Crkva Svetog Save u Celju srušena 1941. godine po Hitlerovom naređenju

Na Celjskom području gradnja pravoslavnih kapela i crkava pojavila se u periodu između dva rata. U banjama Golnik, Rogaška Slatina i Topolšica su već bile pravoslavne kapele, a u Celju je tek 1922. godine na inicijativu Cvije Zečevića nastala Srpska pravoslavna crkvena opština, koja je uključivala srez Celje, Šmarje pri Jelšah, desnu obalu Dravograda, Gornji grad, Slovenj gradec, Konjice, Laško, Krško i Brežice.

U početku su imali obavljanje bogosluženja u sobi kasarne kralja Petra, premaloj za veće svečanosti, pa su zato zamolili gradsku većnicu za lokaciju, gde bi sagradili crkvu. Maja 1929. godine dobili su zemljište na Vrazovom trgu (danas je to Pozorišni trg). Uprava crkvene opštine je počela prikupljati finansijska sredstva po celoj Jugoslaviji. Mnogi su doprineli u materijalu i radnoj snazi.
Kamen temeljac položen je 1. septembra 1929. godine, o čemu su izveštavali celjske novine „Novo doba“, te ljubljanske „Jutro“ i „Slovenec“. Celjsko građevinsko preduzeće Karla Jazernika (Karlo Jazernik) je gradnju završilo u dve godine.

Svečano osveštanje je vodio patrijarh Srpske pravoslavne crkve Varnava. Kako poručuje tadašnji hroničar Bulovan, Celje je 18. juna 1932. godine dočekalo patrijarha i srpsku vladinu delegaciju na železničkoj stanici, te su se po njihovom dolasku sa Miklavškog brda oglasili pucnji iz pušaka. U osveštenju crkve sledećeg dana učestvovala je velika masa ljudi. Posle povorke nastavili su sa banketom u Narodnom domu, a završeno je sa koncertom u Celjskom domu. Sledećeg dana patrijarh je otišao u Ljubljanu, gde je učestvovao u polaganju kamena temeljca za pravoslavnu crkvu Sv. Ćirila i Metodija, koja postoji još danas. Kao što je celjska crkva nastala po nacrtima arhitekte Korunovića, tako je i ljubljanska crkva nastala od istog autora.

Pravoslavna crkva Sv. Save bila je izgrađena u takozvanom srpsko-vizantijskom stilu. Po osnovnom značenju pratila je stil srpske srednjovekovne sakralne arhitekture. Bila je posvećena jednom od najvećih svetaca srpske pravoslavne crkve. Nacrt za gradnju je uradio beogradski arhitekta Momir Korunović (1883-1969).Crkva je bila masivna, sa po metar debelim zidovima i sa tri ulaza. Krov je bio od pocinkovanog lima. Imala je tri kupole od armiranog betona na kojima su bili čelični krstovi, koji su bili izrađeni u zatvoru u Lepoglavi.

Unutrašnjost su krasile ikone i ikonostas beogradskog slikara Uroša Predića (1857-1953). U donjem delu je predstavio Marijinu blagovest, Majku božju, Arhanđela Mihajla, Svetog Savu i Isusa Hrista. Gornji deo je sastavljen iz dva dela:
– u prvom redu su bile prikazane Tajna večera, četiri jevanđelista, apostoli Pavle i Matej;
– a u drugom redu Vaskrsenje, Preobraženje Isusovo na gori, Vaznesenje, Sv. Ćirilo i Metodije. One su bile kopije Predićevih originala, koje je naslikao slikar Stefanović iz Sremskih Karlovaca.
Kraljevski i arhierejski  presto su bili od slavonske hrastovine, sa ikonama Stefana Prvovenčanog i Sv. Jovana Zlatoustog, koje su bile delo akademskog slikara Miroslava Modica (Miroslav Modic) iz Celja.

Po nemačkoj okupaciji, Nemci su po Hitlerovoj naredbi aprila 1941. godine minirali crkvu. Ono što je ostalo od crkve iskorisitili su Celjani za izgradnju atomskog skloništa na Pozorišnom (Gledališkom) trgu. Od crkvenog invertara i dokumentacije je ostalo veoma malo. Ikone su kasnije otkrivene u potkrovlju grofije, te se danas čuvaju u Regionalnom (pokrajinskom) muzeju Celje.

Danas se pravoslavno bogosluženje u Celju odvija u katoličkoj crkvi Sv. Maksimilijana u Trubarevom parku.

Autor teksta: Dijana Lukić, Odsek za etnologiju i kulturnu antropologiju, Filozofski fakultet, Ljubljana.

Izvor originalnog teksta na slovenačkom jeziku sa galerijom fotografija: http://www.dedi.si/dediscina/399-srbska-pravoslavna-cerkev-sv-sava-v-celju

(RASEN)

Izvor: VIDOVDAN

Vezane vijesti:

Nacistički zločini celjski | Jadovno 1941.