo dva dana, nakon žestokih borbi, izvršiti proboj koridora.

Sedam dana od smrti poslednje bebe, 26. juna 1992. godine Vojska Republike Srpske zajedno sa jedinicama Srpske Vojske Krajine uspostavlja koridor sa Srbijom, kojim se od tada kiseonik redovno mogao dostavljati i omogućeno je bolje snabdevanje zapadnih srpskih zemalja.

Na Dugoj njivi kod Modriče danas će biti obeležene 32 godina od proboja Koridora kroz Posavinu na Vidovdan 1992. godine, u kojem je poginulo 855 boraca Vojske Republike Srpske i 14 pripadnika Ministarstva unutrašnjih poslova Srpske.

Vojna operacija “Koridor 92” trajala je od 14. do 28. juna na području Posavine i omogućila je spajanje zapadnih delova Srpske i Republike Srpske Krajine sa ostalim delovima Srpske i Srbijom, 26. juna probijena je “kozija staza”. Bitke za oslobođenje Posavine vođene su do 6. oktobra.

Svedoci i učesnici proboja koridora navode da su vojnici VRS telima štitili prve kamione koji su sa lekovima i kiseonikom krenuli ka Banjaluci, kao i da su tada prvi put videli da vojska plače.

Bitke za oslobođenje Posavine vođene su do 6. oktobra, a dan kasnije je neprijatelj i zvanično potučen do nogu. Nakon što su poraženi, hrvatski vojnici prešli su most kod Broda i vratili se u Hrvatsku, ali nisu čekali da njihovi saborci muslimani pređu reku, već su srušili most.

Izvor: ISKRA