In memoriam – SLOBODAN POKRAJAC

U nedelju, 31. oktobra, nakon srčanog napada, u bolnici u Beogradu je umro Slobodan Pokrajac. Uz svakodnevne medijske izvještaje o koroni, bojim se da postajemo sve više, umjesto radosti života, nevoljni svjedoci i hroničari smrti.

Piše: Ranko Radelić

Slobodan Pokrajac je rođen 19. januara 1951. godine u Donjoj Kovačici od oca Uroša i majke Melanije r. Frljanović. Osnovnu školu je završio u Velikom Grđevcu 1965, gimnaziju u Bjelovaru 1969, a na Ekonomskom fakultetu u Beogradu diplomirao decembra 1973, magistrirao juna 1978. i doktorirao jula 1989. god.
Kao student osvaja nagrade za stručne radove na saveznim studentskim simpozijumima – drugu nagradu 1972. u Mariboru i prvu nagradu 1973. na Bledu, te specijalnu nagradu Privredne komore Slovenije.

Bio je suosnivač i urednik jugoslovenskog studentskog časopisa’’Glas ekonomista Jugoslavije’’.Od februara do jula 1974. zaposlen je u IMT Rakovica, odakle prelazi na Mašinski fakultet u Beogradu na mjesto asistenta-pripravnika za društveno – ekonomske predmete. Oktobra 1979. g. je izabran za asistenta, a decembra 1989. g. za docenta za predmet Politička ekonomija i društveno-ekonomski sistem SFRJ.

Decembra 1994. je postao vanredni profesor za predmete Ekonomija i Industrijski menadžment, a decembra 1999. je reizabran u isto zvanje za iste predmete. Marta 2001. je izabran u zvanje redovnog profesora za predmete Ekonomija i Sociologija i Industrijski menadžment.

Prof. Pokrajac je suosnivač i član Udruženja za indusrijsko inženjerstvo i Udruženja za ljudske resurse. Član je Naučnog društva ekonomista Srbije od 1995, a od 2005. je i član Naučnog društva Srbije. Prof. Pokrajac je bio mentor jednog doktorata, član devet komisija za odbranu doktorskih disertacija i mentor preko 70 diplomskih (master) radova. Učestvovao je na brojnim značajnim naučnim skupovima u zemlji, a 1983. je proveo dva mjeseca na London School of Economics and Political Science, gdje je izučavao najnoviju literaturu iz oblasti tehnologije i njenog uticaja na ekonomski rast i razvoj. U istom cilju obavio je 1987. dvomjesečni studijski boravak u SAD (University of Florida, Gainesville). Kao rezultat ovih istraživanja nastali su brojni članci i referati na domaćim naučnim skupovima širom bivše države, kao i predavanja na naučnim tribinama, medijski nastupi itd.

Takođe, bio je član nekoliko timova na izradi makroekonomskih projekata rađenih za potrebe vlade, privrednih komora i privrede uopšte.Posetio je i nekoliko zemalja u razvoju (Kina, Čile, Brazil, Argentina) gdje se lično uvjerio u tajne njihovih razvojnih uspjeha. To mu je omogućilo da argumentovano i vehementno brani potrebu snažnog naučnog i tehnološkog razvoja, a da ne upadne u zamku mogućeg tehnološkog determinizma. O svemu tome napisao je niz naučnih i stručnih članaka, te dvije monografije koje su izazvale veliku pažnju u stručnoj javnosti.

Prof. Pokrajac je objavio preko 200 bibliografskih jedinica. Autor je sedam samostalnih monografija nacionalnog značaja, dva koautorska, četiri samostalna i pet koautorskih univerzitetskih udžbenika, dva priručnika, preko sto naučnih članaka u vodećim ekonomskim i sociološkim časopisima bivše države i Srbije, preko četrdeset referata i saopštenja objavljenih u cjelini u zbornicima sa domaćih (jugoslovenskih i srpskih) naučnih skupova, oko trideset radova u zbornicima sa međunarodnih naučnih skupova, pet radova u časopisima sa SCI liste, veći broj stručnih članaka, prikaza, recenzija itd. Bio je redaktor i urednik tri kolektivne monografije i recenzent preko dvadeset knjiga. Priredio je dvije hrestomatije iz ekonomije i bio organizator i član naučnih odbora nekoliko naučnih skupova, domaćih i međunarodnih.

