Logor Slana – Pag 1941.-Pakao u kamenoj pustinji (3)- GLAVNI CILj – UNIŠTENjE LjUDI

Prvi masovni pokolj srpskog stanovništva počinjen je u Gudovcu kraj Bjelovara – 27/28. travnja 1941. godine – svega petnaestak dana nakon uspostavljanja ustaške vlasti

Strategijski cilj ustaškog pokreta bio je uništenje Židova i Srba, ali su samo postojale izvjesne taktičke varijante u realizaciji tog cilja. Što se tiče „rješavanja“ pitanja Židova, ustaški pokret imao je složeniju taktiku.

U propagandnoj borbi protiv Srba ustaški pokret je razvio široku i masovnu propagandu u kojoj su bili nosioci najviši ustaški funkcionari istupajući na brojnim skupovima. Na njima se isticalo, ali i inače, da Srbima i Židovima „nema mjesta u Hrvatskoj“, pa je ta propagandna aktivnost ujedno bila i javni poziv za provođenje konkretne politike postojećeg terora.

Teror nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj pratile su i različite „zakonske odredbe“ osnovom kojih su bila zabranjena pojedina nacionalna i vjerska obilježja srpskog stanovništva (zabrana upotrebe ćirilice, odredbe o prijelazu s pravoslavne na katoličku vjeru, ukidanje svih „srpsko-konfesionalnih pučkih škola i zabavišta“ itd). Učinjene su i mnoge druge promjene i zabrane, kao što je bilo mijenjanje imena mjesta što su imala srpska obilježja, te zabrana ili ograničavanje kretanja Srba u mjestima boravka.

Teror nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj otpočeo je već u travnju 1941. godine, a masovni pokolj srpskog stanovništva u Gudovcu pokraj Bjelovara 27/28. travnja 1941. godine bio je jezoviti poziv ustaških vlasti i ustaškog pokreta za uništenje srpskog stanovništva. U toku svibnja, lipnja i srpnja 1941. godine u brojnim mjestima Nezavisne Države Hrvatske počinjena su strašna zlođela nad srpskim stanovništvom, što će se nastavljati sljedećih mjeseci i godina.

MONSTRUOZNA „SABIRALIŠTA“

Uz masovna ubijanja srpskog stanovnštva na području Nezavisne Države Hrvatske, u ljeto 1941. godine vršila su se i masovna iseljavanja srpskog stanovništva, a njihova imovina plijenila.

Provođenje terora nad Židovima, prema iskustvima Trećeg Reicha, bilo je u mnogočemu kopija nacional-socijalističke politike i temeljilo se na raznim zakonima i odredbama. Glavne rasističke odredbe protiv Židova vlada Nezavisne Države Hrvatske donijela je još potkraj travnja 1941. godine, da bi kasnije bile neprestano dograđivane. Među njima bile su one što su se prije svega odnosile i na uništenje ekonomskih pozicija Židova.

U globalnom sistemu ništenja Srba, Židova i Cigana (Roma), te svih političkih protivnika ustaškog pokreta i ustaške države, osnivani su zatvori i logori, koji su postali osnovna središta izolacije ljudi i masovna stratišta za uništenje zatočenika.

Osnivanje logora i provođenje nadzora nad njima bilo je prvenstveno povjereno Ustaškoj nadzornoj službi, kojoj se na čelu nalazio DIDO KVATERNIK. Unutar Ustaške nadzorne službe (UNS) postojao je posebni „Ured III“ koji je neposredno rukovodio logorima.

Početkom svibnja 1941. godine osnovano je Ravnateljstvo za javni red i sigurnost (RAVSIGUR), te će ono zajedno s Ustaškom nadzornom službom putem određenih ustanova imati sve kompetencije u pogledu osnivanja logora i slanja u njih uhapšenih osoba. Kod osnivanja ustaških logora moguće je uočiti dvije faze, provođene istodobno.

U prvoj fazi stvaranja monstruoznog sistema ustaških logora, bilo je osnivanje tzv. „sabirališta“ koje su ustaše još nazivali sabirni logori, iseljenički logori ili zbirališta. „Sabirališta“ su bila mjesta privremenog i kraćeg boravka, te su se zatočenici uglavnog držali pod vedrim nebom na kakvoj poljani. Iz „sabirališta“ obavljale su se deportacije u druge logore. Međutim, u drugoj fazi što se provodila istodobno s prvom, podizani su koncentracioni – „logori smrti“.

Prvi koncentracioni logor kojega su osnovali ustaše bio je u Kerestincu, osnovan 19. travnja 1941. godine, a zatim uskoro i logor „Danica“ kod Koprivnice, osnovan 28. travnja iste godine. Nakon toga osnovani su mnogi logori, kao što su bili Jadovno kod Gospića, Kruščica kod Travnika, Slana na otoku Pagu, u Staroj Gradišci, Jasenovcu i dr.

Bile su to ogromne „tvornice smrti“ u kojima je na najzvjerskiji način ubijeno oko 800.000 Srba, Židova, Roma, Hrvata, muslimana i ostalih pripadnika naših naroda i narodnosti.

Ustaški logor u Staroj Gradiški. Vrlo brzo ovakva kamena zdanja postajala su pretijesna da prime nepregledne kolone uhapšenih. Trebalo je osnovati koncentracione logore na otvorenom. U takav strašni plan – uklopila se i SLANA na otoku Pagu.

TALIJANI NA PAGU

U općem sistemu ustaškog terora usmjerenog protiv Srba, Židova, te pripadnika ostalih naroda i narodnosti, ne malo značenje imalo je uspostavljanje ustaškog koncentracionog logora u uvali Slana na otoku Pagu. U toku travanjskog rata otok Pag – 17. travnja 1941. godine – okupirale su talijanske vojne jedinice i to bez ikakva otpora. Uspostavili su svoje posade u Novalji i Pagu, a talijanska okupaciona vojska imala je oko 300 vojnika, pješadijskog i mornaričkog roda.

Te jedinice bile su na Pagu svega dvadesetak dana, a zatim su dislocirane na drugo područje, a umjesto njih došle su graničarske i karabinjerske jedinice u veličini od 200 vojnika na čelu kojih je bio kapetan PAOLO BERTOLLI. Te talijanske jedinice ostale su na Pagu i onda kada je on – Rimskim ugovorom od 18. svibnja 1941. godine – dodijeljen Nezavisnoj Državi Hrvatskoj.

Autor:BORISLAV OSTOJIĆ, MIHAEL SOBOLEVSKI,

Ustaški koncentracioni logor Slana na Pagu – 1941.

Vezane vijesti:

Logor Slana – Pag 1941.-Pakao u kamenoj pustinji (1) LOGORI – TRAGIČNE AVETI PROŠLOSTI

Logor Slana – Pag 1941.-Pakao u kamenoj pustinji (2)-PODIJELI PA VLADAJ