Ljubav i rat Džona Milidragovića

Prije gotovo 70 godina jedan mladi Amerikanac, hercegovačkog porijekla, prvi put posjetio je zemlju svojih predaka. Nije to bilo turističko putovanje. Nije pohodio otadžbinu da se upozna sa rodbinom i da vidi odakle su mu potekli roditelji! Bio je to opasan ratni zadatak! Ali poput nekog romantičnog filmskog junaka, u opasnoj ratnoj misiji, mladi Amerikanac, pronaći će ljubav svoga života!

26. avgusta 1944. godine na teritoriju centrane Srbije, padobranima se spustila četveročlana  američka obavještajna misija, kodnog naziva „Ranger“. Misiju koju  je predvodio profesor balkanske istorije Robert Mekdauel, sačinjavali su još: Radio telefrafist Majk Divjak, poručnik Majk Rajačić, te junak ove priče, kapetan Jovan Džon Milidragović.

Osim Mekdauela, svi članovi tima bili su srpskog porijekla. Milidragović je rođen 1918. godine u rudarskom gradu Bjutu, u američkoj državi Montana. Njegov otac Risto Milidragović u Ameriku se odselio iz rodnih Vranjskih u bilećkom kraju, još prije Prvog svjetskog rata, da bi u otadžbinu ponovo stigao kao dobrovoljac u Balkanskim ratovima. Kada se vratio u Ameriku zasnovao je porodicu sa svojom životnom saputnicom, Crnogorkom Stanom Durković, te dobio sinove Jovana, Roberta, Nikolu i Iliju, te kćer Milenu.

Mladi Jovan završio je osnovnu i srednju školu u rodnom Bjutu, a šumarske studije na univerzitetu Montana. Radio je za američko Ministarstvo poljoprivrede sve do početka Drugog svjetskog rata, kada se kao poručnik aktivirao u Američkoj vojsci, gdje je do 1943, služio u obalskoj artiljeriji. Potom se pridružio OSS-u, odnosno Američkoj obavještajnoj službi, gdje je završio obavještajni i padobranski kurs, posle čega je u maju 1944. upućen u Bari i postavljen na mjesto pomoćnika šefa obavještajne službe, odsjeka za Jugoslaviju. Kako je već rečeno, u Jugoslaviju je stigao krajem avgusta 1944. godine, kao pripadnik misije Rendžer.

Djelovanje ove misije smetalo je i Britancima i Sovjetima, koji su neprestano vršili pritiske i zahtjevali od Amerikanaca da povuku njene članove iz Jugoslavije, jer su po njima Mekdauel i njegovi ljudi pokušavali da promjene stanje na terenu, obezbjeđujući vojnu pomoć za četnike Draže Mihailovića. Zbog velikog pritiska saveznika Amerikanci su opozvali misiju, ali Mekdauelov tim, na terenu je ostao još mjesec i po dana, pokušavajući nemoguće. Zajedno sa Dražom prešli su u Bosnu, u Bijeljini su učestvovali na sastanku Draže Mihailovića i muslimanskih prvaka.

18. septembra, Makdauel  je primio čvrsta i jasna uputstva: naređeno mu je da se vrati, da ne ide u Beograd, ne preduzima mirovne pregovore niti bilo koje druge aktivnosti, ali da i dalje dostavlja obaveštenja čekajući evakuaciju. 9. oktobra 1944. komanda OSS u Bariju je sugerisala Mekdauelu da se pridruži najbližoj partizanskoj jedinici. Mekdauel je kasnio sa odgovorom, ali je nakon dva dana odbio sugestiju kao “veoma opasnu i nemoguću”. Na kraju, pukovnik Mekdauel i njegov tim su evakuisani 1. novembra 1944, mesec i po nakon Ruzveltove odluke da opozove misiiju.

„Tokom boravka među četnicima, i na liniji fronta i u pozadini, obratio sam posebnu pažnju na eventualnu kolaboraciju između četnika i njemačkih snaga. Moram nedvosmisleno reći da nikakvu saradnju između četnika i Njemaca nisam uočio. Naprotiv, vidio sam vatrenu mržnju prema nacistima kod svih ljudi koje sam sreo tokom  misije u Jugoslaviji!“ Ovo je završetak detaljnog izvještaja koji je kapetan Džon Milodragovic (Milidragović) po okončanju misije podnio obavještajnoj komandi američkih oružanih snaga 26. novembra 1944. godine.

Poslije misije u Jugoslaviji, Don Milidragović vratio se obavještajnim dužnostima u Italiji, gdje je na sjeveru zemlje iza neprijateljskih linija učestvovao u organizovanju italijanskog pokreta otpora. U jednoj akciji krajem 1944. godine lakše je ranjen, poslije čega je prebačan na bolničko liječenje u Firencu.

A tamo, u romantičnoj Firenci, u jednom katoličkom manastiru se još od pada Musolinijevog režima u Italiji, krila Darinka Milović, student filologije na tamošnjem univerzitetu. Rođena je u Beranama 1922. godine, u porodici Bogdana i Radosave Milović. Poslije završene učiteljske škole na Cetinju, obrazovanje je nastavila u Firenci, gdje je studirala strane  jezike.

Sudbonosni susret dvoje mladih zemljaka desio se na Božić, 7. januara 1945. godine. Ljubav je odmah planula, a biće krunisana sa čak tri vjenčanja!

Američka restriktivna emigrantska politika nije se zadovoljavala običnim građanskim vjenčanjem, jer je to vrijeme bilo prepuno izbjeglica koji su pokušavali, iz ratom zahvaćene Evrope, na sve moguće načine da se dokopaju američkog tla, pa je za pravovaljan brak bilo neophodno da se mladenci vjenčaju i u crkvi. Kako u Italiji, Džon i Darinka nisu mogli pronaći pravoslavnog sveštenika, vjenčali su se po katoličkom obredu, da bi se po treći put zakleli jedno drugom, u Srpskoj pravoslavnoj crkvi “Svetog trojstva” u Bjutu.

Nakon vjenčanja Džon i Darinka su proveli jedno vrijeme na obalama jezera Komo, gdje je Džon istraživao ratne zločine.

Darinka je bila „Prva ratna nevjesta“ u Bjutu, pa joj je prilikom dolaska u grad priređen svečani doček, a Montana Standard je donio veliki prilog na naslovnoj strani o dolasku prve „Evropske ratne nevjeste“. Na dočeku stotine građana ovog rudarskog gradića u Montani obasipalo ju je buketima cvijeća. Iako je govorila pet jezika, engleski nije znala jer ni slutila nije da će joj trebati. Tako je u prvom periodu svog života marljivo učila jezik sredine u koju ju je ljubav dovela.

Džon je napustio vojsku i posvetio se poslu u Šumarskoj službi Montane. Zbog prirode posla Džon i Darinka su se često selili, od gradića Troja do Silvanitija, Libija, Helene, Gardenvila i Misule. U braku su dobili sina Majkla i ćerku Mišel.

Porodica Milidragović posle Džonovog penzionisanja skrasila se upravo u Misuli, gdje je Džon umro 1997. godine, a Darinka je umrla  24. februara 2013. godine.

Tako je neumitni kraj ljudskoga života stavio tačku na ovu neobičnu ljubavnu priču. Ova filmska storija začeta u teškim vremenima Drugog svjetskog rata, u vremenima zla kakva ljudsko kolektivno sjećanje nije zapamtilo, imala je ipak srećan završetak.

Piše: RADE LIKIĆ

Izvor: MOJA HERCEGOVINA