Latino i Metodije (5) – Vojvodina i centralna Srbija

Kojim pismom pišeš? Pitanje je koje se može postaviti samo Srbinu. Mi smo trenutno jedini narod u civilizovanoj Evropi, čiji se apsolutno svi pripadnici mogu pohvaliti da umiju čitati i pisati po dvije azbuke, na jednom te istom jeziku.

Ovaj feljton se namjerava baviti tim fenomenom. Njegovim posljedicama po srpske nacionalne, odnosno kulturne interese. Od kada datira ovakvo stanje, kakvi su njegovi rezultati, i šta nas očekuje u budućnosti?

JUČE DANAS SUTRA SCG RS Vojvodina

Zahvaljujući naslijeđu SAP Vojvodine, nije nikakav problem pronaći čovjeka u tridesetim godinama, koji ne zna zvanični jezik svoje države. Samim tim i pismo. Na putokazima su natpisi na nekoliko jezika, a metarske table kažu čak i da je nešto opština, opština i općina.

Što vodi svemu, samo ne ekonomskoj isplativosti, mirnom suživotu, i građanskom društvu. Vještačkog potenciranja razlika je svjesna i vlada Mađarske, koja je odmah po stupanju u EU poslala protest tamošnjoj skupštini. Znajući već pomenute fakte, žaljenje na ugroženost manjinskih i ljudskih prava Mađara u Srbiji; nešto je što bi se poređenjem međudržavnih odnosa s početka 20. vijeka, smatralo objavom rata.

Za to vrijeme, pokrajinska Vlada još od 2000. godine lijepi latinične plakate, stavljajući to pismo kao ideološko opredjeljenje za autonomiju. Srpsko kulturno središte iz predjugoslovenskog perioda, koje se nadahnjivalo kosovskom epikom i vapilo za ujedinjenjem, pretvoreno je za samo 60 godina u rasadnik secesionističkih, latiniziranih ideologija, protiv kojih su se Vojvođani nekada vatreno borili.

Svi na jeziku građanski orjentisani lideri, služe se najprimitivnijom lokalpatriotskom ksenofobijom, u cilju svog palanačkog despotizma.

Komunistima u pravljenju ove administrativne cjeline, nije smetalo čak ni njeno očigledno „aristokratsko“ ime. Stoga na Trg Slobode u Novom Sadu, ili na neko drugo mjesto, nije nikada dodat dostojan spomenik vojvodi Stevanu Šupljikcu, kao što ni statua cara Jovana Nenada u Subotici (nakon rušenja od strane mađarskih fašista) nije obnovljena sve do višepartijske ere.

Što ukazuje da se, crnogorskom matricom, težilo zametanju etimologije imena pokrajine. Da je to samo amputirani apendiks Vojvodine Srbije, proglašene davne 1848.
Centralna Srbija

Čitav region zavisi isključivo od onoga što se odvija u Beogradu. Tako imamo umobolno stanje da se Srbi izvan matice (u današnjoj Hrvatskoj i Federaciji BiH), bore za pravo da koriste svoje nacionalno pismo, dok ono u njihovoj matičnoj državi, ali i Republici Srpskoj, izumire.

Osim pisma, imamo i dvije nacionalne politike. Jednu u slobodnoj zemlji, i jednu van nje, što nas čini skoro šizofrenim narodom. Trenutno stanje na području primjene nacionalnog pisma, može se okarakterisati kao: potpuna atrofija azbučne svijesti.

Među dnevnim novinama u Beogradu, odnos je 2000. godine bio 4:3 u korist ćirilice. Zatim on 2002. pada 5:6 na štetu ćirilice, da bi 2006. on bio 4:5, a 2008. čak 4:7. Takođe u korist latinice. Simptomatično je da, izuzev Pravde, nijedan novopokrenuti, netradicionalni list, nije odabrao ćirilicu za svoje pismo; dok je od periodike samo Pečat prešao sa latinice na ćirilicu.

Govor o dnevnim novinama zavarava, jer su one po prirodi stvari visokotiražne. Istraživanje iz 2000. godine, na uzorku od 107 stabilnijih izdanja nađenih na izlozima trafika u centru Beograda (Slavija), pokazalo je poražavajući odnos od 17:90 na štetu ćirilice. Taj omjer je danas dodatno pomjeren u korist latinice, da se bez pretjerivanja može govoriti o izumiranju ćirilice.

