Apel Hrvatskoj elektroprivredi: Izvaditi posmrtne ostatke žrtava ustaškog zločina iz 6 jama kod Gornjeg Kosinja, identifikovati DNK metodom i dostojanstveno sahraniti

Hrvatska elektroprivreda (HEP), ponovo je nakon više decenija aktuelizovala izgradnju hidroelektrane Kosinj -2 u Kosinju u severozapadnoj Lici.  Izgradnjom brane na reci Lici,  nizvodno  5 km od već postojeće brane HE Sklope, između brda Cikelj i Vršak k.573, akumulacija  će poplaviti sela Mlakva, Poljan, Gradinu i zaseok Zabarje u kojima živi srpsko stanovništvo i Gornji Kosinj i Kosinjski Bakovac sa okolnim naseljima u kojima živi hrvatsko stanovništvo. HEP je dobila lokacijske dozvole i načelne građevinske dozvole.

Do sada je urađen idejni projekat a da bi se nastavilo na radu glavnog projekta potrebno je dopuniti Studiju uticaja na okolinu. Sama gradnja akumulacije i hidrocentrale trajala bi pet godina.

Idejni projekat i Studija uticaja na okolinu morale bi da sadrže bitne činjenice civilizacijskog karaktera, da je to prostor od nekoliko naselja sa srpskim i nekoliko naselja sa hrvatskim stanovništvom, između kojih protiče reka Lika a da se u tri zloglasne jame u dva hrvatska naselja (Gornji Kosinj i Kosinjski Bakovac) nalaze ostaci 222 civilnih žrtava srpske nacionalnosti ubijenih u vreme tzv. NDH 1941. godine. U srpskom selu Mlakva nalazi se Spomen kosturnica 286 srpskih civilnih žrtava spaljenih 06. augusta 1941. godine u jednoj srpskoj kući.

Ne osporavajući  potrebe HEP, da rešava problem nedostatka električne energije u Hrvatskoj, potapanjem izuzetne prirodne lepote, na osnovu porodičnih, hrišćanskih i opšteljudskih moralnih obaveza a u želji da  nevine žrtve zauvek nađu VEČNI MIR,  pokrećem

INICIJATIVU i JAVNI APEL

Da se u toku priprema za izgradnju hidroelektrane Kosinj – 2,  a pre potapanja područja, uradi sledeće:

1.      Da se izvade posmrtni ostaci žrtava ustaškog zločina iz do sada istraženih  jama „Sv. Ana“, „Kod općine“ i „Na Klančiću“ kod Gornjeg Kosinja,  identifikuju  DNK metodom i dostojanstveno sahrane. Da se organizovano na osnovu dogovora sa mesnim srpskim stanovništvom i potomcima žrtava,  dogovori mesto i način njihove sahrane kao i obeležavanje grobova.

2.      Da se dodatno istraže do sada 3 neistražene jame u kojima  su prema nekim podacima ubijani i bacani  Srbi i pripadnici američkog ratnog vazduhoplovstva  (US AIR FORCE).

3.      Da se na bazi dogovora i nadležnog stručnog mišljenja odredi buduća lokacija groblja iz sela Mlakva i Poljan, Hrama Rođenja Presvete Bogorodice (u narodu nazvan „Mlada Neđelja“) u Mlakvi i spomenika partizanskom bataljonu „Matija Gubec“, koji se nalazi pod Mlakvenom gredom.

4.      Da se u ove akcije uključe nadležni organi vlasti Republike Hrvatske i Srbije, Srpska pravoslavna crkva, diplomatsko predstavništvo SAD,  HEP,  ustanove, institucije i udruženja koje se bave istorijom, humanitarnim radom i izbjeglicama. Posebno se očekuje doprinos od uglednih pojedinaca rodom iz Like, potomaka Srba iz Kosinja i sredstava javnog informisanja.

5.      Da ovoj akciji pomoć i doprinos daju meštani (Hrvati) iz Gornjeg Kosinja, Kosinjskog Bakovca  i Župni ured Sv. Ante Padovanskoga, te da se zauvek na civilizacijski način završi tužna kosinjska tragedija, kako bi buduće generacije Srba i Hrvata sa ovog prostora mirnije živjele, bez „prokletstva nevinih žrtava“.

