Stradanje naroda Prnjavorskog kraja (2) Masovni zločin nad ženama i djecom u selu Kremna 16. decembra 1941.

U noći 30. novembra 1941. godine, hrvatske ustaše i nekoliko komšija Mađara sa Vučijaka, ubili su iz zasjede ustanika Branka Petrovića, nedaleko od njegove kuće.

Branko se tu noć vraćao iz ustaničke baze na Ljubiću. Odmah potom, hrvatske ustaše predvođeni Mađarom sa Vučijaka Pištom Erdekom, dolaze do kuća Brankove braće, Laze, Koste i Rajka Petrovića, te ih istjeruju iz kreveta, vežu žicom i uz udarce i zlostavljanja tjeraju prema mjestu gdje je Branko ubijen.

Piše: Bojan Milijašević

Brankov brat Kosta Petrović svjedoči: „Kada su nas dotjerali do mjesta gdje je ležao Branko mrtav, Pišta nas upita: Ko je ovaj? Naš brat Branko, rekosmo. Znamo da i oni to znaju. Onda Pišta naredi da nas odvežu i dadnu nam bajonete s pušaka. Stojimo i ne znamo šta taj gad priprema. Kad nam odvezaše ruke i dadoše bajonete Pišta povika: Bodite ga!

Gledali smo jedan u drugoga potpuno nijemi, A Pišta je stalno ponavljao: Bodite ga ili ćemo vas pobiti! Morali smo bosti bajonetima rođenog brata. Stegnuta srca zamahnuo sam prvi, ali ruka mi skliznu i rasjekoh dlan o oštricu bajoneta. Nisam imao snage da ubodem mrtvo bratovo tijelo. Pao sam po mrtvom Branku a onda su po meni proradili puščani kundaci i cijevi. Podigao sam se. Zamahnuli su bajonetima Lazo i Rajko, ali ni oni to nisu mogli da učine. Kada su vidjeli da ne možemo da bodemo mrtvog brata, naredili su nam da se odmaknemo, a jedan od njih ispuca iz puškomitraljeza cijeli rafal u mrtvog Branka…

Pustili su nas i naredili da ga što prije zakopamo, ali ne po našim običajima, nego bez sanduka i pokrova…“[1]

Petnaest dana kasnije, 16. decembra 1941. godine, hrvatske ustaše iz Prnjavora ponovo dolaze na Vučijak i uz pomoć Mađara, koji su tada naseljavali Vučijak i tu držali položaje, počinju pljačku i zločine po selu Kremna koje je udaljeno nekih 5 km od Prnjavora.

Vučijački vod ustanika pod komandom Trivuna Bojanovića je štitio narod sela Kremne od upada ustaša iz Prnjavora, Mađara iz centra sela i folksdojčera iz Glogovca. Ustanici su bili organizovani u straže i držali položaje oko Vučijaka, prema Glogovcu i Vijaci. Danju je osmatrana linija od Ruževaca pa sve do zaseoka Piplići u Kremni, a noću se išlo sve do Glogovca i prema Vijaci. Ustanici su se, po svjedočenjima samih ustanika, u zoru 16. decembra zaputili na Ljubić radi izvršenja nekog zadatka, a o tome je odmah neko obavijestio Zvonimira Žnidaršića, trgovca i veleposjednika sa Vučijaka, a ovaj odmah hrvatski granizon i ustaše u Prnjavoru, koji su odmah sa nekoliko kamiona pristigli u nezaštićeno selo.

Krenuvši sa Vučijaka oko 8 časova, ustaše počinju da pucaju po kućama, da premlaćuju ljude i da ih opkoljavaju i sakupljaju. Većina naroda je pobjegla put planine Ljubić čim je čula pucnjavu, ali svi koji su se zadesili u zaseoku Petrovići su bili opkoljeni. One Srbe koje nisu ubili na kućnom pragu, hrvatske ustaše su spalili u dva objekta, drvenoj zgradi i kući.

Među predvodnicima prnjavorskih ustaša bili su Hrvati Brekalo i Ćosić, komšije Ukrajinci, Iljko Hemun i Aleksa Mikitišin, kao i neke komšije Mađari. Glavni organizator ovog pokolja bio je Zvonimir Žnidaršić[2].