Danas, osam godina kasnije, gotovo da ne postoji mogućnost, da neka redakcija pokrene komercijalno novinsko izdanje ćirilicom. Izuzetak predstavljaju oni, čija uređivačka politika ima nacionalni ili vjerski predznak, ali po pravilu i nikakav uticaj na mlađe naraštaje.

Posebno pogađa, što u ćiriličnom obliku nema ni jedan časopis koji se bavi automobilizmom ili informacionom tehnologijom, odnosno popularizacijom tehnologije uopšte.

U slučaju muzičkih, tinejdž, modnih, lajfstajl, pa čak i tračerskih publikacija, izbor ćirilice se smatra tržišnim samoubistvom. Povremeni presedani, kao u slučaju srpskog izdanja Plejboja (logotip ostaje latinični), učinjeni su isključivo u cilju razlikovanja od hrvatskog ili dosadašnjeg izdanja, odnosno nakon redakcijskih svađa i cijepanja (npr. Srpski Nacional, Novi Blic – kasnije Glas Javnosti).

Zapravo, izuzev dnevnih izdanja i sedmičnika NiN, nema čitanije i uticajnije periodike štampane ćirilicom.

Istraživanje, takođe iz 2000, provedeno u C-marketu (Kanarevo brdo, Beograd) preraslo je u potpuni krah. Cilj je bio utvrditi, koliko domaćih proizvoda ima ćirilične etikete. Ubrzo pitanje nije bio odnos, nego ima li ćirilice uopšte? Sedam godina sankcija, bez uslova za izvoz, nije promijenilo ništa u trgovačkoj svijesti.

Ideologija iz komunističkog perioda, ćirilici je zadržala zvanje dizajnerski rogobatnog pisma. Od artikala u jednom velikom supermarketu, ćiriličnu ambalažu ima tek neznatan broj, najčešće ne pretjerano poznatih.

Danas je taj broj još siromašniji, i novi ćirilični brendovi se sreću gotovo samo u prehrambenoj industriji. Tvoritelji reklamnih kampanja, nazive inostranih firmi bilježe uglavnom latinicom. Čine to po pravopisu zemalja iz kojih iste potiču, dok ćirilicu ne upotrebljavaju ni u ostalim dijelovima propagandne poruke.

Ne postoji TV stanica koja koristi isključivo ćirilicu. Državna televizija je (sa izuzetkom Trećeg kanala), bila jedina koja je skoro isključivo upotrebljavala ćirilicu. U periodu nakon 5. oktobra 2000. godine, medijskim prostorom Srbije su zavladali predstavnici tzv. nevladinog sektora, te im je zbog omraženosti RTS, uspjelo poistovjećenje prethodnog režima i nacionalnog pisma. Na isti način, na koji su to učinili komunisti 1945. godine.

Tako nakon svake revolucije, ćirilica pada za korak niže. Već 2001. godine se pojavljuju tendencije latiničnog kontaminiranja RTS.

Danas, novoustanovljenim propisima RRA, u eteru izuzev RTS nema niti jedna televizija koja pretežno koristi ćirilicu. Pink, što je veoma simptomatično, na teritoriji Srbije strane programe titluje ćirilicom, što nije programska politika njegovog ogranka u BiH.
Titlovi i plakati u srpskim bioskopima su isključio latinični. I za strane, i za domaće filmove. Ista situacija je sa omotima albuma srpskih muzičara.

Izbor ćirilice u tu svrhu je krajnji presedan, pri čemu se taj kliše sreće kod obe suprotstavljene grupacije. Ni tzv. zabavnjaci, ni tzv. narodnjaci, ne koriste srpsko pismo, što je još jedan dokaz potpune gluposti koncepcije o „dvije Srbije“.

(nastaviće se)

Dani(j)el Simić

Izvor: frontal

Vezane vijesti:

Latino i Metodije (1)- Kako su Srbi propisali latinicom

Latino i Metodije (2) – Metodi eliminacije ćirilice u SFRJ

Latino i Metodije (3) – Obrazovnopolitička nezainteresovanost

Latino i Metodije (4) – Crna Gora – Kosovo i Metohija