Odgovornost

Za najstrašniji i najveći zločin okupatora na Balkanu za sistematsko svirepo uništavanje oko milion mučenika po jasenovačkim logorima, za perfidno mučenje i ubijanje naroda, za nečuvena mučenja i ubijanja stotine hiljada dece, za reke prosutih suza ojađenih majki i bespomoćnih roditelja, za strahovita klanja i ubijanja maljevima, za nečuveno mučenje od 1337 dana i noći, za zločin, koga istorija do sada nije zabeležila kriv je i odgovara čitav jedan kriminalni sistem sadržan u pojmu nacizam.

Na kriminalni nacistički program naslonio se u našoj, još gori, hrvatski narodno – oslobodilački ustaški pokret.

Jasenovački zločin je posledica ova dva udružena sistema.

Baš zato, u primerima mučenja, u  beskrajno dugim i teškim stradanjima, u ogromnim razmerama uništavanja i ljudskih života i privrednih dobara, logor Jasenovac prevazilazi sva mučilišta, stratišta i sve logore u porobljenoj Evropi.

Nosioci i fizički predstavnici i jednog i drugog pokreta – i nacisti i ustaše – dele odgovornost za ovaj strahoviti zločin.

I samo formiranje ustaške NDH na okupiranoj teritoriji Kraljevine Jugoslavije, a za vreme dok rat još traje, i proglašenje jednog dela Kraljevine Jugoslavije zemljom – saveznicom nacista, te prenošenje okupatorske vlasti i još više, kriminalne tiranije, na ustaše zločin je, koji tereti nacističko vodstvo i stoji u potpunoj suprotnosti sa međunarodnim zakonskim propisima sadržanim u Haškim konvencijama od 1899. i

1907. godine.

U još većoj meri odgovaraju zločinci okupljeni u ustaškoj organizaciji, koji pokraj svih onih zlodela, što ih čine i nacisti, odgovaraju i kao teroristi u Kraljevini Jugoslaviji. Isto tako odgovaraju kao teroristi i domaći Nemci, koji su kao i ustaše pljunuli na svoju zemlju, u kojoj su se rodili, postali izdajnici i još više proglasili se okupatorima. Postali su okupatori svoga rođenog kraja i naroda.

U Sremu su ustaše i sremski folksdojčeri postali dželati starosedeocima – Srbima, i kao što su na jedan neobičan način u taj položaj dospeli, još neobičnijim, upravo kriminalnim putem, svaki su za svoj račun nastojali da istrebe Srbe, Jevreje i Cigane iz Srema i da stvore sebi svoj životni prostor: Nemci deo „Donaušvabenlanda“, a ustaše da učvrste „Neprikosnovenost hrvatskog državnog područja“.

Za masovno, uništavanje čitavih naroda upotrebljavau udruženi fašisti i ovde sistem logora. Nezakonitim i nedozvoljenim putem donešena „Zakonska odredba CXXIX – 2101 – 3 – 1941“. O osnivanju „radnih i odgojnih“ logora i “ Zakonska odredba CCIX – 1779 – 3 – 42″.

o suzbijanju naslnih kažnjivih činova protiv države, pojedinim osobama ili imovini, jesu samo izgovori i forme masovnih zločina.

Pod izgovorom odgoja i prevaspitavanja lišavaju se slobode, pa odvode u logore svi „nepoćudni“, kako ih odredba naziva. Kupe se i odvode svi Jevreji i Cigani širom Srema. Isto tako se blokiraju pojedina srpska sela i celokupno srpsko stanovništvo odvodi u logore. Na drugim mestima se odvodi prvo jedan deo srpskog stanovništva, da se kasnije pokupi i onaj drugi deo.

A i ustaše i folksdojčeri znaju da kazna lišenja slobode i zatočenje u logoru znači sistematsko mučenje i mučeničku smrt oteranih. Tako se i daju razumeti pretnje logorom „nepoćudnima“. Oni su znali da presuda na zatočenje u logoru od 3 godine znači sigurnu i brzu smrt u najstrašnijim mukama. Znalo se da zatočnje na imanju vremensku kaznu i zatočenje kao pripadnika „nepoćudnih“ (bez presude i kao pritvorenih u logoru) znači takođe sigurnu smrt, nešto kasnije.

Zato su za neizreciva stradanja jasenovačkih mučenika i za život oko 10.000 sremskih mučenika u Jasenovcu krivi ne samo oni koji su stvorili sistem uništavanja pomoću logora (vodstvo nacista i ustaša; – sadiste iz galerije jasenovačkih zlkovca), nego i svi oni koji su se polakomili na pljičku, imovine svojih suseda i starosedelaca Srema. Istovremeno, iz rasnih i ekonomskih razloga podigli su se da očiste Srem od Srba, Jevreja i Cigana.