Staka Petrović, jedna od preživjelih iz pokolja, o događajima koji su tada uslijedili svjedoči:

„… U tom satniku sam prepoznala Iljku Hemuna po njegovim srebrnim zubima, pa mu snažno doviknuh: „Ilja, brate, ne daj nas!“ Nije se htio ni okrenuti… pokoji pucanj odjekne i nama se sledi srce… U dvorištu ugledah snahu Milicu, najstariju jetrvu, svu krvavu. Krv joj je tekla i na usta i na nos. Tek tada shvatih da nam prijeti prava nevolja. Pođošmo do kuće mog svekra Antonija Petrovića. Pred kućom je stajao naš komšija Aleksa Mikitišin. Ja mu se obratih: „Nemoj Aleksa da nam zgrada izgori, to su boje za vunu cijelog sela. Milica boji vunu i tako zarađuje dinar. Ne daj nas Aleksa, djece ti!“ On me krvnički pogleda i povika: „Ma, sunce ti srpsko, zar se za boje bojiš? Znaš li da će vam i glave otići?“ Tada zamahnu na onako krvavu Milicu i udari je puškom iza vrata, ona pade a krv joj još više poče teći na nos i usta. Pogleda me i izdera se: „Marš kući i gledaj svoju kopiladiju! Doći će i na tebe red!“[3]

U dvorištu Antonija Petrovića, starca od preko 80 godina, ustaše ga premlaćuju dok on viče: „Kuda ćete sa nama i našom djecom? Mi ništa nismo krivi. Ostavite nas kod kuće!“

Udarali su ga svim i svačim, dok je starac sav krvav ponavljao: „Ostavite djecu, mi nismo ništa krivi“.

Tada ustaše sakupljaju sve koje su opkolili žive u Petrovićima. Dotjerali su Antonijevu, Teodorovu, Ignjinu, Lazinu i Brankovu porodicu do ceste Prnjavor-Kulaši. Kada su ih dotjerali do ceste, ustaša koji je tu stražario se obratio ustašama koji su ih tjerali riječima:

„Gazda Zvonimir je rekao da ih ne gonite u logor, već u potok i da ih poubijate maljem!“

Ustaše tada, uz stalno premlaćivanje, ponovo vraćaju narod u Petroviće i utjeruju ih u zgradu Antonijevog sina Laze i kuću Teodora Petrovića.

Starac Antonije nije mogao da hoda, pa su ga ustaše unijeli u zgradu i bacili na pod posljednjeg, a on je i dalje zapomagao da ne diraju djecu. Jedan ustaša mu je prišao, naslonio pušku na njega i smijući se opalio. Uslijedila je opšta vriska žena i djece i tada je počeo masakr. Ustaše su pucale po narodu i zgradi iz pušaka i mitraljeza. Kad su žene i djeca popadali mrtvi, donijeli su kukuruzovinu da ih spale.

O tim događajima Staka dalje svjedoči: “…Bilo nas je tu desetoro. Najednom izvana kroz brvna počeše tući iz pušaka i mitraljeza, a u zgradi samo povike: „Jooooj! Kuku majko! Ne daj me tata! Ubiše me!“ Ne znam u kom sam se položaju našla, kad čuh glas: „Ponesite ševariku!“ Nisam ni znala šta je ševarika, dok nisam začula šuštanje, tek tad mi je bilo jasno da donose kukuruzovinu. Počeše je bacati po nama. Osjetih smrad gasa. Poliše zgradu. Opet čuh kako neko povika: „Daj kresu!“

Šibica planu, a naša zgrada buknu u plamen! Osjeti se miris paljevine. Dim poče da guši, a ja zakukah i povikah: „Joooj, djeco moja,pogorješmo živi!“

„Dijete joj jebem srpsko, ova je živa!“ povika jedan ustaša i udari me po glavi sjekirom i ja padoh u nesvijest. (Staka je tada dobila udarac sjekirom po glavi od čega joj je glava bila rasječena 14 centimetara – p.a.)

