Kalendar genocida: 30. jul 1941. Kordun, Banija, Livno, Gorski kotar, Bos. Krajina

Na Ognjenu Mariju 1941. oružane formacije Nezavisne države Hrvatske uz podršku lokalnih Hrvata katoličke i muslimanske vjere, počinile su stravične zločine nad Srbima.

Jama Špejarka na brdu Bliznica, Oštarski Stanovi, kotar Slunj i Veljun. Ustaše iz Rakovice, Lađevca i Slunja su 30. jula 1941. godine u opštinama Drežnik i Rakovica uhapsili veliki broj Srba. Isti dan pobili su ih na dve lokacije kod Oštarskih Stanova. Prva grupa uhapšenih Srba odvedena je na brdo Bliznica i pobacana u jamu Špejarku, dok je sat vremena kasnije druga grupa uhapšenih Srba pobijena i bačena u unaprijed iskopanu jamu na imanju Nikole Božičevića udaljenu 300 metara od jame Špejarke. Sa jame Špejarke su uspjela pobjeći tri svjedoka: Milan Kvočka, Ilija Jezdić i Milovan Ćujić. Na Bliznici kod jame Špejarke, toga dana ustaše su zaklale 76 ljudi, a u iskopanoj jami na njivi Nikole Božičevića, pored ceste Rakovica-Slunj, još 74 čovjeka.

Izvor: Kotar Slunj i kotar Veljun u NOR-u i socijalističkoj izgradnji, Knjiga 1, Historijski arhiv, Karlovac 1988., str. 93-97(Spominje se da je kod jame ubijeno 87 ljudi), 153-155.

Milan Bekić, Ivo Butković, Slavko Goldštajn, Okrug Karlovac, Institut za historiju radničkog pokreta, Zagreb
1965., str 95-96.

Petar Zinaić, Genocid na Kordunu i okolici, “Stručna knjiga”, Beograd 1996., str. 38-49.
Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD

Prosvjeta, Zagreb 2005., str. 145-149, 334(Autor navodi da je nad jamom stradalo 106 ljudi, a u iskopanoj jami 71).

Livanjsko polje – U jamu Ravni Dolac hrvatske ustaše su na Ognjenu Mariju 1941. godine žive pobacali 218 žrtava. Nako šest nedjelja i tri dana iz jame su žive izvučene 13 žena i jedan muškarac. Nakon 50 godina potomci žrtava eshumirali su kosti pobijenih, umili ih, osunčali i pohranili u novoizgrađenu kriptu pokraj crkve Uspenija Presvete Bogorodice u Livnu. Na žalost, 1992 godine potomci zločinaca su minirali kriptu i na taj način učinili novi zločin nad ostacima nevinih žrtava.

Budo Simonović: „Ognjena Marija Livanjska“

Selo Čelebić, opština Livno. Ustaše su 30. jula 1941 godine u školskom dvorištu u selu Čelebić, na zvjerski način poubijali 416 Srba svih uzrasta. Zlikovci su ubijali bradvinama, sjekirama i satarama.

Izvor: Strahinja Kurdulija, Atlas ustaškog genocida nad Srbima 1941-1945, Privredne vesti “Europublic” D.O.O., Istorijski institut SANU, Beograd 1993., str. 27.

Dragoje Lukić, Roditelj pokošenog naraštaja, Muzej žrtava genocida, Beograd 2008., str. 104. Autor navodi da su svi muškarci iz sela poubijani u toku noći 29. jula 1941. godine i bačeni u jamu Bikuša, u koju su malo kasnije ustaše ubacile i  žene i djecu iz sela Čelebići. Bilans je bio 317 odraslih i 176 djece.

Primišlje, Tobolić i Tounjski Tržić, kotar Slunj i Veljun. U večernjim časovima 29. jula 1941. godine stigao je iz Ogulina jedan kamion sa 40 ustaša koje je predvodio Josip Tomljenović Braco. Te večeri u Primišlju uhapsili su 28 Srba, u D. Primišlju 8, G. Primišlju 6, u Toboliću 6 i u Tounjskom Tržiću 8 Srba, njih ukupno 56. Svi ovi ljudi odvezeni su kamionima u Ogulin i ubijeni 30. jula 1941. godine noževima, te bačeni u jamu pod Klekom.

Izvor: Kotar Slunj i kotar Veljun u NOR-u i socijalističkoj izgradnji, Knjiga 1, Historijski arhiv, Karlovac 1988., str. 92-93.
Petar Zinaić, Genocid na Kordunu i okolici, “Stručna knjiga”, Beograd 1996., str. 37.