Nedvojbeno je da su i esesovački i ustaški zločinci pristupali u svoje organizacije dobrovoljno.

Kroz programe i rad tih organizacija očekivali su svoju ekonomsku situiranost i lepšu budućnost. Znali su za terorističke i kriminalne zadatke svojih falangi. Morali su znati, da svaki Nemac – zemljoradnik u Sremu ne može dobiti po desetine jutara zemlje, a da se ta zemlja nekome ne otme.

Znali su da se te njihove organizacije služe kriminalnim sredstvima i da se uništavanje naroda može realizovati samo zločinačkim postupcima. Svaki je od njih ulazio u organizaciju dobrovoljno, i sa željom da osigura sebi, odnosno svome narodu „životni prostor“. A morao je znati, da se to osiguranje može postići samo silom terorističkih i kriminalnih aktivnosti, u kojima će se prosuti potoci krvi stotine hiljada nevinih života.

Svaki je dakle od njih, kada je pristupao u tu organizaciju znao i morao znati, da će za postizanje obećanih nagrada morati činiti zločine i to organizovane i masovne, i da se obećani ciljevi i nagrade članstvu mogu dosegnuti samo kroz nezakonita sredstva.

Zato se nijedan ustaša, ni nemački dobrovoljac iz Vojvodine ne može poslužiti izgovorom, da mu je kriminalno delo, koje je učinio, naređeno i ne može prebacivati odgovornost na višu distancu i na naredbodavca.

Za sistematsku pljačku materijalnih dobara jasenovačkih mučenika nose punu odgovornost tzv. „Ponove“ i pobočnici, za kolonizaciju u svim ustaškim logorima, te svi funkcioneri odbora kulturbunda, ustaških tabora i logora, kao i „poverenici“ ustaških tabora i logora, te kulturbunda u preduzećima, trgovinama i na imanjima u logore oteranih Srba, Cigana i Jevreja. Svi su oni činili sistematsku pljačku i nema među njima nijednoga, koji se može izgovoriti, da su mu izvesne funkcije u toj pljački nametnute i da se nije mogao iz ove kriminalne radnje izvući.

Za masovno uništenje svih Cigana širom Srema krivi su i odgovaraju u prvom redu nacistički i ustaški viši forumi koji su doneli osnovne zakone i odredbe o uništenju ovog naroda, no isto tako, odgovorni su i svi oni upravni činovnici u županiji Vuka u Vukovaru na čelu sa velikim županom, te svi kotarski pretstojnici i šefovi ustaških policija u Sremu, koji su naredili i sproveli popise Cigana, osim kotarskog predstojnika zemunskog, te svi pretsednici opština, ustanova ustaškog pokreta i kulturbunda, koji su sastavljali spiskove Cigana, te su u te spiskove ubacivali pokraj Cigana i mnoge, mnoge Srbe.

Za hajku na Cigane i sve one koji su kao Cigani uvršteni, za hapšenje i sprovođenje u logore nose punu odgovornost sve ustaše i članovi dojčemanšafta, koji su za dve noći širom Srema (osim sreza zemunskog), pohapsili i u Jasenovac sproveli nekoliko hiljada Cigana.

Isto tako za masovno hapšenje, mučenje i uništavanje Jevreja u logorima nastanjenih u Sremu, odgovaraju i snose punu odgovornost zakonodavci i naredbodavci iz viših nacističkih i ustaških fouma, pa pretstavnici upravnih vlasti u Sremu od velikog župana pa do poslednjeg predsednika opštine – u kojoj su Jevreji stanovali; zatim članovi ustaških ustanova i kulturbunda pojedinih jevrejskih mesta, te ustaše i članovi dojčemanšafta koji su praktikovali hapšenja, mučenja i sprovođenja Jevreja u logore. U slučaju masovnog zločina počinjenog nad Jevrejima u Sremu odgovaraju i pretstavnici vermahta „na prolazu“ kroz Srem.

Za prokazivanje, za mučenje, hapšenje i teranje u logore članova porodica i simpatizera antifašističkog pokreta, kao i za hapšenje i odvođenje u logore masa srpskog naroda iz Srema, odgovaraju i nose punu odgovornost članovi odbora kulturbunda po pojedinim mestima sa orslajterima i krajslajterima, te vodstvom nemačkog folksdojčerskog pokreta, i svi tabornici, logornici sa pobočnicima i svima funkcionerima ustanova ustaškog pokreta širom celog Srema, a u mestima iz kojih su pojedinci i skupine lišavane slobode i proterivane u logore.