Prilozi:

–          Podaci o stanovništvu, jamama i objektima za preselenje

–          Grafički prikazi jama „Sv. Ana“ i „Kod općine“

 Dostavljeno:

Svima iz tačke 3.

Gornji Kosinj: Nevine žrtve čekaju 69 godina da se dostojanstveno
sahrane

Prilog br. 1

Stanovništvo

Prema popisu stanovništva iz 1931. god. na prostoru Kosinja živelo je 2.622 stanovnika srpske nacionalnosti. Tokom Drugog svjetskog rata (II s.r.) na prostoru celog Kosinja ubijeno je ili poginulo 1.075 stanovnika srpske nacionalnosti. Od toga broja 911 ubijenih su civilne žrtve rata. Danas na prostoru Kosinja živi oko 200 Srba.

Na prostoru buduće akumulacije (južni deo Kosinjske doline) pre II s.r.  je živjelo preko 1.500 Srba. Danas u tim selima kao posledica zločina genocida tokom tog  rata  i ekonomske migracije posle rata, živi  62 stanovnika (Mlakva – 48, Poljan – 1, Zabarje – 4 i na Gradini – 9 ).

Srpsko stanovništvo danas tu živi u složenom duhovnom stanju sa elementima večitog straha, kao i sa velikim egzistencijalnim problemima, pa nije realno očekivati neki veći  doprinos rešavanju problema vađenja iz jama posmrtnih ostataka svojih predaka.

 Podaci o istraženim  jamama i civilnim žrtvama rata

 Na području Gornjeg Kosinja nalaze se tri istražene jame u koje je bacan srpski narod.

Jama „Sv.Ana“  je naziv od srpskog naroda a u speleološkoj literaturi se još naziva: „Jama kod malog vrha“, „Zvoneća jama“ i „Jama iznad Šušnja“.  Nalazi se južno od Gornjeg Kosinja (1 km) na sjeveroistočnoj padini brda Veliki vršeljak (k. 666) iza rimokatličke crkve po kojoj je i dobila ime. Tokom 1941. godine u jamu je bačeno 208 žrtava (158 muških, 56 ženskih i 1 dete neutvrđenog pola).  U jamu je bačeno 33 deteta (21 muško, 11 ženskih i jedno neutvrđenog pola). Prema do sada utvrđenom spisku 207 žrtava je srpske nacionalnosti a jedna žrtva bila je Katica Škarić, Hrvatica rodom iz Vinkovaca, koja je bila udata za Jovicu Škarića iz Lipovog Polja. Nesrećna žena je zaklana i bačena u jamu samo zbog toga što je protestovala kod ustaške komande u Gornjem Kosinju zbog klanja Srba.

Među ovim žrtvama je možda i najmlađa žrtva II s.r. uopšte. Ustaški zločinci su dana 02. 08. 1941. god., odveli celu porodicu Javorina, među kojima je bila i njihova snaha Milica, rođena Pejnović 01.06. 1921. god. u Smiljanu. Milica je bila trudna i pred porođajem. Ustaše su je tukli iznad jame sve dok se nije porodila. Čim je novorođeno dete zaplakalo bacili su nju i dete u jamu.

Prema do sada utvrđenom spisku žrtava, u jamu je bačeno: 90 žrtava iz Lipovog Polja 62 žrtve iz sela Mlakva, Poljan i Duliba, 38 žrtava iz sela Krš-Gradina, 17 žrtava iz sela Docina Draga i Brujići i 1 žrtva iz sela Studenci.

Jama „Kod općine“ nalazi se iza današnje osnovne škole „Anž Frankopan“ u Gornjem Kosinju. U toj zgradi je za vreme II s.r.  bilo „ustaško taborništvo i zatvor.“. Iza zgrade nalazi se provalija koja je danas pretvorena u septičku jamu. U dane 10/11.08.1941. god. u tu jamu je poklano i bačeno 13 muških žrtava (2 žrtve iz sela Docina Draga i Brujići i 11 žrtava iz Krša).

