Spiskovi žrtava komunista zapadno od Drine

Pošto državna komisija za popis žrtava komunista istaržuje samo teritoriju istočno od Drine, red je da se makar na ovaj način posveti pažnja žrtvama komunista zapadno od Drine. Izneću ono što je meni poznato, uz poziv drugima da dopunjuju podatke. Umesto imena, sem izuzetno, navodićemo izvore, radi preglednosti.

1. Lika. Do sada je popisano oko 2.000 žrtava komunista u Lici, u sledećim knjigama objavljenim u emigraciji:
– Gacka dolina i okolina na predstraži srpstva i pravoslavlja, Srpski četnici Gacke doline i okoline u slobodnom svijetu, Kanada, 1991.
– Bolta L. Bogdan, Gračačka četnička brigada 1941-1945, izdanje pisca, Sidnej (Australija), 1987.
– Plećaš-Nitonja Nikola, Požar u Krajini, izdanje pisca, Čikago (SAD), 1975.
– Pešut M. Mane, Revolucija u Lici 1941-1945, izdanje autora, Bilefeld (Nemačka), 1966.
Spisak nije potpun, ali je približan. Oko 90 posto navedenih lica ubijeno je van borbe.

2. Kordun. U pripremi za štampu je knjiga sa imenima 329 žrtava na Kordunu. Takođe nepotpun, ali približan spisak. Skoro svi su ubijeni van borbe.

3. Ozren, Trebava i deo Posavine – 2.102 imena. Za ovaj kraj postoje sledeći podaci:
– 27 srpskih sela na Ozrenu: 1.710 poginulih, od kojih 1.090 od okupatora, 548 od partizana i 72 od četnika.
– 20 srpskih sela na Trebavi: 1.101 poginuo, od kojih 600 od okupatora, 441 od partizana i 60 od četnika.
– 16 srpskih sela u Opštini Šamac: 858 poginulih, od kojih 517 od okupatora, 305 od partizana i 36 od četnika.
– 7 srpskih sela u Opštini Orašje: 189 poginulih, od kojih 37 od okupatora, 141 od partizana i 11 od četnika.
– 28 srpskih sela u Opštini Brčko: 1.440 poginulih, od kojih 676 od okupatora, 667 od partizana i 97 od četnika.
Ukupno od partizana: 2.102.
Popisano je oko 90 posto žrtava. Preko 90 popisanih ubijeno je van borbe.
Izvor: Milenko Maksimović, Besmrtnici Ozrena, Trebave i Posavine, “Štampa“, Doboj, 202, strane 407-488.

4. Opština Bijeljina – 158 imena civila ubijenih od partizana.Izvor: Mr Mirko Babić, Simo Jovanović Dželić, “Popis srpskih žrtava i prilozi za istoriju“, druga knjiga. “Prosveta“, Bijeljina, 2001. Nemam prvu knjigu, u drugoj je dodato 28 imena naknadno saznatih za sela popisana u prvoj knjizi.

5. Bilećki srez – 596 imena, svi ubijeni van borbe.
Za ovaj srez postoji gotovo kompletan spisak, i to:
Partizani ubili: 596
Ustaše (i hrvatske i muslimanske): 189
Četnici: 83
Nemci: 51
Italijani 8 .
Izvor: “Bileća kroz ratove i događaje“ Branka Dželetovića.
Citat, od jednog čitaoca: “Drugog oktobra 1944. „oslobodioci“ su strijeljali u Bileći 276 civila! Ne boraca, nego civila! Ubili su pekaara Bajića i njegovu porodicu (ženu i kćerku) jer su pekli hljeb četničkoj bandi, strijeljali doktora Vladimira Rusa i njegovog sina jer su liječili četničku badu, pobili ranjenike u bolnici, čak su ubijali i u crkvi!“
Postoji i spisak od 646 poginulih ili ubijenih četnika Bilećke brigade (“Bilećki četnici“, “Pogledi“, Kragujevac, 2002).

6. Trebinje – oko 300 imena.
Izvor: Jole M. Merćep, Jovica Vukasović, “Žrtve komunističkog terora u trebinjskom kraju“, drugo izmenjeno i dopunjeno izdanje, Beograd, 2008.

