Fragmenti izjave Hilmije Berberovića, koljača Srba u glinskoj pravoslavnoj crkvi

Istorijski arhiv Beograda UGB IV IV-146/32)

Ubijanje je vršeno na taj način što smo neke udarali pravo u srce, neke klali preko vrata, a neke udarali gđe stignemo. Ako neki Srbin ne bi bio od prvog udarca smrtno pogođen, toga ustaše priklali nožem. Za vrijeme klanja nije gorjela svjetlost u crkvi, već su bili određeni specijalni vojnici koji su rukama držali baterijske električne lampe i time nam osvjetljivali prostor. U više mahova desilo se da je neki Srbin naletio na nas pesnicom, ili pak da je nekoga udario nogom, ali je taj bio odmah iskasapljen. Za vrijeme ovoga klanja bila je u crkvi velika galama. Prisutni Srbi vikali su „Živio Kralj Petar“, „Živjela Jugoslavija“, „Živjela Kraljica Marija“, „Živjela Srbija“, „Dole ustaše“, „Dole Pavelić“, itd. Klanje je počinjalo u 22 sata uveče, a trajalo je do dva sata (po ponoći). Za sve vrijeme dok je posljednji Srbin bio živ, ove su manifestacije trajale. Ovako klanje u crkvi desilo se sedam do osam puta, a ja sam učestvovao tri puta. Za vrijeme klanja svi smo bili toliko uprljani krvi, da se uniforma nije mogla očistiti, već smo je zamjenjivali u magacinu, a kasnije se prala. Crkva je poslije svakog klanja prana. Kad se klanje završilo, dolazili su kamioni i nosili leševe…“

Među poznatim glinskim ustašama bili su po zlu još poznatiji Francek Butorac, mesar, Joso Žinić, mesar, Pavao Kalajdžić, Anton Goršeta, Financ Živčić, braća Stipo i Nikica Vidaković, braća Pajo, Stevo i Nikola Kreštalica, Janko Kihalić, Šime Naglić! Neke ustaše su, još za vreme majskih zločina u Glini, otkrivali svoj primitivizam i „hrabrost“, brisanjem okrvavljenih noževa – jezikom, a u toku julske „Vartolomejske noći“ u pravoslavnoj crkvi, braća Kreštalica i Janko Kihalić vadili su srca iz umirućih žrtava i pokušali da ih ispeku u kafani Ljerke Zibar – što je ona sa gnušanjem odbila da uradi. Ustaše Nikola Lipak Čukljo i Stevo Mulac, takođe su iskazali svoj kanibalski poriv prema glinskim žrtvama. Ustupili su svoje oranice da se na njima iskopaju grobnice za poubijane Srbe, da bi se na njima udvostručili prinosi. Tom ogavnom slučaju nameće se jedan suprotan primer sa ostrva Vida iz Prvog svetskog rata. Janus Janulis, iz sela Agios Mateos, pastir, ali liturgijski obožen, preporučio je svojim sinovima da ne obrađuju ono zemljište koje pokriva kosti srpskih vojnika iz Drinske divizije, što su ostale izvan svoje domovine. Ta dvojica hrišćana (Latina i Vizantinca) jasno su pokazala disproporciju moralnog odnosa prema kultu mrtvih i – kultu zamlje! U prilog ove moralne razlike, može da se navede još jedno poređenje dvojice prosvećenijih hrišćana – onih sa „Parnasa“

Posle aneksije Bosne i Hercegovine, Aleksa Šantić se s pesmom OSTAJTE OVDJE humano obratio ne samo Hrišćanima – nego i muslimanima-Anadolcima, potomcima viševekovnih okupatora, da ne odlaze sa tih prostora… dok je Mile Budak svojim komšijama Srbima ostrašćeno klicao s rimovanom pretnjom: BJEŠTE PSINE PREKO DRINE!

Fra Miroslav Filipović, sotona u mantiji, obećavao je svojim ustašama indulgencije za zločine nad srpskim narodom. „Ubijajte, a ja ću vas razriješiti grijehova“! On je u osnovnoj školi u Krivaji poklao male pravoslavne đake u prisustvu šokiranih muslimanskih i katoličkih mališana i njihove učiteljice Mare Šunjik Hrvatice, koja je od užasnog prizora poludela…

Taj morbidni koljač, fra „Sotona“, pokazao je pred svojim ustašama ličnim primerom kako treba ubijati nemilosrdno – i u ekstazi, tako što je ispio čašu punu krvi iz arterija tek zaklanog čoveka, i u ritualnom zanosu izgovorio- „Ala je slatka partizanska krv“! Jasno je stoga, što je Pavelić preko takvih i sličnih „fra Sotona“ mogao uspešno da podstiče i glorifikuje ustaški varvarizam u NDH.

Fra Dionisije Juričev²⁾ šef vjerskog odjela u vladi ND Hrvatske, je blagosiljao ustaše pred polazak na likvidaciju Srba: „Koljite ih po crkvama da izgube vjeru u Boga!“ I ubijali su ih po pravoslavnim crkvama u GLINI, KOLARIĆU, SADILOVCU, DOBROM SELU, ZBORIŠTU, VELIKOJ KLADUŠI, DRAKSENIĆU… i porušili oko 700 crkvenih objekata do kraja Drugog svetskog rata. Štedeći municiju, ustaše su za brutalno ubijanje svojih žrtava, radije koristile sekire, kame, maljeve, testere…

Italijanski pisac C.Malaparte je u svom romanu KARUTT (Vallecchi Editore S.p. A. Firenze) u svojstvu ratnog dopisnika, opisao službeni susret sa poglavnikom dr. Antom Pavelićem 1941. godine. Malaparte je na poglavnikovom pisaćem stolu video kotaricu od vrbovog pruća sa očišćenim ostrigama – tako mu se učinilo. „To su ostrige iz Dalmacije? – upitao sam poglavnika. Ante Pavelić diže poklopac pokazujući mi te plodove mora, tu ljigavu i pihtijastu masu ostriga, reče smešeći se na onaj njemu svojstven način: – To je poklon mojih vjernih ustaša: ovdje ima dvadeset kilograma ljudskih očiju“.

Svi takvi sado-zločinci, kanibali i nekrofili, koji su uživali u predsmrtnom mučenju svojih žrtava, kao i i oni koji tako rade i danas, pripadaju ljudskom rodu samo antropološki – dok je njihov mentalni supstrat ispod nivoa reptila. Bez obzira da li takvi zločinci dolaze iz Zagreba ili Tirane, Vašingtona ili Beograda…

Po završetku II svetskog rata, u Hrvatskoj je počelo uništavanje svekolikih tragova ustaških zločina koji su preostali iz vremena Pavelićevog fašističkog terora.To je nesumnjivo pokazala i Komisija za ratne zločine kada je radila na ekshumaciji glinskih žrtava na prekopskim njivama 1947. godine. Za to iskopavanje bili su angažovani i meštani iz hrvatskih sela, Prekope, Kihalca, Hadžera, Marin broda.

Zameralo se tada članovima te Komisije, a mnogo više nešto kasnije, što su tako značajnu ekshumaciju obradili neprofesionalno, površno – i bez naučne akribije. Sem prebrojavanja žrtava i njihovog prenosa u glinsku kosturnicu, nije napravljen nijedan foto-zapis za istorijsku građu. Naknadno se pokazalo da to nije bio slučajan propust! Ekshumirane žrtve su i numerički bile nepotpune, jer je četvrta grobnica ispod Hadžera ostala neotkrivena, pa ona i dalje „pothranjuje“ žitarice na njivi potomaka Nikole Lipaka-Čuklje, ili Stjepana Mulca. Zapremine tih jama koje su napunjene iskasapljenim srpskim telima, nisu bile ispod 150 m³. Zašto tada članovi Komisije, ni angažovani hrvatski seljaci, i tu grobnicu nisu locirali – a mogli su? Lakonski odgovor na ovo pitanje mogao bi se svesti najviše u dve reči – nisu hteli, ili – nisu smeli.

Regionalnim komisijama za utvrđivanje zločina u Drugom svetskom ratu bilo je preporučeno (1948.) ispred vlade FNRJ, da obustave dalja istraživanja, a da prikupljene dokazne materijale arhiviraju pod oznakom DRŽAVNA TAJNA! Od tog vremena je, na terenu i drugde, nastavljeno intezivnije brisanje i prekrajanje istorijskih svedočanstava o počinjenom ustaškom teroru nad golorukim srpskim narodom u NDH-naročito onom u glinskoj pravoslavnoj crkvi! A u Glini su još tada, na samom gradskom omfalosu, štrčale podkorovljene crkvene ruševine kao vidljivi tragovi besprimerne ljudske tragedije!