Jama „na Klančiću nalazi se na Šporčić Klancu, na ulazu u Kosinjski Bakovac. U ovu jamu je bačena, nakon strahovitog mučenja Paripović Nikole Soka, rođena 1885. god., iz Krša.

Na osnovu zahtjeva SUBNOR-a Kosinj, u maju mesecu 1987. god., izvršeno je speleološko istraživanje jama „Sv.Ana“ i „Kod općine“ . Istraživanjem je rukovodio

dr Srećko Božičević iz Geološkog zavoda Zagreb.  Tada su u jami „Sv. Ana“ pronađeni posmrtni ostaci žrtava i ostaci njihove odjeće i obuće prekriveni kamenim nasipom. Da bi sakrili zločin, zločinci su u jamu ubacili kamenje a neki meštani s. Šušanj su posle rata ubacivali uginule životinje.

Nakon istraživanja Geološki zavod iz Zagreba je izradio Elaborat  u kojem je predviđen način vađenja žrtava. Taj Elaborat je dostavljen SUBNOR-u Kosinj i „Elektroprivredi Rijeka“.

OVE JAME DO SADA NISU BILE OBELEŽENE ODGOVARAJUĆIM SPOMENIKOM A NIKADA NIJE ODAT ODGOVARAJUĆI POMEN ŽRTVAMA. POTOMCI ŽRTAVA SU RADI BRATSTVA I JEDINSTVA „MORALI ZABORAVITI“ SVOJE NAJMILIJE.

Tačan popis žrtava sa ličnim podacima, mestom, vremenom, načinom  likvidacije, kao i organizatorima i izvršiocima zločina, nalazi se u knjigama gospodina Dane Lastavice „GENOCID NAD SRPSKIM NARODOM SREZA PERUŠIĆ (Lika) 1941-1945. i 1991-?“  i „BEZDANE JAME NDH ŽDERNjAČE SRPSKOG NARODA 1941-…?. .

 Podaci o neistraženim  jamama  i mogućim žrtvama

Pored ovih istraženih jama na području buduće akumulacije ima devet neistraženih jama. Prema nekim dokumentima iz vremena tzv. NDH i posleratnim izjavama dobronamernih meštana Gornjeg Kosinja,  u nekoliko  jama  verovatno ima još žrtava, a to su:

„Jama u Ruji“ se nalazi u reonu Ruja-Lokvica više Kosinjskog Bakovca u koju su ustaše 1944. godine, ubili i bacili nakon zvjerskog mučenja posadu američkog bombardera, koji je pao kod Ledene Drage u Velebitu.

„Jama – provalija“ nalazi se 400 m južno od osnovne škole u Gornjem Kosinju, ispod male Glavice prema reci Bakovac.

„Jama iznad općine“ se nalazi iznad današnje osnovne škole, na kamenitom uzvišenju u samom Gornjem Kosinju.

 Podaci o objektima za preselenje

U selu Mlakva nalazi se Spomen kosturnica za 286 srpske žrtve iz sela Mlakva, koje su spaljene dana 06.08.1941. god. na Kosi u kući Jove Glumičića. Samo mesto zločina, danas se nalazi u dubinama akumulacionog Kruščičkog jezera.

Iznad same Spomen kosturnice u Mlakvi nalazi se  hram Rođenja Presvete Bogorodice (u narodu nazvan „Mlada Neđelja“), koji je  izgrađen 1894. god. Poslednjih godina je počelo njegovo obnovljanje a i kršteno je prvo dete nakon 70 godina.

Na uzvišenju iznad bara pod Mlakvenom gredom (k. 632) nalazi se spomenik partizanskom bataljonu „Matija Gubec“, koji je podignut 1963. godine u znak sećanja na zajedničku antifašističku borbu Srba i Hrvata ovog kraja.

Hram Rođenja Presvete
Bogorodice (1894) i Spomen kosturnica u Mlakvi (1955)

Spomenik
partizanskom bataljonu „Matija Gubec“ pod Mlakvenom gredom (1963)

Prilog br. 2

ĐORĐE PRAŽIĆ
Peđe Milosavljevića  br. 48
11077 NOVI BEOGRAD
Mob.tel: +38164210-8134
E-mail: djordjeprazic@verat.net