„Nad Kraljevom živa vatra seva“

Događaji vezani za borbe i oslobođenje Kraljeva 1941. su obeležili svu nesreću tog rata. Okupacija, represalije, nesloga i ideološka zadojenost uticali su na tragične posledice tih događaja.

Nakon što su nepredate jedinice Jugoslovenske vojske oslobodile više gradova i mesta po centralnoj Srbiji (Loznica, 31. avgusta; Bogatić, 1. septembra; Krupanj, 1. septembra; Banja Koviljača, 6. septembra; Gornji Milanovac, 29. septembra i Čačak, 1. oktobra) došao je red i na prvi veći grad—Kraljevo.

U oktobru 1941. u Kraljevu se nalazilo oko 3.000 Nemaca, koji su se dobro utvrdili u gradu i oko grada imali niz rovova, bunkera i utvrđenja. Najjače utvrđenje Nemci su napravili kod Poljoprivredne škole. Grad je sa druge strane napadalo oko 4.500 četnika i 1.500 partizana, koji su imali po dva topa bez nišanskih sprava i dva oklopna vozila. Formiran je i zajednički štab. Četnike su u štabu predstavljali major Jugoslovenske vojske Radoslav Đurić i kapetan JV Jovan Deroko, a partizane Mole Radosavljević i Ratko Mitrović. Borbe su neprekidno vođene do 2. novembra.

U noći između 15. i 16. oktobra kapetan Deroko je niz tesnac Kamidžor pustio železnički vagon natovaren avionskim bombama. U jakoj eksploziji uništene su nemačke prepreke iza kamidžorskog mosta, što je bio znak za početak četničkog juriša. Pošto je zauzet most, Deroko je nastavio napad prema kraljevačkom aerodromu. Već od početka napada počinju da se javljaju pukotine pošto su Partizani počeli da se povlače sa linija borbe i odlaze u Trnavski, Ljubićki i Dragačevski srez da uspostavljaju svoju revolucionarnu vlast.

Dva tenka, zarobljena od Nemaca kod Gornjeg Milanovca, kojima su upravljali poručnik Dragomir Topalović i potporučnik Žarko Borišić, krenula su drumom ka prvoj borbenoj liniji i počeli da gaze nemačke rovove. Pošto nisu imali topovsku municiju, mitraljirali su Nemce i bacali bombe kroz kupole. Tada su krenuli u napad četnici u oklopnim vozilima, i sa svih položaja oko Kraljeva. Udarna grupa uspela je da se probije do spomenika u centru grada. Sem Trnavskog bataljona Čačanskog partizanskog odreda, sve ostale komunističke jedinice su ove događaje posmatrale na svojim početnim položajima. Tako su nastali prazni međuprostori, koje su Nemci uočili i nastojali da iskoriste. Zbog tih praznina zauzeće grada nije uspešno izvedeno. U gradu gine komandant Jeličkog četničkog odreda poručnik JV Jovan Bojović, posle čega su njegovi četnici počeli da se povlače, osuđujući izdajstvo partizana. Poručnik JV Sima Uzelac odbija da se povuče iz Kraljeva i i gine u borbama u gradu sa još oko 250 četnika. Tu je život izgubio i kapetan Petar Dejanović.

Kada se 2. novembra saznalo za borbe između četnika i partizana kod Užica, Požege i Karana, napušta se opsada grada. Ranjenog kapetana Jovana Deroka zarobljavaju Partizani na brdu Ljubiću 6. novembra i ubijaju na licu mesta.

U Kraljevo je 2. novembra vozom došao i glavnokomandujući nemački general, Franc Beme, a grad je izgledao sablasno sa istaknutim crnim zastavama na svim kućama i spuštenim zavesama na svim prozorima. Na ulicama nije bilo žive duše.

Zvonila su sva crkvena zvona da odaju poštu ubijenima.

Tih dana Nemci su uhapsili nekoliko hiljada Kraljevčana, koje su držali kao taoce. U znak odmazde za napad na Kraljevo, i pretrpljene gubitke, 14. oktobra su, prema poručniku Draganu Sotiroviću, streljali 1.738 muškaraca i 19 žena.

Na slici jedan od četničkih tenkova ide ka centru Kraljeva.

(Istorija Srba, Fejsbuk)

Izvor: VIDOVDAN

Vezane vijesti:

Nemci u Kraljevu ubili 2.190 civila! | Jadovno 1941.

Ožiljci ne blede: Obeležena godišnjica fašističkog …