Ponovo sam došla sebi kad me je počelo pržiti po nogama. Vatra je buktala. Svi smo tada bili na lomači. Pokušah da otvorim oči ali ništa ne vidim. Dim grize a vatra peče. Udari me neko snažno po leđima i začuh krkljanje. Neko je od naših umirao. Utom začuh dječiji glas kako viče: „Tata, ne daj me!“ Ne vidim, ali osjetim gdje se čuje taj glas. Napipam nogice i privučem sebi. Osjećam pod rukom da je dijete živo, ali ne može ni da se javi. Pomislih: ili je moje, ili jetrve Milke. Napipah desnom rukom i svog malog Tomislava. I on je živ. Pokušavam da se snađem u plamenu, ali nikako da nađem izlaz. Glava me boli i stalno privlači podu. Drvena zgrada gori kao lučevina…. bacam oko sebe kukuruzovinu i odjednom se u meni javi neka neviđena snaga. Uzeh u zube malog Tomislava, a drugo dijete ne znajući koje je i nađoh se na vratima. Kao da me neko izbacio, čini mi se da sam iskočila daleko od zgrade i pala ponovo u nesvijest. Kad se pribrah, vidim mali Tomislav vrti nogicama, a malo dalje je moja mala Milosava, stara svega dvije godine. Pogledah je i dah mi stade. Svo lice joj je bilo u plikovima. Najveći su bili na očima. Dodirnuh je i povikah: „Milosava, sine, jel’ vidiš svoju mamu?“ „Vidim,vidim…“ Dijete govori, ali ne otvara oči. Ja joj otvorim kapke i ugledam oči – bile su neoštećene. Plikovi pucaju pod mojim prstima, a mala Milosava leži na hladnoj zimskoj zemlji. Kao da joj godi. Opekotine su teške. Ponovo padoh u nesvijest…“[4]

Kad je došla do svijesti, Staka je uzela zubima za košuljicu malog Tomislava koji je imao samo tri nedjelje, a u desnu ruku dvogodišnju Milosavu i na koljenima otpuzala do kuće gdje su je tako zatekli ustanici i odnijeli u partizansku bolnicu na Ljubić.

Od naroda koji je uhvaćen živ, u zgradi Laze Petrovića su ubijeni i zapaljeni:

1. Antonije Petrović, 1852-1941, 89 godina
2. Milica Petrović, 1890-1941, 51 godina
3. Milka Petrović, 1917-1941, 24 godine
4. Boro Petrović, 1921-1941, 20 godina
5. Desa Petrović, 1898-1941, 43 godine
6. Novak Petrović, 1931-1941, 10 godina
7. Ljeposava Petrović, 1934-1941, 7 godina

Ostale uhvaćene Srbe ustaše su utjerali u kuću Teodora Petrovića, većinu masakrirali i spalili. Uspjela se spasiti samo djevojčica Dušanka, kći Branka Petrovića, koga su ubili u Gačića potoku 15 dana ranije. Brankovog sina, sedmomjesečnog Vojislava, ustaše su, po sjećanju Dragutina Milankovića, nabijali na bajonet i dizali u vis. Smijali su se govoreći da je to sin „četnika Branka“. Dragutina, tada malog dječaka, ustaše su usput uhvatili pri čemu ga je jedan natjerao da nosi ranac sa municijom.

Dragutin o tome svjedoči: „… Prvo su ubijeni u šumi na imanju Petar Milanković i Đurađ Marković od strane jedne grupe ustaša, dok je druga pljačkala i došla do naših kuća. Ja sam se napravio hrom i šepao na jednu nogu, a jedan ustaša viče: „Potjeraj tog malog ovamo sa ostalima!“ „Ne može, boli ga noga“ odgovori drugi ustaša.

„Što ga ne ubiješ, majku mu srpsku jebem?“

„Treba mi da mi nosi municiju“ reče ustaša i dade mi ranac. Krećući se pored Lazine zgrade (ambara), jedan ustaša otvori vrata, a unutra žene i djeca na kamari iskasapljeni. U čošku ugledam malog Novaka, glava razmrskana i mozak iscurio. Stigli smo do kuće Teodorove gdje su donosili kukuruzovinu neke ustaše, a kad pogledah unutra, sve pobijeno i poklano. Ubaciše unutra kukuruzovinu, poliše gasom i zapališe. Ćerka Teodorova je bila prikovana na zidu. Stoja je bila privezana za drvo i zaklana…

Nosio sam ranac i slušao priče ustaša koji su se okupili na mjestu dole pored Žunića mlina. Odatle se rasporediše i krenuše put Prnjavora. Negdje uz brdo na Babovcu ustaša mi reče: „Daj mi taj ranac i bježi kući. Za ono gore zahvalite svojim komšijama…“

U kući Teodora Petrovića su tada ubijeni i spaljeni:

1. Danica Petrović
2. Vojislav Petrović, 7 mjeseci
3. Stoja Petrović, 1909-1941, 32 godine
4. Draginja Petrović, 1925-1941, 16 godina
5. Zorica Petrović
6. Milenko Petrović, 1923-1941, 18 godina
7. Milan Petrović, 1922-1941, 19 godina
8. Momir Petrović
9. Dušanka Petrović
10. Dobrivoj Petrović, 1921-1941.
11. Milena Petrović, 1935-1941.
12. Vasilija Bijelić
13. Gligo Ostojić

Na spomeniku su upisani i Mijatović Vasilija, Brković Savo i Leksija.

