Bodljikavu žicu kidali su golim rukama

Napomena: Prilog je prvi put objavljen na portalu Jadovno.srb 27. oktobra  2015.godine.

Potpukovnik Vojin Popović hrabro je poginuo na čelu svojih četa

Najteže borbe Dobrovoljački odred je 1916. godine vodio na Kajmakčalanu. Naredba Vrhovne komande da odred krene ka Kajmakčalanu zatekla je dobrovoljce južno od Lerina i Dobrovoljački odred je usiljenim maršem stigao na Kajmakčalan 28. septembra 1916. godine i zamenio u rovovima borce 4. puka Drinske divizije. Tridesetog septembra 1916. godine počeo je napad na Kajmakčalan posle artiljerijske pripreme koja je trajala dva i po časa.

„Odmah popodne mogahu se kroz oblake dima primetiti pojedini bugarski vojnici kako se kreću po položaju kao sumanuti… U momentu njihove potpune izbezumljenosti kroz potmulu grmljavinu topova ipak se začu jedno snažno: ’Ura!’ Ceo 3. bataljon četničko-dobrovoljačkog odreda, sa svojom 4. četom na čelu, koju je vodio rezervni poručnik i četnički vojvoda Milivoje Dinić, krete na juriš povukavši odmah za sobom druga dva bataljona… Posle formalnog gušanja sa Bugarima po rovovima, koje trajaše blizu jedan čas, Kajmakčalan, taj gordi planinski titan, ’Borisov grad’ kako ga zvahu Bugari, beše u našim rukama”, pisao je . Ilija Trifunović o zauzeću Kajmakčalana. Tako je Dobrovoljački odred 30. septembra 1916. godine osvojio Kajmakčalan.

Međutim, bugarske jedinice zadržale su se na krilnim visovima Kočobeju i Sivoj steni. U uslovima guste magle i teške vidljivosti, na bugarski položaj na Sivoj steni, čvrsto utvrđen sa više reda bodljikavih žica, Dobrovoljački odred izvršio je juriš 2. oktobra 1916. godine i za pola sata imao 180 mrtvih i 250 ranjenih dobrovoljaca. „U momentu kada se kroz gustu maglu počeše nazirati bodljikave žice, prosu se formalni grad od puščanih i mitraljeskih zrna na viteškog napadača. Pade prva lesa iskrvavljenih dobrovoljačko-četničkih telesa… Gazeći preko leševa palih drugova četnici se svom silinom sručiše na bodljikave žice i počeše ih kidati golim rukama. Prasak mnogobrojnih bombi koje protivnik sruči na glavu kuražnog napadača napravi pravu pustoš u re- dovima odreda… Trećina odreda bila je van stroja. Bilo ih je više koji su pogođeni u momentu kada su se prihvatili žica tako i ostavši”, pisao je Ilija Trifunović.

„Onda su četnici krenuli u maglu, u visine, na bugarske rovove i bodljikavu žicu. I Mirko Grahovac je jurišao i pao pogođen kuršumom. Kada se osvestio, strašan prizor je ugledao. Magla se podigla sa Sive stene i otkrila je klanicu ljudsku. Drugovi njegovi sa kojima je hleb preko Albanije delio na žicama su visili. Zaplakao je tada Mirko Grahovac od muke i bola…”, porodično je sećanje na Mirka Grahovca, dobrovoljca iz Potkoma, kod Stoca, i borca Dobrovoljačkog odreda o jurišu odreda na Sivu stenu. Posle osvajanja Kajmakča- lana, Dobrovoljački odred, u sastavu Drinske divizije, nastavio je gonjenje neprijatelja u periodu od 3. oktobra do 16. novembra 1916. godine. U borbama oko Gruniškog visa od 16. novembra do 7. decembra1916. godine Dobrovoljački odred je pretrpeo teške gubitke, a 29. novembra 1916. godine poginuo je i sam komandant odreda potpukovnik Vojin Popović, Vojvoda Vuk. U izveštaju o borbama na Gruniškom visu, srpska Vrhovna komanda dala je saopštenje: „Juče je bilo lokalnih borbi u oblasti Gruništa. Ove borbe bile su vrlo krvave i potpukovnik Vojin Popović hrabro je poginuo na čelu svojih četa.

Sledeća teška borba, za Brazdastu kosu, 12. decembra 1916. godine, sasvim je proredila Dobrovoljački odred, a 21. decembra 1916. godine Vrhovna komanda je donela odluku da se usled gubitaka rasformiraju četvrti pukovi u divizijama i Dobrovoljački odred. Preostalo ljudstvo Dobrovoljačkog odreda raspoređeno je većim delom u 4. i 6. puk Drinske divizije. Dušan Jezdić, u svojim predstavkama od 25. decembra 1916. i 10. januara 1917. godine, pokušao je da spreči rasformiranje odreda, ali to nije bilo moguće. „Odred sada ima oko 400 pušaka. Imam podataka da se u Solunu u depou za oporavljanje nalazi 150-200 dobrovoljaca odreda koji će biti upućeni u ovaj odred za kratko vreme. Tako isto imam podataka da će iz Bizerte kroz kratko vreme biti upućen veći broj ozdravljenih dobrovoljaca”, pisao je Dušan Jezdić sa Solunskog fronta 10. januara 1917. godine.

U svom naređenju od 11. januara 1917. godine pukovnik Bogoljub Ilić, komandant Vardarske divizije, komandantu 1. brigade naveo je da se ljudstvo Dobrovoljačkog odreda raspoređeno u Vardarskoj diviziji „mora upoznati sa pravim razlozima privremenog rasformiranja ovog odreda”, a to je „znatna oslabljenost jedinica”, jer se rasformiranje Dobrovoljačkog odreda podudarilo sa hapšenjem Dragutina Dimitrijevića Apisa i njegovih saradnika za navodni atentat na prestolonaslednika Aleksandra, septembra 1916.

Nastaviće se

Piše: Milan Micić

Knjiga se može naručiti od izdavača: RTS izdavaštvo i Banatski kulturni centar, Novo Miloševo, tel. 011/655-27-35, e-mail: izdavastvo@rts.rs

Izvor: Politika, srijeda 21. oktobar 2015., str. 14

Vezane vijesti:

Feljton: Dobrovoljci srpske vojske (1)

Feljton: Dobrovoljci srpske vojske (2)

Feljton: Dobrovoljci srpske vojske (3)

Feljton: Dobrovoljci srpske vojske (4)

Prvi svjetski rat – Jadovno 1941.