CETINjE JE MANASTIRSKO, A NE MANASTIR OD GRADA CETINjA: Humoristička predstava u Skupštini Cetinja ili slučaj za psihijatriju?

Danas bi pripadnici nekog drugog naroda, koji 1895. nije još postojao na Cetinju, da prisvoje srpski pravoslavni cetinjski manastir Sv. Petra.

Piše: Nikola Milovančev

Za 14. septembar 2021. je sazvana sjednica skupština grada Cetinja, na kojoj bi, po navodima medija, trebalo da se raspravlja o „zahtjevu za vraćanje cetinjskog manastira gradu Cetinju“. Ukoliko se ne radi o humorističkoj predstavi, onda bi svakako nekoga zbog toga trebalo poslati na psihijatrijsko posmatranje.

Pa nije manastir u vlasništvu grada Cetinja, već je Cetinjsko polje, odnosno zemljište grada na manastirskom zemljištu! Baš zbog toga je spor između grada i manastira bio riješen sklapanjem ugovora u januaru 1936. godine, koji je obavezao grad da svake godine plaća manastiru 88.000 dinara na ime zemljiške rente, tzv. „laktarine“!

Da bih izložio tadašnju situaciju, poslužiću se citiranjem najvažnijih dijelova izvještaja, koji je cetinjski dopisnik beogradskog dnevnog lista „Vreme“ objavio u broju od 4. februara 1936, pod naslovom „Jedan interesantan spor između cetinjske opštine i cetinjskog manastira. Po ugovoru, koji je sklopljen na osnovu Hrisovulje Ivana Crnojevića i Manifesta knjaza Nikole, grad Cetinje je obavezan da plaća Cetinjskom manastiru 88.000 dinara godišnje“. Da vidimo dakle stanje na Cetinju u januaru 1936.

„Cetinje, krajem januara. Došlo je do jednog oštrog interesantnog sukoba, koji se već odavno naslućivao. Izbio je spor između uprave Cetinjskog manastira i Cetinjske opštine zbog zemljišta, na kojem je izrađeno Cetinje. Kao što je poznato, zemljište na kome je grad Cetinje, zaveštao je Manastiru Cetinjskom njegov osnivalac, gospodar Zete Ivan Crnojević. Iako je ovo manastirska imovina, nekadašnje Cetinjsko Polje, iskorišćena za podizanje varoši, ipak, njen vlasnik je i dalje ostao Manastir, kome su svi Cetinjani, bilo posredno bilo neposredno plaćali „laktarinu”.

U „Hrisovulji” Ivana Crnojevića, koja se i danas čuva u Manastiru na Cetinju, između ostaloga kaže se i ovo:
„Koga izabere Gospod Bog upravljati ovom zemljom, ili sin moj, ili unuk moj, ili ko drugi bude izabran Sudom Božijim od kojeg drugoga plemena, ili od drugoga naroda, toga smjernošću najsrdačnije molim i zaklinjem, da naš gore uzakonjeni i utvrđeni prilog bude tvrd i nepokolebljiv za uvek ovome Časnome Hramu Presvete Matere Boga našega, jer ni Božanstvenim crkvama ništa ne uzeh ni porekoh, no koliko god mogoh, priložih i utvrdih.”

Imajući u vidu takvo zaveštanje, kralj Nikola je jednim svojim ukazom od 1895. godine priznao to pravo Manastiru i u isto vreme naredio građanima Cetinja, da plaćaju manastiru takozvanu „laktarinu”. Završetak toga ukaza, koji je nazvat „Manifest od 1895. godine”, završava se ovako:

„Ovijem najsvečanije potvrđujem Manastiru pravo svojine, na kom se Cetinjska varoš, naša prestonica podiže, te dajemo svakome na znanje, da ovo zemljište ostaje na sva iduća vremena, u isključivoj svojini Cetinjskog Manastira, sveto i neprikosnoveno. Sveta Cetinjska mitropolija odiće na ovim manastirskim pravom, Gospodarom Ivanom Crnojevićem, darovanim i ovim našim ukazom potvrđenim.

U našem prestonom gradu Cetinju na dvadeset peti dan rođenja Našega Naslednika Kneza Danila 1895.
Nikolaj.

