Istinom se suprotstaviti neistini

Za svega 132 dana, u kompleksu logora Gospić–Jadovno–Pag, ugašeno je ne manje od 40.000 života, od čega 38.000 pravoslavnih Srba. Kompleks ovih logora u Hrvatskoj svode na samo jednu, Šaranovu jamu, dokazujući da ni u njoj niko nije ubijen

Piše: Dr Dušan J. Bastašić*

Jasenovac – Donja Gradina, neosporno najveće gubilište Srba iz perioda NDH, u javnosti sve prisutnije slovi kao paradigma celokupnog stradanja na tom prostoru. Time nepravedno ostaju nepoznata i zaboravljena mnogobrojna druga mesta stradanja, a žrtvama i njihovim potomcima se uskraćuje pravo na pomen i pamćenje.

Leta 1941. godine, na području Srednjeg Velebita, Ličkog Polja, Podvelebitskog podgorja, Podvelebitskog kanala, Paških vrata i severnog dela ostrva Pag, počinjeni su masovni ratni zločini. Oružane formacije Nezavisne države Hrvatske, predvođene ustaškim emigrantima, pomognute lokalnim hrvatskim stanovništvom katoličke i muslimanske vere, u ozakonjenom zločinu počinile su masakr bez premca u Drugom svetskom ratu.

Za svega 132 dana, u kompleksu logora Gospić–Jadovno–Pag, ugašeno je ne manje od 40.000 života, od čega 38.000 pravoslavnih Srba, među njima i 73 sveštenoslužitelja Srpske pravoslavne crkve. Većina žrtava je ubijena bacanjem u kraške jame, kojima Lika i Velebit obiluju, poklana na Paškom rtu Slana ili udavljena u Jadranskom moru.

Od pohapšenih, koji su sa celog područja NDH dovoženi do Gospića vagonima za stoku, malo ko se spasio.

Samo zahvaljujući italijanskoj reokupaciji ovog područja, zlodela su prestala oko 20. avgusta, a mali broj onih koje zlotvori nisu stigli pobiti transportovan je put Jastrebarskog i Jasenovca, čiji su bili prvi logoraši.

Bilo bi sasvim razumljivo da za događanja na ovom strašnom mestu narod kome pripadamo zna barem ponešto. Ne zato da bi mrzeli ili se svetili već da bi se dostojno poneli prema svojim precima i sunarodnicima postradalim zbog imena srpskog i vere pravoslavne, nego da bi taj nauk kao naravoučenije usvojili u svrhu svog biološkog opstanka.

Bilo bi nacionalno odgovorno da se o ovome uči u školama, da ulice nose ime žrtava Jadovna i Paga, da su podignuti spomenici žrtvama, da ovde dolaze ekskurzije, da u Beogradu i Banjaluci postoje muzeji žrtava pokolja, genocida počinjenog nad Srbima od strane NDH.

Mada je skrivanje tragova zločina počelo još tokom postojanja Gospićke grupe logora, svedočimo da se upravo u posljednjih nekoliko godina u Hrvatskoj zahuktava kampanja kojom se želi ispisati neka druga, nova istorija dešavanja u periodu 1941–1945.

To se čini izvrtanjem istine, obesmišljavanjem stradanja, pokušajima da se žrtve zločina prikažu zločincima, rehabilitacijom ustaških čelnika i pozdrava kojim su se pozdravljali oni koji su sa zlom namerom osmislili, organizovali i počinili zločin.

Kompleks logora Gospić–Jadovno–Pag svode na samo jednu, Šaranovu jamu, nazivajući je jama Jadovno. Ostale jame, a evidentirane su ukupno 32, ne pominju, kao ni tri logora na ostrvu Pagu, kao ni masovnu grobnicu na rtu Slana, iz koje su italijanski sanitarci, početkom septembra meseca 1941, ekshumirali 793 leša, među kojima je bilo i 91 dete do 15 godina starosti.

Projektom „Čisto podzemlje”, među smećem sa dna jama, koje se odvozi u spalionicu, nađu se i ljudske kosti. Imamo dokumentovan jedan takav slučaj, a na većini jama, masovnih grobnica za kojima tragamo, našli smo speleološke alke i alatke.

Zabrinjava da neke od takvih projekata finansira hrvatska država. Zabrinjava i vređa kada neki od hrvatskih parlamentaraca, zastupnika u Hrvatskom saboru, otvoreno govore, a na to gotovo niko ne reaguje, da u Šaranovoj jami nema ljudskih kostiju, da u njoj, dakle, niko nije ubijen.

Pošto je Šaranova jama, simbol stradanja u Gospićkoj grupi logora, jedino mesto gde je podignut spomenik i postavljeno nekoliko spomen-ploča pre devedesetih, tokom proteklog rata sve uništeno pa trudom potomaka obnovljeno, nastoji se potpuno osporiti megazločin koji je ovde počinjen.

Ako se ovim neistinama ne suprotstave istinom, pored nas nekoliko udruženja potomaka i institucije Srbije i Srpske pravoslavne crkve, u čijoj je kompetenciji izučavanje genocida počinjenog nad našim narodom i čuvanje sećanja i pamćenja na naše nevino postradale, opravdana je bojazan da će laž vremenom postati istina, a time žrtve biti ponovo ubijene.

*Predsednik Udruženja potomaka i poštovalaca žrtava logora smrti NDH Gospić–Jadovno–Pag 1941. godine

U školama samo 12 minuta o stradanju Srba u Drugom svetskom ratu

Da ne bi pandemijskog zla koje je uslovilo učenike da nastavu prate putem interneta ili na TV ekranima, ne bismo ni saznali šta i koliko deca uče iza zatvorenih vrata učionica.

Učenici osmih razreda osnovnih škola u Srbiji tako su 6. aprila 2020. na RTS-u iz predmeta istorija pratili predavanje „Drugi svetski rat – ratna stvarnost i stradanja”. Ova tridesetak minuta duga lekcija gotovo u potpunosti je bila posvećena Holokaustu (sa preporukom na kraju da se pogledaju četiri filma), dakle zločinu počinjenom nad Jevrejima, pa bi bilo daleko ispravnije da je nazvana – obrazovanje o Holokaustu.

Sutradan, u lekciji iste dužine od 30 minuta pod nazivom „Ratna stvarnost u okupiranoj Jugoslaviji”, temi stradanja Srba, ali i Jevreja i Roma u NDH, posvećeno je – dvanaest minuta. Dvanaest minuta u čitavom današnjem osnovnoškolskom obrazovanju u Srbiji na temu NDH i zločina.

Zašto se pored četiri preporučena filma na temu Holokausta učenici u Srbiji nisu pozvali da pogledaju dokumentarni film urađen u produkciji RTS-a, briljantno ostvarenje autora Stevana Kostića „NDH – Strah – Ponor – Muk”?

Niko pristojan i odgovoran ne može imati ništa protiv da se o Holokaustu, genocidu nad sastradalnim jevrejskim narodom uči u školama Republike Srbije i Republike Srpske. Ali šta može za srpskog učenika biti specifičnije, veće, bolnije, identitetski prepoznatljivije od stradanja njegovog sopstvenog naroda?

Dr Dušan J. Bastašić

Osnivač i predsjednik UG Jadovno 1941.

Izvor: POLITIKA