Serbian
Armenian
Croatian
Dutch
English
French
German
Greek
Hebrew
Hungarian
Italian
Norwegian
Polish
Russian
Slovenian
Spanish
Danas kada ofanziva Vatikana na pravoslavne Srbe na žalost dobija svoj odraz i u srpskom episkopatu, nije naodmet podsetiti se perioda od pre nešto više od tri veka. Situacija je vrlo slična, u mnogim krajevima Austro-Ugarske sa većinskim srpskim stanovništvom počeo je otvoreni pritisak radi unijaćenja Srba. Kako tada, tako i danas, izlaz je samo jedan – jačanje pravoslavne svesti srpskog naroda i oslonac na Rusiju. Upravo o tome i govori tekst o ruskom učitelju Maksimu Suvorovu…
Beogradski Mitropolit Mojsije (Petrović) osetio je pogubnost od učenja srpske dece u austrijskim školama, pa se podstaknut rimokatoličkim prozelitizmom još 1718. godine pismom obratio lično Ruskom Caru Petru Velikom. Već tada su nekolicina Srba na dvoru Petra Velikog imala pristup, poput Pante Božića koji je još 1704. godine nastanio u Moskvi i postao “stalni predstavnik i izvestilac Cara Petra Aleksejeviča za srpske poslove”, preko Bogdana Popovića, oficira i izaslanika Srba iz Austrije, do čuvenog saradnika Petra Velikog, ruskog grofa srpskog porekla Save Vladislavića Raguzinskog.
Tri godine kasnije (1721) Mitropolit Mojsije ponovo piše Petru Velikom žaleći se na rimokatoličku propagandu, tražeći od njega, Pravoslavnog Cara, da bude drugi apostol Hristov među Srbima. Mitroplit piše Caru: “…Ne tražimo bogatstva, nego pomoći za prosvetu učenja i za oružje duša naših, da bi se suprotstavili onima koji vojuju protiv nas”.
Car je već sledeće godine naredio da se srpskim crkvama pošalju odežde i knjige i da se u Srbiju upute dvojica polaznika Kijevske duhovne akademije, ali prvi ruski bogoslov u Sremske Karlovce stiže tek u maju 1726. godine. Bio je to junak naše priče, Maksim Terenčević Suvorov, sinodalni prevodilac u RPC. Sa njim je stiglo ono najvažnije što je Mitropolit Mojsije tražio, mnoštvo bogoslužbenih knjiga: 70 komada crkvenoslovenske gramatike Meletija Smotrickog, 10 primeraka trojezičkog rečnika čuvenog Polikarpa i 400 bukvara. Samo pet meseci po svom dolasku, 1. oktobra 1726. godine, Suvorov već otvara prvu školu u Sremskim Karlovcima. Po blagoslovu Mitropolita Mojsija, učitelj Suvorov se 1727. godine preseljava u Beograd gde takođe otvara školu. Bio je to još jedan momenat u kome se očigledno vidi kako Sama Promisao Gospodnja upravlja istorijskim procesima, bio je to izuzetno delikatan trenutak, austrijske vlasti su se (pošto je jenjavala opasnost od Turaka pa im pravoslavni Srbi kao “tampon zona” više nisu bili neophodni) spremale da ukinu verske i druge povlastice Srbima. U Banatu je već bilo propisano da pravoslavni Srbi svetkuju rimokatoličke praznike, austrijski car je birao i Mitropolita i Episkope između trojice kandidata i oni nisu smeli da idu među svoju pastvu bez pratnje državnog činovnika. Nastupila je istinska borba Mitropolita Mojsija za verska prava Srba, za sjedinjenje Karlovačke i Beogradske Mitropolije. Austrija je po staroj navici papista neprekidno vodila dvoličnu politiku, obećavajući puno jer nije želela da se otvoreno protivi Rusiji ali ne ispunjavajući ništa kad je u pitanju povratak izgubljenih prava za Srbe i smanjenje pritisaka za unijaćenjem. Posle mnogo sastanaka i saborovanja, srpska delegacija na čelu sa Mitropolitom Mojsijem se uputila u Beč na nove pregovore, ali se tom prilikom, pod nerazjašnjenim okolnostima, u prestonici rimokatoličke Austro-Ugarske monarhije 27.07.1730. godine upokojio srpski Mitropolit Mojsije. Bio je to početak već vekovne “prakse” – iznenadnih upokojenja mnogih srpskih Mitropolita i Patrijarha.
