Darko Adamov: Partizanska propaganda u „Kletovom“ udžbeniku istorije za osmi razred

Iako je tržište udžbenika u Srbiji teško više desetina miliona evra, očito da izdavačima novac nije dovoljan plen…

Novi udžbenik istorije za 8.razred osnovne škole izdavačke kuće Klet vraća nas u stara komunistička vremena interpretacije događaja iz Drugog svetskog rata.

Objašnjavajući događaje oko bitke na Neretvi, autor udžbenika kaže:

Nemci su dejstvovali zajedno sa svojim saveznicima i saradnicima Italijanima, snagama NDH i četnicima. ( str.116)

Efektno preoblikovana priča – četnici „dejstvuju zajedno“ sa ustašama i nacistima… a šta je sa partizanima? Znamo da oni upravo tada vode pregovore o primirju sa Nemcima i ističu da su im glavni neprijatelji ne Nemci već četnici.

Izvor: Snimak ekrana

Autor elegantno zaobilazi ovu temu, kao što ne spominje ni nemačko zaustavljanje ofanzive pred Neretvom.
Evo kako srpski izdavač Zavod u izdanju iz 2010. godine govori o istom događaju:

„Posle pregovora partizanske delegacije na visokom nivou i nižih predstavnika nemačkih okupatorskih vlasti dogovoreno je primirje. Partizani su isticali da su im glavni neprijatelji ne Nemci već četnici.“

Drugo, starije izdanje Zavodovog udžbenika iz 2007. godine još efikasnije opisuje događaje oko bitke na Neretvi koje nam Klet iskrivljuje i prećutkuje:

„Najvažniji događaj u kontaktima partizana i Nemaca dogodio se marta 1943. godine, za vreme bitke na Neretvi („Martovski pregovori“). Ovi pregovori umnogome objašnjavaju i zašto su Nemci obustavili ofanzivu na partizane baš kod Neretve. Na sastanku sa Nemcima u Gornjem Vakufu, početkom marta, visoka partizanska delegacija (Koča Popović, Milovan Đilas i Vladimir Velebit) predlagala je obustavu neprijateljstava „u obostranom interesu“. A obostrani interes i partizana i Nemaca u tom trenutku bio je da ne dođe do iskrcavanja Engleza na jadransku obalu. Delegacija je zahtevala obustavu neprijateljstava kako bi partizani svoj glavni udar usmerili na četnike. Najznačajnija karakteristika ovih pregovora bio je stav partizanske delegacije da će ratovati protiv zapadnih saveznika zbog uskoklasnih interesa: pobede u građanskom ratu.”

Na str. 122 prikazana je slika „zarobljenih pripadnika kvislinških pokreta (ustaše, domobrani, četnici, ljotićevci i drugi) na slovenačko – austrijskoj granici maja 1945. godine.“

Izvor: Snimak ekrana

Posle ovoga zaprepaštenim učenicima ostaje samo da kažu: Auu, kakvi su izdajnici bili ti četnici..

Autori Zavodovog udžbenika ove zarobljene jedinice nazivaju „vojnicima poraženih vojski“ i „antipartizanskim snagama“ (Zavod za udžbenike, Beograd, 2010, str.150), što je korektan i precizan izraz, ali ih Kletova istorija lakonski svrstava u isti koš kvislinga.

Ostalo je samo da se sveukupni utisak o vojsci Draže Mihailovića pojača slikom nekog stravičnog zločina (stara, isprobana taktika) – na str. 123. prikazano je kako su

„u noći 20. na 21.12. 1943. godine pripadnici Avalskog četničkog korpusa ubili 67 meštana sela Vranić… u tri izolovana napada na kuće porodica za koje se sumnjalo da se članovi istih nalaze u partizanima pobijeni su skoro svi zatečeni muškarci, žene i deca.”

Sve ide uz sliku gde „meštani sela Vranić u Beogradskom procesu 1946. god. pokazuju kolevku u kojoj su četnici ubili četvoromesečno dete.“

Izvor: Snimak ekrana

Iako niko ne spori ovaj četnički zločin (upitan je broj ubijenih ljudi, kao i događaji koji su prethodili ovom masakru, ali je teško očekivati od autora da kao kritički istoričar posumnja u neke delove Beogradskog procesa), očekivalo bi se u najmanju ruku da izdavač objavi i sliku nekog od partizanskih zločina, makar kao privid objektivnosti. Ništa od toga.