Od tada, tokom vremena, ovu laktarinu ubirala je Cetinjska opština i plaćala Manastiru. Ali kako su prilike posle rata, a naročito posle određivanja Cetinja za bansko mesto, zahtevale da se ovi odnosi između opštine grada Cetinja i uprave Manastira što bolje regulišu, to je došlo do jednog ugovora, koji je odobren i potvrđen od nadležnih vlasti: Po tome ugovoru, koji je stvoren na bazi „Manifesta” kralja Nikole od 1895. godine, opštini grada Cetinje ustupa se celokupno zemljište na kome je podignuta varoš, a za to kao naknadu, opštinska uprava ima da plaća svake godine 88.000 dinara u korist manastirske kase. Ovaj ugovor nije lepo primljen od strane građanstva.“

U citiranom članku se kao glavni protivnik sklapanja ugovora spominje raniji predsjednik opštine Cetinje, a 1936. narodni poslanik, Nikola Zuber. Da se razumijemo: Nikola Zuber je 1935. izabran za narodnog poslanika na listi režimske Jugoslovenske nacionalne stranke Bogoljuba Jevtića, a prije toga je bio radikal.

Dakle – nikakav federalista ili separatista. Zuberove primjedbe nisu bile pravne prirode (uostalom, vlasništvo Cetinjskog manastira nad Cetinjskim poljem je neosporno), već finansijske prirode: da bi isplata iznosa od 88.000 dinara godišnje „finansijski ruinirala“ opštinsku kasu.

To je bila apsurdna priča, jer je pola godina kasnije cetinjska opština namijenila 11 miliona dinara za izgradnju vodovoda – dakle tačno 125 puta veći iznos (Pravda od 20. 9. 1936, str. 23). Uostalom, za iznos od 88.000 dinara se tada jedva mogla kupiti kuća od oko 150 kvadratnih metara u gradskoj jezgri nekog primorskog gradića.

Na Zuberove tvrdnje odgovorio je tadašnji mitropolit Gavrilo Dožić. On je svoj govor u crkvi cetinjskog manastira završio sa riječima: „Gospode, oprosti im jer ne znaju šta čine“.

Nešto kasnije, o istom problemu je čitaoce obavijestio i cetinjski dopisnik beogradske Pravde. Taj članak, objavljen 31. marta 1936, nosi naslov: „Zbog spora manastira Svetog Petra sa Opštinom. Stanovništvo Cetinja strahuje od „prokletstva Ivana Crnojevića“. Zemljište zbog koga je došlo do sukoba zaveštao je manastiru i prokleo svakog ko se drzne da ga oduzme gospodar zetski Ivan Crnojević“. U ovom članku citiran je u cijelosti Manifest knjaza Nikole iz 1895, koji je g. Jovan Markuš nedavno objavio na portalu IN4S (18. decembra 2020 – https://www.in4s.net/markus-ukaz-knjaza-nikole-iz-1895-godine-o-imovini-cetinjskog-manastira/).

Zato sada navodimo samo najvažniji dio, obje naredbe iz Manifesta:

„1. Da se sva laktarina, što su dužne plaćati kuće varoši Cetinja, sakuplja u zasebnu manastirsku kasu sa svim ostalim prihodima sa manastirskih zemalja u cetinjskom polju;
2. Da manastir ovaj svoj godišnji prihod svake godine ulaže u kupovanje napokretnih dobara u Našoj državi, kako bi tim svoju današnju imovinu umnožio, te i dalje u budućnosti mogao blagotvorno djelovati u oblasti Svete Pravoslavne Crkve i srpskog naroda“.

Dalji tok događaja je poznat: 1941. su došli fašisti, za njima 1943. nacisti, zatim titovci, pa depeesovci. Svi veliki poštovaoci pravnog reda i poretka. I tako je manastir ostao 80 godina bez prihoda, koji mu ugovorno pripadaju.

Danas bi pripadnici nekog drugog naroda, koji 1895. nije još postojao na Cetinju, da prisvoje srpski pravoslavni cetinjski manastir Sv. Petra. Uzaludan posao. Umjesto toga, jedna preporuka. G. A. Kašćelan, sadašnji gradonačelnik Cetinja se (verbalno) zalaže za evropske vrijednosti, pa neka to dokaže na djelu. Obožavaoci Josipa Broza će vjerovatno poslušati Brozovu misao „Pređimo sa riječi na djela!“.

Dakle, braćo cetinjski opštinari: cjelivajte desnicu visokopreosvećenom mitropolitu Joanikiju i preračunajte 88.000 dinara iz 1936. godine u današnje novce, pa potpišite sa upravom manastira Sv. Petra aneks ugovora.

I, naravno – počnite da plaćate ono što dugujete. Tako ćete dokazati da ste u praksi stvarno zagovornici pravne države.
Neka vam barem to bude razlog za plaćanje – ako se već ne bojite kletve Ivana Crnojevića, čestitog srpskog vladara srpske Zete u 15. vijeku

/Autor je član Pravnog savjeta IN4S/

Izvor: IN4S

Vezane vijesti: