Vasilije Krestić: Starije vrednosti su degradirane i odbačene a novije su u mnogočemu nakaradne, razorne i neprihvatnjive

Nevelika grupa istoričara, ne samo iz Muzeja žrtava genocida nego i izvan njega, zlonamerno falsifikuje istoriju. Takvim svojim postupcima izlaze u susret Hrvatskoj i Hrvatima koji, u nameri da umanje zločine, govore o 700.000 žrtava kao srpskom mitu.

Vasilije Krestić (1932.) srpski  istoričar, profesor Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu u penziji i akademik SANU. Bavi se istorijom Srba i Hrvata, srpsko-hrvatskih odnosa i jugoslovenske ideje. Posebno je izučavao političku istoriju, istoriju društva i društvenih pokreta, kao i kulturnu istoriju. Iz tih oblasti napisao je i objavio više od 250 radova (monografija, studija, članaka, rasprava i eseja ). Među značajnijim delima je „Srbi u Ugarskoj (1790-1918)“. Radovi su mu prevođeni i objavljeni na engleskom, francuskom, nemačkom, mađarskom, češkom, bugarskom i grčkom jeziku. Učestvovao je u pisanju Memoranduma SANU po čemu ga veliki dio javnosti pamti.

Čekamo prof.Krestićem po dogovoru kod manastira Tresije na Kosmaju, 50-tak kilometara od Beograda. Nedaleko od manastira je profesorova vikendica, gdje provodi ljeto sa suprugom radeći na memoarima svog profesora Vase Čubrilovića. Profesor se vraća iz nabavke, kupovine. Vozi auto, gazi 90 godinu života. Vitalan. Prije nego što se posvetio nauci Krestić je bio aktivan odbojkaš, nastupao je za Partizan gde je bio član prvih posleratnih šampionskih generacija beogradskih crno – bjelih, a potom i za subotički Spartak. Bio je i reprezentativac Jugoslavije.Taj sportski duh se osjeti.

Zajedno odlazimo do njega.

Oštrouman,svjež i vitalan. Raspoložen za razgovor. Siguran u sebe, vrlo uvjerljiv i sugestivan.Odmjeren i gospodstvenog držanja, a istovremeno  prisan i srdačan.

Razgovaramo na terasi vikendice prof. Krestića. Predivni predjeli. Krajolik pun zelenila i nestvarnog spokoja i tišine. Naravno, kafa i posluženje prvo. Poslužuje domaćin profesor i kao da se pravda, supruga je mlađa ali meni je lakše, kaže.

Izašla su Vaša izabrana djela u 15 knjiga. Trebale bi poslužiti za bolje razumijevanje odnosa na ovim prostorima, posebno Srba i Hrvata. Pitamo možemo li ipak predvidjeti razvojni put tih odnosa?

Sudeći na osnovu dosadašnjeg istorijskog razvoja srpsko-hrvatskih odnosa, kako onog iz ranijeg tako i iz najnovijeg vremena, možemo i moramo da izvlačimo pouke i da predviđamo budućnost. Ta budćnost nije ružičasta. Drugim rečima nemomo baš nikakvog osnova da budemo optimisti, da verujemo da će se u bližoj budućnosti odnosi između dva naroda bitnije izmeniti, da će biti bolji no što su dosad bili i no što su ovakvi kakvi su danas.

Vaš profesor Vaso Čubrilović je uhvaćen u Bos. Dubici i vraćen u Sarajevo za vrijeme atentata na Franju Ferdinanda. Prof. Čubrilović je čovjek „punog“ i burnog životopisa. Radite na memoarima Vase Čubrilovića. Šta nam možete reći o tome?

Memoari prof. Čubrilovića, pod nazivom „Sećanja”, nalaze se u posedu Arhiva SANU u Beogradu. Ona imaju ukupno oko 350 strana teksta. Nažalost, profesor nije stigao da svoj život, svoju naučnu i političku karijeru dovede do kraja. Njima nije obuhvaćeno vreme rata 1941 ‒1945. i posleratno vreme. Veoma lepo i opštirno opisao je život i odnose u Bosnaskoj krajini do Prvog svetskog rata. Dosta pažnje posvetio je svom školovanju, političkim, društvenim, ekonomskim i nacionalni odnosima u Bosni i Hercegovini u vreme austrougarske okupacije.

Opisao je svoje učešće u atentatu na Ferdinanda, svoje tamnovanje posle atentata, političkoj aktivnosti između dva svetska rata, svojoj doktorskoj disertaciji i radu na Univerzitetu, svom učešću u radu Srpskog kulturnog kluba. Ima puno zanimljivih opisa značajnih javnih, naučnih i političkih ličnost. Kroz sve se jasno oslikava čvrsta jugoslovenska orijentacija prof. Čubrilovića, njegova veoma živa aktivnost u politici Zemljoradničke stranke i kritika politike kralja Alaksandra, Srpske radikalne stranke i hrvatske stranke Stjepana Radića.

Zašto je prof. Čubrilović bio protiv Memoranduma („NIN“ 1986.g.)