Kada je do ustanika stigla vijest o upadu ustaša u selo, odmah su se najvećom mogućom brzinom zaputili prema Kremni, ali ustaše su se već bili povukli ka Vijaci i Prnjavoru.

Prema svjedočenju ustanika Stojana Domuza, kada su stigli u Petroviće naišli su na strašan prizor u Teodorovoj kući. Teodorova sedamnaestogodišnja kći je bila silovana, a potom razapeta i zakucana velikim ekserima na zid. Ruke su joj bile prikovane, a noge i prsa ugljenisani. Jedva su uspjeli da je skinu. Pored kuće za drvo je bila svezana Stoja Petrović, koja je bila silovana a grkljan joj prerezan. Ispod nje su se nalazila dva snopa kukuruzovine, potpaljeni sa namjerom da leš izgori. Stoja je bila žena Branka Petrovića.

Mađari sa Vučijaka su u strahu od odmazde već sutradan pobjegli ustašama u Prnjavor, a odatle nakon nekog vremena iselili kolektivno u Mađarsku. Aleksa Mikitišin iz Štrbaca, sa kućom na današnjem imanju Velje Pavlovića, nakon rata je osuđen na 12 godina zatvora i živio je u Inđiji kod Rume. O Iljku Hemunu se ništa ne zna, kao ni o imenima ostalih ustaša koji su učestvovali u pokolju.

U nepotpunom spisku stradalih Srba iz sela Kremne, nisu unesena imena onih koji su stradali kao pripadnici lokalnih četničkih formacija, kao za selo Štrpce, jer te podatke u ovom momentu ne posjedujemo.

Selo Kremna/nepotpuni spisak stradalih 1941-1945

Bijelić (Simo) Ljubo, rođen 1901. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Prnjavor

Bijelić (Tane) Mirko, rođen 1909. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Prnjavor

Bojanović (Blagoje) Trivo, rođen 1908. Srbin, poginuo 1942. U NOBu, Prnjavor

Brković Leksija, Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Brković Savo, Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Domuz (Dušan) Velimir, rođen 1940. Srbin, ubijen od ustaša 1943, Kremna

Domuz (Mitar) Janko, rođen 1920. Srbin, poginuo 1943. Prilikom borbi, Kremna

Domuz (Mitar) Stanko, rođen 1920. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Beograd

Domuz (Stanko) Rosa, rođena 1939. Srpkinja, ubijena od ustaša 1943. nepoznato, Kremna

Duronjić (Trivo) Mitar, rođen 1919. Srbin, poginuo 1943. u NOBu,Kremna

Duronjić (Dušan) Rajko, rođen 1931. Srbin, poginuo 1945. Prilikom borbi, Sarajevo

Gajić (Ted) Tešo, rođen 1926. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Doboj

Gajić (Trivo) Petar, rođen 1895. Srbin, ubijen od ustaša 1941. U direktnom teroru, Kremna

Ilić (Đuro) Ostoja, rođen 1902. Srbin, ubijen 1945. u direktnom teroru, Kremna

Iselić (Mitar) Ignjo, rođen 1911. Srbin, poginuo 1943. prilikom borbi, Kremna

Jovičić (Bogdan) Ostoja, rođen 1928. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Kotor Varoš

Marković (Đurađ) Teodor, rođen 1925. Srbin, poginuo 1943. U NOBu, Druga krajiška

Marković (Stevan) Đurađ, rođen 1902. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u direktnom teroru, Kremna

Mihajlović (Neda) Petar, rođen 1892. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Kremna

Mijatović (Nn) Vasilija, rođena 1897. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Mijatović (Pavle) Stanko, rođen 1923. Srbin, poginuo 1943. U NOBu, Crni vrh

Mijatović (Stojan) Novak, rođen 1927. Srbin, poginuo 1943. U NOBu, Prnjavor

Milanković (Gostimir) Božo, rođen 1942. Srbin, poginuo 1945, Kremna

Milanković (Gostimir) Petar, rođen 1940. Srbin, poginuo 1945, Kremna

Milanković (Gostimir) Žarko, rođen 1942. Srbin, poginuo 1945, nepoznato, Kremna

Milanković (Simeun) Gostimir, rođen 1914. Srbin, ubijen 1942. U direktnom teroru, Kremna

Milanković (Stojko) Petar, rođen 1897. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u direktnom teroru, Kremna