6. Opština Rudo – 190 imena ubijenih van borbe samo od 28. oktobra do 7. decembra 1943, od strane partizanske 2. prolererske i 5. krajiške divizije.
Izvor: V. Perović, “Komentar Genosida” knj.1, Sv. 1; str. 55-56.
Drugi izvor: istoričar Predrag Ostojić iz Rudog. Potvrđuje navode iz knjige i navodi karakteristične primere:
1) Ilić Vojislava, činovnik pošte iz Priboja, stara 20 godina, ćerka sreskog načelnika Milovana Ilića, ubijena u Rudom od strane partizana. Njen leš unakažen. Ruke izbodene i isečene, butina desne noge rasečena do kosti, od kolena do bedara, desno oko izvađeno, obe dojke probodene, lobanja razmrskana.
2) Jovanović Desa, učenica 6. razreda gimnazije, stara 18 godina, ćerka upravnika pošte iz Priboja, odvedena kad i Vojislava Ilić. Njen leš, pored ogromnih modrica po telu, ima prosek ispod leve dojke i prelomljenu desnu ruku.
3) Ignjat Kačar, hotelijer, star 50 godina; njegov leš nađen u sedećem stavu, ruke vezane naleđima. Desno uho odsečeno, koža oparena vrućom vodom, kosa počupana, svi zubi povađenič dotučen nekim tupim oruđem.
4) Vladimir Otašević, seljak iz Pribojske Banje, star 50 godina. Njegov leš nađen u ležećem stavu, licem okrenut zemlji, sa svezanim rukama na leđima, razmrskane lobanje tupim oruđem.
5) Rajko Nestorović, sudski pisar iz Priboja, star 25 godina. Njegov leš nađen u sedećem stavu, sa svezanim nogama i rukama., po celom telu isprobadan kamom, zubi povađeni…”

7. Kolašinski srez – 1.112 imena ubijenih od komunista od 1941. do 1948. godine. Oko 90 posto je ubijeno van borbe, velikim delom u Sloveniji posle rata.
Izvor: Predrag Šćepanović, Momčilo Kljajić, “Čitulja ubijenih od komunista u Srezu kolašinskom 1941-1948“, Svetigora, Kolašin-Cetinje 1998.

8. Opština Berane – 1.001 ubijen od komunista van borbe (kao i 327 u borbi i 27 od rana i bolesti).
Od 1.001 ubijenih van borbe, ubijeno je:
– 608 u Sloveniji,
– 281 u Crnoj Gori kao zarobljenici,
– 45, na razne načine, u zbegu, itd,
– 8, kao ranjenici,
– 25, zaklano,
– 8, zajedničkom akcijom partizana i muslimanske milicije,
– 25, nestali, nepoznato.
Po zanimanjima:
– 119, đaci, deca, studentoi,
– 32, pravnici i sudije,
– 59, oficiri i podoficiri,
– 49, žandarmi i vojni narednici,
– 82, učitelji i profesori,
-15, finansi,
– 6, sveštenici i bogoslovi,
– 2, lekari,
– 991, seljaci i ostala zanimanja.
Izvor: Branko Glogovac, “Bezgrobna vojska Vasojevića“, Beograd, 1996.

9. Grahovsko, Banjansko, Vučedolsko i Rudinsko pleme – 582 imena, oko 80 posto ubijenih van borbe, većinom u Sloveniji.
Izvor: Drago Filipović Kešeljević, “Zločin i zločinci“, “Ogledalo“, Podgorica – Grahovo, 1998.

10. Grbalj, Maina, Budva, Pobor i Paštrovići – 80 imena ubijenih 24. i 25. novembra 1944. u ovom kraju (upisana na spomen.kosturnicu 1992) i 310 imena stradalih od povlačenja krajem 1944. do proleća 1945. u Sloveniji, gde je najveći deo i ubijen.
Izvor: Dragan Barjaktarević, “Zločin bez kazne“, “Nova Srboja“, Beograd, 1994.

