Malo se zna i to da je Moravska divizija odlikovana najvišim ratnim odlikovanjima, pa su u leskovačkom Narodnom muzeju odlučili da joj odaju poštu reprezentativnom izložbom i foto-monografijom
Seljaci sa jugoistoka Srbije su – uoči i tokom Velikog rata – na braniku otadžbine proveli više od sedam godina, te u sastavu Moravske divizije prešli put od svojih domova, preko balkanskih ratova, Drine, Cera, Kolubare, povlačenja preko Albanije, ostrva Vido, Krfa, Severne Afrike, Solunskog fronta i nazad u domovinu i slobodu, sve do Beograda, Kikinde i Temišvara, ali se srpska istoriografija njima nije mnogo bavila.
Malo se zna i to da je Moravska divizija odlikovana najvišim ratnim odlikovanjima, pa su u leskovačkom Narodnom muzeju odlučili da joj odaju poštu reprezentativnom izložbom i foto-monografijom – obeležavajući, tako, i vek od završetka Prvog svetskog rata, i 70 godina postojanja ove ustanove kulture.
– Osim o vojnim operacijama, eksponati svedoče i o tome kako su ratnici provodili slobodno vreme, negovali srpsku tradiciju i u najtežim uslovima, družili se sa francuskim vojnicima čija je konjica učestvovala u oslobođanju ovih krajeva – ističe direktor muzeja Mira Ninošević koja je, sa kolegom Veroljubom Trajkovićem, i koautor izložbe koja je pripremana čak tri godine.
I, upravo od Trajkovića saznajemo da su ratnici u časovima odmora pravili razne predmete od kojih su neki sada izloženi. Podizali su i bašte, te sadili cveće i povrće, a nije bila retkost ni da zaigraju – posebno tokom obeležavanja krsnih slava. A, kada je svečanostima prisustvovao i kralj Aleksandar, izvodili su sokolske vežbe i marširali…
Izložba otkriva i detalje o ratnim komandantima Moravske divizije, pa su tu i lični predmeti komandanta Moravske divizije na Solunskom frontu pukovnika Pante Grujića. Otkriva se, takođe, i da je Stanislav Binički čuveni „Marš na Drinu“ komponovao u čast komandanta Drugog pešadijskog puka koji je poginuo u Kolubarskoj bici Milivoja Stojanovića Brke, dok je komandant Moravske divizije drugog poziva pukovnik Ljubomir Milić generalski čin stekao zahvaljujući „leskovačkom protivudaru“ – manevru koji je srpskoj vojci omogućio odstupnicu ka Kosovu i Metohiji, te snegom zavejanoj Albaniji. Veliki broj eksponata je stigao iz muzeja u drugim gradovima Srbije, ali i iz porodičnih riznica, a dominiraju lični predmeti pešadijskog pukovnika iz Kraljeva Dragutina K. Martinovića.
Moravska divizija je, inače, jedina u svom sastavu imala i žene, a izložba u Leskovcu svedoči i o ratnoj ljubavi između podnarednika Drugog pešadijskog puka Engleskinje Flore Sends i rezervnog poručnika iz Donje Rečice kod Prokuplja Janaćka Jovića. On joj je i dao nadimak „naša Engleskinja“, frontovska ljubav je prekinuta Janaćkovom pogibijom 1916, a Flora je – iako nije želela da drugi vide znake žalosti – tražila način da i ona strada… Preživela je i posle rata objavila knjigu pod naslovom „Voljeni narednik“!
Izložba je u Leskovcu do jula, na jesen će biti predstavljena i beogradskoj publici – u galeriji RTS – a na Dan državnosti 2019. će biti otvorena u Vojnom muzeju.
ODZIV
– U ovom kraju gotovo da nema kuće koja nije dala bar po jednog ratnika, a svaki četvrti muškarac mobilisan na jugoistoku Srbije je poginuo na frontu – ističe Mira Ninošević i dodaje da je, po objavi rata, Moravska divizija imala oko 34.000 vojnika i starešina.
SPOMENIK
Donedavno se verovalo da je Spomenik oslobodiocima u centru Leskovca podignut po imaginarnom liku nepoznatog srpskog vojnika, ali je na ovoj nesvajidašnjoj izložbi prikazana fotografija narednika Drugog pešadijskog puka Moravske divizije Aleksandra Simonovića (na slici) iz 1916. godine – sa kompletnim francuskim naoružanjem, opremom i odelom – koji je, po svemu sudeći, poslužio kao „model“ za spomen-obeležje.
Autor: I. MITIĆ
Izvor: NOVOSTI
Vezane vijesti:
Priče iz Velikog rata: Iz Milutovca u slavu
Izvinjenje vojvodi Stepi Stepanoviću: “Nismo mi Srbi više onaj narod…”
„Ilija Gromovnik“, srpski narednik koji je topom krčio put preko Albanije