Nunić (Ostoja) Matija, rođen 1921. Srbin, poginuo 1943. u NOBu, Klašnice

Pavlović (Jakov) Milinko, rođen 1921. Srbin, poginuo 1945. u NOBu, Doboj

Petrović (Branko) Ljeposava, rođena 1938. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Branko) Novak, rođen 1932. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Branko) Vojislav, rođen 1939. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Đerman) Milica, rođena 1886. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Lazo) Ljeposava, rođena 1935. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kulaši

Petrović (Lazo) Novak, rođen 1933. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Milić) Branko, rođen 1908. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u direktnom teroru, Kremna

Petrović (Nn) Deva, rođena 1890. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Nn) Milka, rođena 1919. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Nn) Stoja, rođena 1910. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Rajko) Mileva, rođena 1939. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (NN) Milena, rođena 1935. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Stoja) Vojislav, rođen 1941. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Stojko) Antonije, rođen 1864. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Teodor) Boro, rođen 1937. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Teodor) Draginja, rođena 1924. Srpkinja, ubijena od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Teodor) Marinko, rođen 1933. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Teodor) Milan, rođen 1934. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Teodor) Milinko, rođen 1936. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (Teodor) Momir, rođen 1935. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Petrović (NN) Dobrivoje, rođen 1921. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u masovnom pokolju, Kremna

Rudonjić (Petar) Mitar, rođen 1923. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Prnjavor

Šarčević (Blagoje) Uglješa, rođen 1914. Srbin, poginuo 1944. U NOBu, Teslić

Šarčević (Ilija) Simeun, rođen 1899. Srbin, ubijen od ustaša 1941. U direktnom teroru, Kremna

Šarčević (Jovo) Spasoje, rođen 1888. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u direktnom teroru, Kremna

Šarčević (Mihajlo) Đuro, rođen 1924. Srbin, poginuo 1943. u NOBu, Zelengora

Šarčević (Spasoje) Petar, rođen 1924. Srbin, ubijen 1941. U direktnom teroru, Krema

Stanić (Niko) Gajo, rođen 1876. Srbin, ubijen od četnika 1944. u direktnom teroru, Prnjavor

Stanić (Petar) Simeun, rođen 1917. Srbin, poginuo 1943. u NOBu, Konjic

Stanić (Stevan) Petko, rođen 1919. Srbin, poginuo 1943. u NOBu, Konjic

Tanasić (Laka) Savo, rođen 1923. Srbin, poginuo 1943. u NOBu, Banja Luka

Tatarević (Đurađ) Svetozar, rođen 1905. Srbin, ubijen od ustaša 1941. u direktnom teroru, Lužani

Turudić (Lazo) Petar, rođen 1902. Srbin, poginuo 1943. u NOBu, Prnjavor

Vasić (Nevenka) Stanko, rođen 1941. Srbin, ubijen od ustaša 1942. u direktnom teroru, Kremna

Vetmić (Nn) Branko, rođen 1900. Srbin, poginuo 1944. u NOBu, Banja Luka

Živković (Ignja) Dušan, rođen 1923. Srbin, poginuo 1943. u NOBu, Banja Luka

Živković (Nedo) Milan, rođen 1911. Srbin, ubijen 1945. u direktnom teroru, Kremna

Žunić (Jefta) Dušan, rođen 1912. Srbin, ubijen od četnika 1941. u direktnom teroru, Kremna

Žunić (Jefta) Milan, rođen 1914. Srbin, ubijen od ustaša 1942. u direktnom teroru, Glogovac

Žunić (Jefta) Živko, rođen 1916. Srbin, poginuo 1943. u NOBu, Glogovac

_______________________________________________

[1] Srednja Bosna u NOB, sjećanja, članci i dokumenti, Banja Luka 1980/81.

[2] Istoga dana kada je izvršen pokolj u Kremni, Zvonimir je pobjegao u Prnjavor, odatle u Vojvodinu, a potom u Mađarsku.

[3] Srednja Bosna u NOB, sjećanja, članci i dokumenti, Banja Luka 1980/81.

[4] Srednja Bosna u NOB, sjećanja, članci i dokumenti, Banja Luka 1980/81.

Vezane vijesti:

Stradanje naroda Prnjavorskog kraja (1) NARODNI HEROJ MILOŠ VUJAKOVIĆ I STRADANjA SRBA U ŠTRPCIMA TOKOM DRUGOG SVJETSKOG RATA

Stradanje naroda Prnjavorskog kraja (3) Zločin nad Srbima u selu Štrpci 7. februara 1942.