Glina – Srpska pravoslavna crkva „Rođenja Bogorodice“– Glinski pokolj. 29. jula do 3. avgusta 1941. ustaše poklale 1564 Srbina.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD Prosvjeta, Zagreb 2005.

Bajić jame, kod Kostajnice, ustaše usmrtile 800 Srba. Samo 29, 30. i 31. jula 1941. poklale 280 srpskih seljaka.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Mehino stanje, na granici Slunjskog i Kladuškog kotara. Ranije iskopani rovovi jugoslavenske vojske za odbranu domovine poslužili su ustašama Nezavisne Države Hrvatske za masovno gubilište srpskog naroda. U vremenu od 30. jula do 14. augusta 1941. godine ubijeno je na ovom stratištu 7.000 Srba, muškaraca, žena i djece. Samo iz sela: Komesarca, Savić Sela, Bogovlje, Maljevca, Buhače, Crnog Potoka, Glinice, Gojkovca, Šiljkovače, Krstinje, Široke Rijeke, Jagrovca, Svinjice, Ruševice, Delić Poljane, Pašin Potoka, Žrvnice, Kuplenskog i Selišta ubijeno je 4.000 srpskih seljaka.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Lađevački Jelvik, udaljen 2 km jugoistočno od Lađevca, Slunj. Ubijen 30. jula 1941. godine 131 srpski seljak s područja Primišlja i Slunja.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Selo Slabinja i selo Utolica, Kostajnica. Krajem jula 1941. ustaše ubile 600 srpskih seljaka: muškaraca, žena i djece.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Velika Kladuša, Srpska pravoslavna crkva, mučilište i gubilište Srba, njih više od 2.450 u vremenu od 30. jula do 14. avgusta 1941. godine.

Izvor: Đuro Zatezalo „Radio sam svoj seljački i kovački posao“ – svjedočanstva genocida. SKPD  Prosvjeta, Zagreb 2005.

Sela Zborište, Stabandža i Dobro Selo, srez Krupa. Počev od 30. jula 1941. godine, pa svega za nekoliko sljedećih dana, ustaše su u bužimskim selima: Zborište, Stabandža i Dobro Selo napravile takav pokolj da se ta sela nikada više nisu oporavila. Tada je poklano 1200 muškaraca, žena i djece.

Izvor: Strahinja Kurdulija, Atlas ustaškog genocida nad Srbima 1941-1945, Privredne vesti “Europublic” D.O.O., Istorijski institut SANU, Beograd 1993., str. 30.

Dinko Davidov, Totalni genocid, Nezavisna Država Hrvatska 1941 – 1945, Zavod za udžbenike, Beograd 2013., str. 108.

Ključ. 28. jula iz Ribnika i okoline uhapšeno je 66 Srba koji su odvedeni u Ključ i 30. jula 1941. godine pobijeni.

Izvor: Strahinja Kurdulija, Atlas ustaškog genocida nad Srbima 1941-1945, Privredne vesti “Europublic” D.O.O., Istorijski institut SANU, Beograd 1993., str. 32.

Selo Gornja Pecka, kod Mrkonjić Grada. Grupa od 27 ustaša bježeći od ustanika 30. jula 1941. godine na Ognjenu Mariju došli su u selo Gornja Pecka gdje ubijaju 8 mještana.

Izvor: Veselin Diklić, Svjedočenja da ljudi, pamte ljude, Art print, Mrkonjić Grad 2013., str. 75(Spisak stradalih).

Jama pod Klekom, kod Ogulina. Ustaše su 30. jula 1941. godine pohapsile Srbe koji su došli na sajam u Ogulin. Među uhapšenima bilo je 26 Srba iz opština Josipdol i Plaški. Odveli su ih do jame pod Klekom i zvjerski poubijali 30-31. jula 1941. godine.

Izvor: Plaščanska dolina i okolica u NOR-u 1941-1945, Historijski arhiv, Karlovac 1976., str. 87, 111-119, 703 -707, 711-724(Spisak stradalih Srba).

Srez Ključ. Od 30. jula do 02. avgusta 1941. godine na području sreza Ključ ustaše su ubile 902 lica srpske nacionalnosti.

Izvor: Strahinja Kurdulija, Atlas ustaškog genocida nad Srbima 1941-1945, Privredne vesti “Europublic” D.O.O., Istorijski institut SANU, Beograd 1993., str. 32.

Branko J. Bokan, Prvi krajiški NOP odred, Vojno-izdavački i novinski centar, Beograd 1988., str. 67-68.

Priredio: Arhiv Jadovno 1941.