U braku sa suprugom Milenom /r. Stanojčić (1949.-2020.), porijeklom iz Krive Reke nedaleko Užica od oca Vidosava i majke Novke, do penzije redovni profesor Farmaceutskog fakulteta u Beogradu/ Slobodan Pokrajac ima ćerku Tatjanu rođ. 1980. godine.

Prvi poznati preci Pokrajaca dobili su plemstvo početkom 15. vijeka od  Sandalja Kosače, gospodara Huma, u vrijeme ženidbe Kosače sa udovicom Đurđa Balšića, Jelenom, ćerkom kneza Lazara i Milice. Potomak Pokrajaca, Nikola Bošković, bio je otac Ruđera Boškovića, koji se služio pečatom na kojem je bio grb Pokrajčića. Nakon prodora Turaka, Pokrajce nalazimo u Raduču u Lici, zajedno sa Teslama sa kojima ostvaruju niz rodoslovnih veza.

Sredinom 19. vijeka, neposredno prije ukidanja Vojne krajine, iz Raduča, rodnog sela Milutina, oca Nikole Tesle, u bilogorsku pitominu naseljava se više od 300 Radučana, a među njima Pokrajci, Tesle, pa i Milka, rođena sestra Nikolina u Grubišno Polje i porodica brata njenog djeda u Malu Peratovicu. Neposredno pred 2. svjetski rat u istočnoj Bilogori žive 103 Pokrajca u 14 naselja, a popis 1948. ih je dočekalo njih 75. Od Pokrajaca iz Donje Kovačice i njihovih potomaka u drugim porodicama poteklo je 12 doktora nauka.

Vezu sa rodnom Bilogorom Slobodan Pokrajac nije prekidao ni svojim boravkom u Beogradu. I kao da je i svojim odlaskom 31. oktobra obilježio i odlazak Bilogoraca iz zavičaja, čiji je egzodus započeo upravo tog dana, 30 godina ranije. Slobodan je jedan od 13 osnivača Zavičajnog udruženja „Bilogora“ 2008. Na njegovu inicijativu započela je u udruženju i izdavačka djelatnost, gdje je u Biblioteci „Zadužbina“ štampano već preko 10 knjiga na bilogorske teme.

Imao sam čast da sa Slobodanom budem koautor „Bilogorizama“, a zajedno smo radili i na projektu za koji je govorio da njime želi da „spasi dušu“ i da svjetlo dana ugleda knjiga koja bi bez priziva rekla javnosti zašto Srbija ne smije u EU, niti vjerovati Evropi, toj planetarnoj „kolijevci zla“.

Posljednje godine života Slobodan je proveo u neprestanoj muci i brizi oko teško bolesne i nepokretne supruge Milene, tako da je, nažalost, ostao nezavršen i njegov kapitalni rad o ekonomskoj šteti koju su od ratova i progona imali Srbi istočne Bilogore.

Na moj posljednji poziv prije nekoliko dana, Slobodan je imao snage da samo dodirne telefon. Čuo sam glas doktorice ili medicinske sestre koja mu se obraćala. Na poruku Milene Mrkšić dan nakon toga, ostavio je samo znak da je poruku primio.

Sa Slobodanom sam dvanaest godina išao u istu školu, ponekad smo bili i u istoj klupi i ne mogu vjerovati da „ruka, koleno ili glava, mogu da postanu glina, koren breze i trava“. Znam da ćemo negdje tamo u bezvremenu, između sada i beskraja, nastaviti razgovor počevši od onog poziva na koji nije više mogao odgovoriti.

Vječnaja pamjat!