Posebna odgovornost leži na nosiocu ustaškog pokreta poglavniku

dr Anti Paveliću, te svima njegovim ministrima unutrašnjih poslova i to:

dr Andriji Artukoviću, dr Mladenu Lorkoviću, dr Anti Nikšiću i Mati Frkoviću.

Punu odgovornost za strahoviti jasenovački zločin nose i svi Pavelićevi „ministri“ drugih resora, odnosno čitava ustaška vlada, a što se posebice Srema tiče, odgovornost posebno nosi i za žrtve Srema odgovara Živan Kuveždić jedini ustaški Ministar u Pavelićevoj vladi sa teritorije Srema, rodom iz Ilače u Sremu.

Istovremeno odgovorni su i svi Pavelićevi „doglavnici“ i „državni vijećnici“, te ustaški poverenik za istočnu Slavoniju dr Marko Lamešić i pravni savetnik za Srem i veliki župan pri pretsedništvu ustaške vlade

dr Petar Gvozdić bivši advokat iz Sremske Mitrovice.

Nadalje odgovorni su i svi Pavelićevi ravnatelji „glavnog ravnateljstva“ za javni red i sugurnost i šefovi ustaške nadzorne službe kao: Tomić Viktor, Kvaternik Eugen, Lisak Erih, dr Crvenković Filip, Vagner Karlo, Benak dr Aleksandar, Turkalj Branko, Cinperman dr Ljudevit, Cerovski Božidar, Lučić Franjo, Fario Fabijan, Paver Vjekoslav, Gržeta Nikola, Tomljenović Stjepan, Jurčić Milutin, Tomašević Ivan.

Zatim šefovi ustaškog župskog redarstva Župe Vuke k njihovi pomoćnici i agenti: dr Branimir Điković, Majcan Dragutin,

dr Trgovčević Matija, Stjepan Blažeković, Otmar Šild, Seljan Janko,

Omrčenović Ante, Baranović Nikola, Štos Milivoj, Hodak Ivan, Žuljević Ante, Ponjević Božo, Mesić Marko, Grubišić Nikola.

Kotarski pretstojnici i kotarski pristavi:

u Vukovaru: Šipuš Vladimir, kot. predstojnik, Majcan Dragutin,

u Vinkovcima: Tolj Ivan, kotarski predstojnik i šef policije,

u Šidu: Ilić Nikola i Vuković Ivan, kotarski predstojnik, te

Čivić Branko, pristav,

u Iloku: Mikulandi Franja, kotarski predstojnik, Grgoković Gašpar,                            kotarski predstojnik,

u Sremskoj Mitrovici: Ježić Zdravko, kotarski predstojnik,

u Rumi: Hondl Fridrih, kotarski predstojnik, Gebauer Artur kotarski                         predstojnik,

u Irigu: Bardić Dragutin, kotarski predstojnik i Grgoković Gašpar,

u Sremskim Karlovcima: Oskar Banjac, kotarski predstojnik,

u Staroj Pazovi: Romeč Adam, kotarski predstojnik,

iz Nemačke nacionalne manjinske grupe dr Sep Janko, vođa svih Nemaca u Kraljevini Jugoslaviji, dr Branimir Altgajer, vođa Nemaca sa područja NDH, dr Jakob Eliker, veliki Župan Župe Vuke (Srem), Anton Bauer, šef svih nemačkih policija iz Rume, nemački generali iz Rajha Kamerhofer, Jilski i baron fon Knebl, krajslajteri Rig Alekdsander iz Rume, Folvajter Andrija krajslajter iz Šidskih Banovaca. Keler Vilim, ortslajter iz Iloka, Mor Mihajlo, landesbauer firer i predsednik Agrarije u Novom Sadu, te potpredsednik Kulturbunda u Tovarniku, Petar Laufer, ml.ortslajter u Šidu. Josip Keler, ortslajter u Moroviću, Johan Štuc, ortslajter u Bapskoj, Jozef Abt, ortslajter u Ilači – Ivanci, Matijas Eng, ortslajter u Šidskim Banovcima, Henrih Hofman ortslajter za Banovce – Đeletovce, Franc Pol, ortslajter u Erdeviku, Ferdinand Knizl, krajslajter u Iloku, Alojz Zloh, ortslajter za Stare i Nove Jankovce, Franja Ginder, ortslajter u Višnjićevu, First Viktor, ortslajter u Rumi, Merc Konrad, ortslajter u Krčedinu, Aras Franc, predsednik opštine u Obrežu, Burbaher Franc, predsednik opšitine u Novim Karlovcima, Brindl Franja, gradski načelnik u Sremskoj Mitrovici, Sorg Štefan, predsednik opštine u Bečmenu, Englfat Nera, predsednik opštine u Bosutu, Šeng Filip, ortslajter u Obrežu, Švertfuger Mihajlo, ortslajter u Beočinu, Vajtman Filip, ortslajter u Kupinovu. Jakob Hameder, ortslajter i inženjer, Oto Šubenfol, gaulajter za Vukovar. Šefovi ispostava župskog redarstva u Sremskoj Mitrovici, Sremskim Karlovcima, Zemunu i Petrovaradinu; Eugen Đurić, Rudolf Retl, Karlo Vagner, Ivaniš Krunoslav, Vajicotner Ludvig, Stjepan Ivaniš, Gabriel Bagadur, Fran Gregurek, Felger Rudolf, te Brantner Imro, Goreta Vilko.

