„Moderno“ i morbidno: Odložen koncert na mestu gde su ustaše pobile na hiljade Srba i Jevreja

Grad Bihać preduzeo je krajnje čudnu kampanju kako bi promovisao prirodne lepote i istorijsku zaostavštinu – organizuje muzički festival, ni manje ni više, nego na stratištu Garavice, na kome su u Drugom svetskom ratu ustaše ubile na hiljade Srba i Jevreja.

Kampanja koju je pokrenula Turistička zajednica grada Bihaća, u saradnji sa Inisom Bihićem, na Fejsbuk stranici ove organizacije predstavljenim kao jednim „od prvih umetnika bihaćke elektronske scene“, mogla je da bude ocenjena kao izuzetno moderna, inovativna i kreativna, da se jedan njen deo ne odvija i na stratištu Garavice, trećem najvećem stratištu Srba u Drugom svetskom ratu.

Koncert urbane muzike na stratištu Garavice

Ideja Turističke zajednice Bihaća je da prikaže „turističke potencijale i istorijsku baštinu našeg grada kroz prizmu elektrobitova, te ih predstaviti kao atraktivne lokacije u gradu koje savršeno komplementiraju prirodnim bogatstvima Bihaća“. Manifestacija je, za sada, pod pritiskom javnosti odložena, ali ne i otkazana. 

„Zamišljeni koncept je upravo onaj koji priliči ovoj vrsti muzike, iskoristiti ambijentalno savršenstvo prirode poput zalaska sunca i ukomponirati sa historijskim građevinama i spomenicima i na taj način doprijeti do urbane publike koja je u konstantnoj potrazi za muzičkim setovima koji se snimaju u takvim nesvakidašnjem ambijentima“, stoji u objavi na Fejsbuk stranici organizacije.

Oštra reakcija Srba

Puštanje elektronske muzike na Garavicama pokrenulo je oštru reakciju malobrojne srpske zajednice u Bihaću, gradu u kome su Srbi pre Drugog svetskog rata činili većinu (bilo ih je između 16.000 i 17.000, a danas ih je tek nekoliko stotina).

„Da li su pravoslavni Srbi u Bihaću ravnopravni građani ovog grada ili ove države? Ovim činom se vrijeđa mir i dostojanstvo žrtava na Garavicama, kao i njihovih potomaka. Garavice su groblje, a ne bilo kakav park. Po ovoj logici koncerti ili slične kulturne manifestacije se mogu izvoditi na bilo kojem groblju“, stoji na Fejsbuk stranici pravoslavne bihaćke parohije.

Garavice jesu groblje, ali ne obično groblje. One su stratište oko 12.000 Srba i Jevreja bihaćkog kraja, mnogo dece ubijene u ustaškim pokoljima u leto 1941. godine.

Treća najveća kosturnica u NDH

Dok se o ustaškim pokoljima u Hercegovini zna dosta, o pokoljima u bihaćkom kraju zna se malo. Bihać je, tokom postojanja Titove Jugoslavije, uglavnom bio poznat po tome što je bio jedna od partizanskih prestonica, u kojoj je održano Prvo zasedanje AVNOJ-a. Međutim, ovaj grad je, zahvaljujući Ljubomiru Kvaterniku, nikada osuđenom ustaškom zločincu (umro je u Minhenu 1980. godine), postao, posle Jasenovca i Jadovna, treće najveće stratište Srba u NDH.

Kada je Kvaternik, rođeni brat drugog čoveka NDH Slavka Kvaternika, postao župan u Bihaću, prvo je, u junu 1941. godine, zabranio Srbima i Jevrejima ulazak u grad, a pokolji su počeli u julu. Srbi i Jevreji zatvarani su u kazamat Kula, a odatle ih, pod izgovorom da ih vode na prinudni rad u Nemačku, prebacuju na stratišta na Garavicama, Karađorđevom selu i Ceravicama.

„Ustaško divljanje počelo je 25. jula 1941. godine, kada je iz Pritoke (selo u okolini Bihaća) odvedeno prvih dvanaest seljana. Drugu noć otjerali su još sto šezdeset Pritočana. Među njima najviše djece. Odveli su ih i najvjerovatnije im i presudili ustaški dželati Mate Kolić, Marko Grgić i Dušan Mihaljić. (…) Ustaše su tražile da onima koje su otjerali rodbina pošalje hranu, iako su ti isti već bili poubijani“, pričala je u svedočanstvu o pokoljima u Bihaću i okolini očevidac Milka Pepić-Kovačević.

Manje živih od žrtava

Iz sela Pritoke ubijeno i trideset i sedam mališana, učenika tamošnje osnovne škole.

Komisija koju su 1942. godine formirali partizani utvrdila je da je na Garavicama i drugim stratištima u okolini Bihaća ubijeno između 12.000 i 15.000 Srba i Jevreja.

Iste godine partizani zarobljavaju jednog ustašu kod koga su našli naređenje za klanje Srba u kome se navodi da je do tada na području Bihaća ubijen upravo onaj broj Srba koji je utvrdila partizanska komisija. Kada je 1949. godine na Garavicama podignut prvi spomenik, grad Bihać imao je manje stanovnika nego što je bilo ubijenih.

Garavice u posleratnoj jugoslovenskoj partizanskoj mitologiji nisu pominjane kao jedno od velikih stratišta. Današnje spomen-obeležje, delo arhitekte Bogdana Bogdanovića, otvoreno je tek 1986. godine. I tada je visoki partijski funkcioner Hakija Pozderac menjao novinarske izveštaje u kojima je pisalo da na Garavicama leži 12.000 ubijenih Srba u „12.000 rodoljuba“.

Događaj ipak odložen – menja se vreme, ali ne i mesto

Ipak, pod pritiskom javnosti, organizatori događaja na Garavici morali su da odustanu od onoga što su nameravali da urade, pozivajući se navodni govor mržnje koji su svojom namerom izazvali, kao i na to da nisu imali nameru da ikoga uvrede, već da stratištu na ovaj način daju na značaju, „po uzoru na mnoge takve projekte diljem svijeta“, ne odustajući od namere da događaj organizuju na Garavici.

„Obavještavamo vas da ćemo video predstaviti u nekom drugom vremenu kada ćemo moći slaviti život i onih koji nisu više sa nama putem muzike i ljubavi. Još jednom izražavamo žaljenje, ako smo našim projektom nekoga povrijedili i uvjeravamo vas da Bihać ostaje grad otvoren za sve njegove goste„, stoji u saopštenju organizatora.

Izvor: SPUTNIK SRBIJA

Vezane vijesti:

Bihać: Snimali spot na Garavicama (FOTO)