11. Ostrvo Krk – 55 imena.Pošto je spisak uslovno rečeno mali, prenosim u celosti, iz jednog neobjavljenog rada:

Djelomičan (privremeni) popis jugoslovenskih rodoljuba otoka Krka, ubijenih zločinačkom rukom 1943. – 1945.
Don Gršković Jerolim (Jerko), rimokatolički svećenik i gimnazijski profesor, glagoljaš, filolog , političar Demokratske stranke, duhovni pastir Ravnogorskog odreda otoka Krka u sklopu 503. korpusa Jugoslovenske vojske u otadžbini (JVuO); rođen u Vrbniku 1889. g., ubijen od komunista kod Grižana (Crikvenica) 1943. Gospod mu je dao da sa svog zadnjeg životnog puta, sa stratišta, vidi rodni Vrbnik !
Bolonić…, iz Vrbnika, ubijen od komunista 1943.
Bon Lucijan, pekar iz Aleksandrova (Punat), ubijen od komunista 1943.
Brusić Franjo, dimnjačar, ubijen od komunista 1943.
Brusić Klemens, činovnik, ubijen od komunista 1943.
Gulin dr. …, ubijen od komunista 1943.
Harbić…, iz Vrbnika, ubijen od komunista 1943.
Jurina Nikola, trgovac, starosta Sokolskog društva, ubijen od komunista posle mučenja u Drežnici u noći 9./10. oktobar 1943.
Karabaić Ivan, zidar, ubijen od komunista 1943.
Karabaić Ivan, zemljoradnik, ubijen od komunista 1945.
Karabaić Josip, ubijen od komunista 1945.
Karabaić Osip, radnik, ubijen od komunista 1943.
Karabaić Petar, student, ubijen od komunista 1943.
Kraljić Krešimir, iz Krka, odveden iz Aleksandrova i ubijen od komunista u Drežnici u noći 9./10. oktobar 1943.
Lolić…, iz Baške, ubijen od komunista u Grižanama 1943. g.
Lužina Nikola, ubijen od komunista 1943.
Maračić Nikola, zemljoradnik, ubijen od komunista 1943.
Maračić Valentin, zemljoradnik, ubijen od komunista 1943.
Miculinić Silvio, mladić, mučen od komunista, iznakažen, bačen u jamu kod Lokava u Gorskom Kotaru 1943. g.
Mihovilić…, iz Vrbnika, ubijen od komunista 1943.
Mrakovčić…, ubijen od komunista 1943.
Mužina…, ubijen od komunista 1943.
Nakarada Danilo, zemljoradnik, do rata žandarm u Aleksandrovu, rodom iz Lčkog Petrovog Sela; od strane sina Slavka i grupe skojevaca namamljen u svoj vinograd u Aleksandrovu i tu masakriran kamenjen i tupim predmetima, septembra 1943.
Orlić Frano, brodograditelj, ubijen od komunista 1945.
Orlić Ivan, zemljoradnik, ubijen od komunista 1943.
Orlić Ivan, student, ubijen od komunista 1945.
Orlić M. Ivan, zemljoradnik, ubijen od komunista 1943.
Orlić Justin – Jušto, zidar iz Aleksandrova, ubijen od komunista 1943.
Orlić Nikola, zemljoradnik, ubijen od komunista 1943.
Orlić Nikola – Ladić, mornar, ubijen od komunista 1943.
Orlić P. Nikola, zemljoradnik, ubijen od komunista 1943.
Petris…, iz Vrbnika, ubijen od komunista 1943.
Polonijo Anton, zemljoradnik iz Vrbnika, ubijen od komunista 1943.
Polonijo Martin, zemljoradnik iz Vrbnika, ubijen od komunista 1943.
Sparožić…, ubijen od komunista 1943.
Stanjek-Stanić dr. Vladimir, ljekar, rođen u Puli 1879., ubijen od komunista u Drežnici u noći 9./10. oktobar 1943. Rodom Čeh, panslavista i jugoslovenski nacionalista, jedan od glavnih organizatora JUREPO na Krku. Istaknuti antifašista, finansijski je pomagao čak i partizane na Krku.
Šuster Alteo, organizator JUREPO na Krku, ubijen od komunista posle povratka sa sastanka kod Draže Mihailoviće, kome je odneo Rezoluciju jugoslovenskih nacionalista otoka Krka, donesenu u Aleksandrovu 23.6. 1943.; u toj rezoluciji se tražilo kažnjavanje ustaških zločinaca a posle rata priključenje otoka Krka Srbiji
Šuster Antun, rez. poručnik, sa Sušaka rodom, brat Alteov. Umro herojskom smrću, septembra 1943., bačen u more od komunista sa broda »Buon Padre«, sa grupom od 40 pripadnika JVuO kojima su rasporene utrobe i napunjene kamenjem
Trinajstić Petar, mašinista, iz Vrbnika, ubijen od komunista 1943.
Valković…, ubijen od komunista 1943.
Volarić…, iz Vrbnika, ubijen od komunista 1943.
Vranić Krešimir, kapetan bojnog broda, član štaba 503. korpusa JVuO, bačen u jamu kod Grižana septembra 1943.
Žic Anton, zemljoradnik, ubijen od komunista 1945.
Žic Anton – Dunižarić, zemljoradnik iz Aleksandrova, ubijen od komunista 1943.
Žic Antun – Mičetić, ubijen od komunista 1943.
Žic Filka, sestra Milivoja, Antuna i Vlade, ubijena od komunista 1945.
Žic Franjo, preduzimač iz Aleksandrova, brat Filke, Milivoja Antuna i Vlade, ubijen od komunista 1943.
Žic Gaetano, šofer, iz Aleksandrova, ubijen od komunista na Biševu 1. 10. 1943.
Žic Milivoj, iz Aleksandrova (Punta), glavni organizator jedinica JUREPO na Krku, ubijen od komunista na otoku Biševu, 1.10. 1943.
Žic Nikola, kovač, ubijen od komunista 1943.
Žic Petar, mašinist na brodu, ubijen od komunista 1943.
Žic Petar – Mičetić, zemljoradnik, ubijen od komunista 1943.
Žic Šimunov Stanko, zemljoradnik, ubijen od komunista 1943.
Žic Vlade, radnik iz Aleksandrova, ubijen od komunista 1943.
Žic Vladimir, ribar, ubijen od komunista 1943.
Ovaj popis, sačinjen juna 2012. g. je privremen i nepotpun .

Napomena: JUREPO = Jugoslovenski revolucionarni pokret.

Miloslav Samardžić

Izvor: POGLEDI