Ustaški logornici: Majurdžić Stjepan u Vukovaru, sa pobočnikom Valdman Franjom, Vujić dr Đuro, logornik u Šidu, Sušić dr Branimir i Filipović Vlatko, logornici u Iloku, Štiglić Tomislav i Delos Nikola, logornici u Irigu, Maras Karlo, logornik u Sremskim Karlovcima, Krzmanović Andrija logornik u Sremskoj Mitrovici, Gec Marijan, logornik u Staroj Pazovi, Crljen Đuro u Rumi, tabornici, Ivica Matković u Iloku, Šuk Josip u Šidu; Ciprijanović Mato u Sremskoj Mitrovici, inženjer Funtak Franjo u Vukovaru, Krupinski Martin u Staroj Pazovi, Petrila Ivan u Irigu, Berta Nikola u Starim Banovcima, Smolčić Ivan i Sajfert Andrija u Novom Slankamenu, Krizmanić Nikola u Starom Slankamenu, Gojević Luka u Čalmi, Zavodski Paja u Divošu, Bača Pišta i Kafka Dragutin u Neštinu, Butina Josip u Platičevu, Bertić Petar u Oroliku, Hladni Matija u Irigu, Lakatoš Đura u Kupinovu, Močilac Ivan u Platičevu, Opić Branko u Čakovci, Petraković Miša u Beški, Vrančić Vjekoslav u Tovarniku, Zvonimir Pleško u Erdeviku, Binguli i Ljubi, Pera Cingl i Pera Zvonarević u Đipši, Filaković Ivan i Macanović Stjepan u Novim Jankovcima, Živan Šundrović i Josip Adašević u Maloj Vašici, Adam Pavić u Adaševcima, Jakoć Tetkić, Franja Pejakić i inženjer Franja Košćak i inženjer, 3oluški u Moroviću – Grku, Jakša Mataković, Andrija Dikšić, Ostonić Vilim iz Jamene, Nikola Kuzmanović iz Batrovaca, Mirko Petričević u Privinoj Glavi, Purić Joca u Golubincima.

Istaknute ustaše: Vlatko Mađarević, Stjepan Škrlin, Franja Tomić, Ivica Pletikapić i Ivica Bedić, te Mirko Kovačić ustaški oficiri iz Iloka, domobranski kapetan Đerđa u Jameni, ustaški satnik Nikola Tomljenović u Šidu i okolini.

Žandarmerijski oficiri: Gari, major u Vukovaru, kapetan, Marinko Karlović u Šidu, Grčević Vladislav, major u Vukovaru, Merkaš Juraj, žandarmerijski narednik u Vukovaru, Vindakijević Stjepan, žandarmerijski potpukonik u Vukovaru.

Ustaški agenti: Rakičić Rudolf, Janko Farkaš, Živan Nikšić, Ruda Šepec, Stipe Mustapić, Perica Gojević, Ivan Pezer.

Predsednici opština: Pera Zvonarević u Đipši, Mihajlo Gauges u Erdeviku, Stjepan Bača u Neštinu, Joza Buhbinder u Molovinu, Nikola Aleksić u Jameni, Franja Reperger u Sremskoj Rači, Franja Pejakić u Moroviću, Antun Gabrić u Šidu, Štroka Franja u Adaševcima, Uzelac Franjo u Mirkovcima, Jarabek Josip u Iloku, Crljen Andrija u Golubincima, Cimer Jakob u Beočinu itd.

Nemački „domaći“ policajci: Bauer Antun u Rumi, Bauer Filip u Bečmenu, Hodina Vlim u Rumi, Mor Jakob u Putincima, Berner Petar u Erdeviku, Ketnbah Oto u Šidskim Banovcima.

—————————————————————————————————————————————–

< Komisijski uviđaj i preslušavanje svedoka na licu mesta u Jasenovcu krajem oktobra 1946.     Sadržaj     Ekspoziture anketne komisije za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača za područje šidskog sreza >