Dodatno je bilo nehumano i zloćudno istrajavanje vodećh zvaničnika Hrvatske, da glinsku istinu i ispoljeno arhajsko divljaštvo Pavelićevih dželata podupiru strategijom zaborava – umesto da su to okrvavljeno svetilište dostojno obeležili kao podsetnik za istorijsko pamćenje!

Nije ostalo nepoznato, da su svi tadašnji odgovorni činioci, kojima je fenomen glinske tragedije bio predmet za razmišljanja, bili u sukobu sa dilemom: Kako obeležiti – ili prikriti tu srpsku Golgotu? Da li o njoj reći punu istinu – ili je krivotvoriti?

Povodom desetogodišnjice tragičnog događaja na tom svetom mestu, na inicijativu Saveza boraca NOR-a Opštine Glina, to crkvište je bilo očišćeno do temelja, a delovi preostalih zidova su konzervirani. Predlagano je tada, da se identifikuju sve žrtve ustaškog masakra Srba – na prekopskim poljima i onih u glinskoj crkvi, a da se njihova imena odliju u bronzi i postave na apsidni prostor – kako 6i se dobilo autentično Spomen obeležje.

Takvu racionalnu ideju iz Gline, zakočili su na početku moćnici iz „senke“ partijskog vrha Hrvatske, s napomenom da još „nije trend“ za obeležavanje spomen mesta žrtvama fašističkog terora, pogotovo ne bez saglasnosti Saborskih foruma Hrvatske. Zagreb je u međuvremenu nametnuo svoju viziju memorijalnog rešenja, koje će biti usklađeno sa tobože urbanističkim planom o prostornom uređenju najužeg gradskog jezgra.

Razumljivo je što je Zagreb stopirao Glinsku inicijativu, jer bi zasigurno te konzervirane crkvene krhotine više smetale političarima – nego urbanistima.

Odlučujući faktori sa višeg mesta uzurpirali su ceo kompleks crkveno-pravoslavnog zemljišta, kao simbol stradanja srpskog naroda, i uklonili sa njega sve materijalne ostatke, tako besprekorno, da ni savremeni „Šliman“ ne bi uspeo ni sa geoelektronskim skenerom da detektuje da je na tom mestu ikad postojalo neko svetilište – izuzev onog koje se, kao svedočanstvo, nalazi još samo na arhiviranoj katastarskoj mapi iz XIX veka.

Na prekopanom crkvištu izgrađen je i otvoren Spomen-dom 1972. godine, a ispred njegovog ulaza je bila postavljena Augustinčićeva skulptura „Majka sa djetetom“ – valjda, kao personifikacija „novog života“… Idejno, ni jedno od ta dva znamenja nije evociralo tragizam srpskih parohijana koji se dogodio u njihovoj crkvi – zbog čega, možda ne bi trebalo sumnjičiti njihove autore. Jer sa glinskim memorijalnim obeležjem, samovoljno su manipulisali predestinirani hrvatski nacionalisti. Te mračne snage iz političkog života, doprinele su tome što je Spomen-dom (za nespomeničke namene) izgrađen na oltarskom mestu bivše pravoslavne crkve, i što je uvaženi maestro Augustinčić ostao neobavešten o tome da će njegov kip „MAJKA SA DJETETOM“ „krasiti“ najkrvavije banijsko stratište u Glini. A da je to autoru te skulpture bilo predočeno od Zagrebačkih naručilaca, verovatno da on tu bronzanu „Majku“ ne bi odenuo sa jasnim etnografskim oznakama iz hrvatskog Zagorja.

Očigledno je , da se ta provokativna „Zagorka“ nije slučajno preselila na Baniju da 6i „naricala“ za glinskim mučenicima, nego zato da bi prenela jasnu poruku kako će u buduće na tim prostorima ZAGORKE rađati decu – a ne one majke sa pregačama!

Regionalni Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Zagreba, uneo je to podmetnuto idejno rešenje Spomen-obeležja iz 1972,godine u registar spomenika s nazivom MJESTO STRADANjA NARODA! Pod zavedenim brojem 391 nema širih podataka o tome koji je to narod stradao, na koji način, u kolikom broju, od koga – i konačno ZAŠTO?

<Integralni tekst izjave Ljubana Jednaka sa svedočenja pred zagrebačkim sudom>   <Sadržaj>   <Iz rezolucije Evropske Unije 1993. godine>