Osnovni razlog njegovog protivljenja Memorandumu bila je u tome što je smatrao da Akademija ne bi trebalo da ulazi u politiku. Osim toga, kao veliki Jugosloven, kojem je iznad svega stalo da čuva Jugoslaviju, plašio se da će Memoradumom biti poremećeni odnosi u državi. Bio je on svestan teškog položaja Srbije posle donošenja Ustava iz 1974. godine, bio je svestan teške krize u koju je zapala čitava država sa istrošenom i nesposobnom komunističkom vlašću, znao je da su nužne promene, ali nije želeo da Akademija bude ta koja će inicirati promene. Nekadašnji buntovnik, atentator i revolucionar bio je protiv bilo kakvih radikalnijih akcija, kakva je bila i akcija grupe koja je sastavila Memorandum.

Vidljivo je da nam je društvo u krizi. Gdje je generator krize i da li društvo ima sistem vrijednosti?

Generatori krize su brojni i raznovrsni, neki su spoljnopolitički neki unutrašnjepolitički. Daleko bi me odvelo da ih nabrajam. Sistemi vrednosti i kod nas i u svetu u svojim temeljima su poremećeni. Starije vrednosti su degradirane i odbačene a novije su u mnogočemu nakaradne, razorne i neprihvatnjive. Nameću se brutalno i ciljano, pa im se valja suprotstaviti.

Gdje se ko danas nalazi u srpskom narodu (Akademija, SPC…)?

I Srpska akademija nauka i umetnosti i Srpska pravoslavna crkva imaju svoje mesto i svoje zadatke i obaveze u našem društvu. Da li i u kojoj meri one ispunjavaju te obavze i zadatke pitanje je o kojem se može raspravljati.

 Šta smatrate svojim najvećim uspjehom a šta porazom u životu?

Čitav radni vek posvetio sam izučavanju istorije svog naroda. Trudio sam se da se tumačeći prošlost nigde ne ogrešim o istine,  da događaje ocenjujem na osnovu proverenih istorijskih izvora, da ne lakiram i ne prilagođavam svoje tumačenje bilo kome i bilo čemu. Najvećim svojim uspehom smatram to što su moji naučni rezultati prihvaćeni i uvaženi od relevantnih naučnih ustanova, kakavi su SANU, Matica srpska i znatan deo mojih uvaženih kolega. To doživljavam kao pobedu nauke nad politikom. U uslovima u kojima smo živeli i u kojima živimo to nije malo i nije beznačajno.

Šta biste mjenjali i zašto Vaši nastupi-stavovi često nisu dobro prihvaćeni, dočekivani „na nož“?

Možda će zvučati neskromno i samouvereno, ali kad je reč o mom naučnom radu ne bih baš ništa menjao. Radio sam koliko sam mogao i uradio sam koliko sam stigao. „Na nož” su dočekivani moji radovi koji se tiču mog pisanja i tumačenja nastanka genocida nad Srbima u NDH, mog tumačenja istorije Srba u Hrvatskoj i Sloveniji, mojih ocena o ideji jugoslovenstva i politike biskupa Josipa Jurja Štrosmajera.

Napadi na mene i moju ličnost koji su nastajali u Hrvatskoj nisu bili iz naučnih već iz politčkih razloga. Oni koji su me napadali nisu mogli da ospore moje dokaze i moje zaključke pa su u nemoći pisali o meni da sam tvorac teorije o genocidnosti čitavog hrvatskog naroda, da sam rušilac bratstva i jedinstva, da sam hrvatomrzac, srpski naconalista i šovinista. Zahtevali su od mene da prestanem da pišem o Hrvatima i Hrvatskoj, a ako tako ne postupim da će me likvidirati.

Kao vrstan poznavalac odnosa Srba i Hrvata kako tumačite stradanje naroda Kozare prije 80 godina? Zvanična istorija to tumači samo kao blistavu pobjedu partizana?

Činjenica je da je da su ustaše počinile stravičan zločin nad srpskim narodom na Kozari. Tim pitanjem ja se nisam posebno bavio i ne mogu reći ništa o tome da li je tu zaista reč o pobedi i čija je to pobeda. Neosporno je da je na Kozari vođena herojska borba, borba između Davida i Golijata.

Kako  ocenjujete to što u Srbiji, pa čak i u Muzeju žrtava genocida, postoji grupa istoričara kojima je zadatak da drastično smanjuju broj žrtava u Jasenovcu i u čitavoj NDH?

Ta nevelika grupa istoričara, ne samo iz Muzeja žrtava genocida nego i izvan njega, zlonamerno falsifikuje istoriju. Ona zaobilazi postojeće prvorazredne istorijske izvore o broju postradalih i poput Tuđmana i njegovih sledbenika, bez dokaza, nekim proračunima i domišljanjima smanjuje broj žrtava. Ti istoričari iz Srbije takvim svojim postupcima izlaze u susret Hrvatskoj i Hrvatima koji, u nameri da umanje zločine, govore o 700.000 žrtava kao srpskom mitu.

Takav odnos prema žrtvama je ne samo nenaučan već i nemoralan, kao što bi bilo nemoralno i nenaučno bez dokaza bilo kakvo povećavanje broja žrtava. Ne ulazeći u motive zbog kojih se falsifikuje broj žrtava Odeljenje istorijskih nauka SANU i čitava SANU su protiv ovakvog postupanja javno protestovali i uputili zvanične dopise nadležnom ministarstvu Srbije.

Sopot – Kosmaj, 31.8.2022.                                                

Razgovarao: Zoran M. Kos

Književna zajednica „Vaso Pelagić“

Banja Luka , 78000 Banja Luka,

 Ž. Mišića 19/4.

E-pošta: gambitrs@gmail.com i rpr.deda@hotmail.com

Republika Srpska