No, da se vratimo našem junaku, Maksimu Suvorovu. Namere srpskog episkopata da uz pomoć ruskih učitelja podignu duhovnu razinu pravoslavnog sveštenstva, polako se i ostvarivala. Iako ne bez teškoća koje su se ponekad javljale i iz zavisti, Suvorov se pod novim Mitropolitom Vićentijem (Jovanovićem) vratio iz Beograda u Sremske Karlovce gde je među đacima imao i monaha, đakona pa i sveštenika. Uskoro je i u Aradu otvorena rusko-slovenska škola u kojoj učitelj bio brat Maksima Suvorova, Petar Suvorov, a za njom su otvorene i nove škole u Beogradu, Valjevu, Požarevcu i Majdanpeku. Na žalost, trvenja Suvorova sa okolinom u Karlovcima dovela su do svađe i njegovog napuštanja Karlovaca u avgustu 1731. godine, ali iskra pravoslavno-slovenskog prosvetiteljstva koja je upaljena njegovim dolaskom i donošenjem velikog broja neophodnih crkveno-prosvetnih knjiga na crkvenoslovenskom jeziku u Karlovce, nije se mogla ugasiti. Maksim Suvorov je ostao u Austro-Ugarskoj do 1337. godine, kratko je radio u ruskom poslanstvu u Beču, a onda ponovo kao srpski učitelj u više gradova – Segedinu, Severinu i Novom Sadu. Patološka fobija rimokatoličke monarhije Austro-Ugarske protiv Pravoslavlja, kulminirala je otvaranjem jezuitske škole u Beogradu, ali je Mitropolit Vićentije nastavio putem svog prethodnika Mojsija u odlučnoj nameri da zaštiti verska prava Srba. Po ugledu na prethodnika i on piše novom ruskom monarhu, Carici Ani, žaleći se na neverovatno neljudske postupke austrijskih vlasti i vojske. U pomoć Suvorovu dolazi iz Rusije još jedan učitelj, ruski jeromonah Sinesije Zalucki, koji je postavljen od strane Mitropolita Vićentija za upravnika srpskih škola i ono što je najvažnije u ovoj priči, uprkos odlasku Suvorova, u Karovcima je nastavila sa radom njegova škola. Takođe i u Beogradu nastavlja sa radom škola koju je osnovao Suvorov, tamo sa Svete Gore stiže jeromonah Anatolij, iskusni predavač crkvenog pojanja, koji kasnije počinje da predaje i u Karlovcima. Oduševljen napretkom i svestan potreba za kvalitetnim kadrovima, jeromonah Anatolij piše Kijevskom Arhiepiskopu moleći ga da pošalje nekoliko sposobnih nastavnika sa tamošnje duhovne akademije. Na leto 1733. godine, na njegov poziv među Srbe dolazi još nekolicina novih učitelja. Već tada je bilo jasno da pionirski posao učitelja Maksima Suvorova na slovensko-pravoslavnom prosvećivanju Srba nije bio uzaludan trud i da će kasnije vreme i uloga Sremskih Karlovaca i Beograda kao centara srpske prosvete samo potvrditi izuzetan značaj i vizionarstvo srpskih Mitropolita koji su pomoć tražili od Ruske pravoslavne monarhije.
Ne može se reći da je rad Maksima Suvorova odlikovalo nesvakidašnje stvaralaštvo i talentovanost, ali njegov pionirski rad na prosvećivanju pravoslavne slovenske braće u neprijateljskom okruženju rimokatoličkih državnih činovnika i u izuzetno značajnom i teškom istorijskom trenutku, čini ga istinskim velikanom srpske istorije. Danas kada znamo da su usled velikih i prljavih pritiska ili svakojakih obećanja papista, pojedini srpski sveštenici, pa čak i Episkopi, u tim vremenima primali uniju (Mitropolit Mojsije je ispovedio tajnu da je i njemu bio nuđen crveni šešir, pa je možda i njegovo odbijanje i bilo glavni razlog njegove nenadane smrti u prestonici rimokatoličke monarhije), pa pinorski rad ruskih učitelja na širenju duha ruske slovenske pravoslavne kulture dobija na značaju. Srbi zbijaju redove, narod daje podršku Crkvi u odbrani vere, veze sa Rusijom postaju sve jače i sve manji broj Srba je spreman na najstrašniju od svih mogućih izdaja, na izdaju Hrista, pa sve manji broj Srba prihvata mrsku uniju.
Srpski istoričar Vladimir Ćorović pišući o periodu s kraja tridesetih godina XVIII veka kaže da je “rusofilska orjentacija u srpskom društvu tada bila potpuno svesna i široko rasprostranjena, obuhvatajući ne samo sveštene krugove nego ceo narod srpski”. Eto kako jedna iskra zapali čitav plamen. Današnjoj Srbiji (čija politička elita teži patološkom braku žrtve sa krvnikom a deo crkvene elite kao da je spreman na uniji sa arhijeretikom iz Rima), po svoj prilici je ponovo potreban učitelj Suvorov.
Fond strateške kulture / Ranko Gojković
Izvor: SLOBODNA HERCEGOVINA
Vezane vijesti:
Pod tuđim krstom: Vatikan krsti krštene (1) – Jadovno 1941.