Zavodov udžbenik za osmake kaže:

„Postojao je strah od partizana čiji preki sudovi i ne trepnuvši osuđuju ljude na smrt. Svako je mogao biti optužen da je crnoberzijanac ili izdajnik. U sprovođenju revolucije prednjačili su mladi partijci, oni koji su bili disciplinovani borci KPJ i sve zadatke izvršavali bez pogovora. Tajna i javna ubistva uglednih ljudi ili običnih seljaka, ubistva iz osvete, kao i ubistva onih članova KPJ koji su se tome suprotstavljali, bili su skoro svakodnevna pojava.“ (Zavod za udžbenike, Beograd, 2007, str.146)

U daljem tekstu učenici se dovode u zabludu kroz sugerisanje jeftine i uprošćene slike o razlozima savezničke podrške partizanima:

„Pripadnici partizanskog pokreta pokazali su veliku borbenost i spremnost za gerilsku borbu protiv okupatora. To je bio glavni razlog zašto su ih saveznici priznali kao jedinu snagu na prostoru Jugoslavije” (str.123).

Izvor: Snimak ekrana

Nisu saveznici priznali partizane zbog njihove borbenosti, prave razloge objašnjavaju nam autori Zavodovog udžbenika:

„SAD su isključile četnike iz svojih planova u leto 1943. god. Tome je doprinela osnovna ideja američke politike da se ostvari pobeda nad fašizmom i nacizmom uz pomoć SSSR… Staljin se oštro protivio invaziji preko Balkana, jer su jedinice Crvene armije već bile krenule u ofanzivu prema Srednjoj Evropi i Balkanu. Tada se američki predsednik Ruzvelt priklonio Staljinovom tumačenju i izjavio da u Jugoslaviju neće slati nikakve trupe. Štaviše, dao je pristanak na stvaranje sovjetske interesne sfere u istočnoj Evropi. Uz ocenu da ubuduće treba pomoći partizane, podrazumevalo se da je Jugoslavija postala deo sovjetske interesne sfere.“ (Zavod za udžbenike, Beograd, 2007, str.148)

U istraživačkom putokazu na str.116 postavlja se pitanje za naše mlade đake – istraživače:

„Zašto su saveznici podržali partizanski pokret, a odbacili saradnju sa četnicima?”

I, naravno, kad bi se autori Kleta pitali, verujem da bi poželjni odgovor mladog učenika bio otprilike:

Pa, nastavniče, kao što vidimo i u udžbeniku, partizani su se borili beskompromisno i junački, a četnici nisu, i logično je da su saveznici podržali partizanski pokret.

Kao zaključnu ocenu karaktera Jugoslovenske vojske u otadžbini, autor iznosi tipičnu partizansku analizu:

„Sa druge strane, četnički pokret, koji je u početku delovao kao antiokupacioni i antifašistički, ušao je u kolaboraciju sa okupatorom. Pripadnici četničkog pokreta počinili su više zločina nad civilnim stanovništvom na različitim okupacionim područjima na kojima su delovali. Odluka Dragoljuba Mihailovića da nakon sloma ustanka u Srbiji 1941. godine. izbegava otvorene sukobe sa okupatorom dok saveznici ne postignu zajedničke rezultate na svetskim ratištima – pokazala se kao pogrešna.“ (str.123)

Izvor: Snimak ekrana

Ovako smešan i naivan zaključak priliči istoriji iz perioda komunističkog jednoumlja, ali nam ga kao najnoviji i najnapredniji udžbenik servira nemačka izdavačka kuća Klet.

Po svim relevantnim procenama tržište udžbenika u Srbiji teško je nekoliko desetina miliona evra, a najveći deo tog kolača uzimaju strane izdavačke kuće. Očito da im novac nije dovoljan plen…

Autor je nastavnik istorije

Izvor: STANjE STVARI

Vezani prilozi:

Dušan J. Bastašić: Šta učenici u Srbiji (ne)uče o stradanju …