Od 19. juna do 1. jula prolazak Časnog krsta

Udruženje građana „Jadovno 1941.“ iz Banjaluke povodom 75 godina od stradanja srpskog pravoslavnog sveštenstva i naroda u kompleksu logora smrti Gospić – Jadovno – Pag organizuje od 19. juna do 1. jula prolazak Časnog krsta kroz mjesta i hramove gdje je službovao Sveti sveštenomučenik Sava gornjokarlovački.

Predsjednik ovog udruženja Dušan Bastašić rekao je Srni da će Časni krst proći kroz mjesta od rodnog Mola i Bašaida u Bačkoj, preko manastira Krušedol, Sremskih Karlovaca, Patrijaršije u Beogradu, Karlovca i Plaškog do Katine jame u Lici u koju je bačeno tijelo tadašnjeg vladike gornjokarlovačkog Save Trlajića.

Bastašić je precizirao da će Časni krst biti postavljen 2. jula uz samo grotlo Katine jame u koju je bačeno tijelo tadašnjeg vladike.

On je pozvao vjerni narod da svojim prisustvom u hramovima u kojima će biti izložen Časni krst Svetog Save gornjokarlovačkog, doprinese očuvanju sjećanja na sveštenomučenika Savu i uz njega 38.000 nevino postradalih novomučenika srpskih, u kompleksu logora smrti Gospić – Jadovno – Pag 1941. godine.

Bastašić je podsjetio da će ove godine, sa blagoslovom episkopa gornjokarlovačkog Gerasima, od 1. do 2. jula biti obilježen „Dan sjećanja na Jadovno 1941-2016“.

Molitveno Sabranje počinje 1. jula u popodnevnim časovima okupljanjem kod Hrama Vavedenja Presvete Bogorodice u Plaškom, dok će isto veče biti održano predavanje na jednu od tema vezanih za stradanje Srba u kompleksu logora smrti Gospić – Jadovno – Pag.

Bastašić je dodao da će 2. jula nad Šaranovom jamom na Velebitu u 10.00 časova biti služen parastos za 38.010 pravoslavnih Srba, pobijenih u kompleksu logora NDH, Gospić – Jadovno – Pag.

Nakon parastosa iz mjesta Brušane krenuće litija mučeničkom stazom Svetog Save gornjokarlovačkog do Katine jame, gdje je bačeno njegovo izmučeno tijelo ljeta 1941. godine, gdje će biti postavljen Časni krst i služen parastos.

Sveti sveštenomučenik Sava gornjokarlovački rođen je 6. jula 1884. godine u Molu od roditelja Stefana i Jelisavete Trlajić, a na svetom krštenju dobio je ime Svetozar.

Osnovno obrazovanje stekao je u rodnom mjestu, a veliku klasičnu gimnaziju i bogosloviju završio je u Sremskim Karlovcima. Završio je Pravni fakultet u Beogradu i odbranio pravosudni ispit u Zagrebu.

Izabran je za vikarnog episkopa Sremskog i hirotonisan 30. septembra 1934. godine u Sabornoj prkvi u Sremskim Karlovcima, rukom takođe mučenoga za veru, patrijarha srpskog Varnave.

Kao vikar sremski, episkop Sava je do novembra 1936. godine vršio dužnost predsjednika Eparhijskog upravnog odbora Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke i svega nekoliko mjeseci dužnost predsjednika Crkvenog suda Arhiepiskopije.

Za eparhijskog arhijereja upražnjene gornjokarlovačke episkopije sa sjedištem u Plaškom izabran je i ustoličen 4. septembra 1938. godine.

Drugi svjetski rat zatekao je episkopa u prestonom Plaškom, u kome su se već 21. maja 1941. godine okupile desetine ustaša, kako bi vlast nad gradom preuzeli od Italijana. Episkopa Savu su odmah po preuzimanju vlasti proglasili za taoca „nove katoličke države Hrvatske“.

Ustaše su već 23. maja upale u episkopski dvor, nasilno iselili episkopa Savu i sav nameštaj prevezli u Ogulin. Zloglasni logornik, ustaša Josip Tomljenović, tražio je nasilnu predaju eparhijskog novca i vrednosti, naređujući episkopu Savi da napusti prostorije, jer „njegovo prisutstvo nije ni poželjno ni potrebno“.

Uz to mu je naređeno da odmah napusti Plaški i ide u Srbiju, što je ovaj hrabri episkop Crkve odbio, rekavši da je zakoniti episkop gornjokarlovački i da ne smije i ne može napustiti svoju Bogom povjerenu eparhiju i pastvu.

Ostajući nepokolebljiv i ne napuštajući episkopsko sjedište, sveštenomučenik Sava uhapšen je 17. juna 1941. godine, sa trinaest uglednih Srba i sveštenicima Bogoljubom Gakovićem, Đurom Stojanovićem i Stanislavom Nasadilom.

Zatvoreni su i strahovito mučeni u štali Josipa Tomljenovića, osobito episkop Sava.

Dana 19. jula 1941. godine ustaše su izvele zarobljenike, svrstali ih po dvojicu u red i odveli na željezničku stanicu u Plaškom u namjeri da ih otpreme u Gospić. Na željezničkoj stanici proveli su više od sedam časova.

Episkopa Savu su vezanog i lancima zvjerski maltretirali, ne dozvoljavajući mu ni da sjedne radi predaha. U gospićkom zatvoru u koji su deportovani, novomučenici dovedeni iz Plaškog su strahovito mučeni.

Polovinom avgusta 1941. godine iz gospićkog zatvora izvedeno je oko dvije hiljade Srba, vezanih žicom po dvojica i odvedeni su putem ka Velebitu. Među tim mučenicima bio je sveštenomučenik Sava.

Italijanski novinari su svjedočili da je na Velebitu tokom avgusta 1941. godine ubijeno preko osam hiljada Srba, među kojima se pretpostavlja da je postradao i episkop Sava.

Postoji još jedno svjedočenje o mučeničkoj smrti episkopa Save, zabilježeno rukom sveštenika Jovana Silaškog i objavljeno u Banatskom vesniku, a koje je episkop zahumsko-hercegovački i primorski Atanasije Jevtić, zapisao u knjizi „Srpska crkva u Drugom svetskom ratu“.

Prema ovom svjedočenju Alojzije Stepinac otvoreno je rekao vladiki da mora da napusti „hrvatski“ Karlovac, inače će biti likvidiran. Na to mu je vladika odgovorio „Glavu dajem, ali svoj narod ne ostavljam“.

Vladika Sava je uhapšen i strahovito mučen. Za vrijeme njegovog mučenja u Plaškom, ustaše su pjevali: „Svi koji ste u Hristu rođeni – u Hrista ste se obukli“.

Kada su vladiku poslije mučenja poveli na stratište, njegova majka je stajala pored crkve i čekala da ga provedu. Htela je, još jedanput, da vidi sina i da se sa njime pozdravi. Mučitelji joj to, međutim, nisu dozvolili. Vladika je, ipak, vezanim rukama blagoslovio majku i otišao u smrt.

Sveštenomučenik Sava je sa drugim sveštenomučenicima i mučenicima, upisan u Diptihe Svetih, tokom redovnog zasjedanja Svetog Arhijerejskog Sabora, Srpske pravoslavne crkve 1999. godine.

Liturgijski se spominje 4. jula po Julijanskom odnosno, 17. jula po Gregorijanskom kalendaru.

Izvor: SRNA

Vezane vijesti:

19. jun – 02. jul 2016. – Krstonosni put Sveštenomučenika Save …