Serbian
Armenian
Croatian
Dutch
English
French
German
Greek
Hebrew
Hungarian
Italian
Norwegian
Polish
Russian
Slovenian
Spanish
Teritorija BiH prepuna je srpskih stratišta iz Drugog svetskog rata za koja, sve do unazad dve decenije, gotovo niko nije ni znao, izuzev retkih preživelih i rodbine nesrećnika koji su tamo skončali od ustaške ruke!
Napomena redakcije portala Jadovno.srb.: Ovaj prilog je prvi put objavljen na našem portalu 17. novembra 2017. godine.
Prijatelji, rodbina i potomci poklanih Srba tek nakon pada komunizma počeli slobodno da posjećuju mesta na kojima su stradali njihovi najbliži, istoričar Zoran Pejašinović ipak ističe da je pogrešno u komunističkoj represiji tražiti isključivog krivca za nedostojno obeležavanje lokacija na kojima je izvršen genocid nad srpskim narodom.
Krivica za takav odnos u najvećoj meri leži u nama samima. Nažalost, pokazalo se da Srbi, za razliku od nekih drugih naroda, nemaju kulturu sećanja na svoje žrtve.
Do pre nekoliko godina o zločinu koji je počinjen u Garavicama čak ni na internetu niste mogli skoro ništa da pronađete, a slična situacija je bila i sa Šušnjarom.
Na mauzoleju na ostrvu Vido, koje je najveća grobnica Srba stradalih u Prvom svetskom ratu, i danas se može videti hrvatska šahovnica, kao relikt jugoslovenstva, iako su tamo sahranjeni isključivo Srbi.
Zaista je teško objasniti taj fenomen mazohizma koji postoji u našem narodu – kaže Pejašinović.
Komunističke vlasti krile ko je stradao
Nedavnim osveštavanjem novoizgrađenog pravoslavnog hrama u Prebilovcima, napravljenog u čast 4.000 ubijenih Srba iz ovog hercegovačkog sela, ali i okolnih mesta koje su 1941. godine pobile ustaše, nakon više od sedam decenija konačno su ostvareni uslovi da na dostojan način bude obilježeno još jedno mesto stravičnog stradanja srpskog naroda.
Inače, o neverovatnom nemaru potomaka žrtava i komunističkih vlasti prema srpskim stradalnicima govori i to da je većina hercegovačkih jama, u koje su ustaše bacale ubijene Srbe iz Prebilovaca i okolnih sela, 1961. godine bila zabetonirana, a pored njih su tadašnje vlasti podizale spomenike sa natpisima na latinici, na kojima su pominjane „žrtve fašizma“, bez ijednog podatka o broju i nacionalnosti žrtava, pa čak ni sela iz kojih potiču!
Tek početkom 1974. godine članovi porodica žrtava iz Prebilovaca počeli su da organizovano posećuju mesto stradanja njihovih najbližih srodnika.
Prikrivanje
Dodajući da je samo na teritoriji BiH u Drugom svetskom ratu postojalo skoro 200 kraških jama i bezdana u koje su ustaše pobacale oko 40.000 Srba, Pejašinović ističe da je mali broj ovih užasnih ljudskih grobnica obilježen na prikladan način.
– Dok se nešto institucionalno ne promeni i dok svi nadležni ne učine maksimalne napore da se srpska stratišta iz Drugog svetskog rata na dostojan način obeleže i poštuju, s vremena na vreme ćemo se zgražavati nad tim što o ustaškim zločinima i genocidom nad Srbima malo znaju čak i naši sunarodnici, a kamoli drugi narodi – kaže Pejašinović.
O razmerama prikrivanja prave istine o genocidu nad srpskim narodom nedavno je govorio i jedan od najpoznatijih ne samo srpskih, već i svetskih istoričara, Srboljub Živanović, koji se, inače, nalazi na čelu Međunarodne komisije za istinu o Jasenovcu.
Navodeći Garavice kod Bihaća, mesto na kojem je za samo tri meseca 1941. godine ubijeno oko 12.000 Srba, kao jedan od najdrastičnijih primera nemara koje su vlasti bivše SFRJ imale prema srpskim žrtvama iz Drugog svetskog rata, Živanović je istakao da čak ni u današnje vreme ogroman broj Srba gotovo da ne zna ništa o ovom strašnom zločinu.
– Prema nezavisnim britanskim izvorima, u Garavicama je za samo tri meseca ubijeno oko 12.000 Srba te još oko 2.500 Jevreja i Roma iz bihaćkog kraja.
Po broju žrtava ova lokacija se nalazi odmah iza Jasenovca i Jadovnog i predstavlja treće najveće srpsko stratište za vreme Drugog svetskog rata.
Neverovatno je da skandalozno mali broj Srba uopšte zna za užase koji su se tamo dešavali.
Pošto sam grad Bihać nije mogao da ima toliko stanovnika koliko je u Garavicama pobijeno ljudi, ustaše su išle duboko u Liku i okolna mesta po Bosni, odakle su dovlačili narod u Garavice i tamo ga ubijali.
U Garavicama je pokopan i veliki broj srpskih žrtava koje nikada nisu popisane, a koje su stradale na kućnom pragu – istakao je Živanović.
Spomenik
Inače, u slučaju Garavica zanimljivo je i to da su Srbi iz bihačćke regije, posle završetka Drugog svetskog rata, samoinicijativno pokrenuli projekat podizanja spomenika na tom mestu koje je trebalo da svedoči o počinjenom zločinu. Na skromnom kamenom spomeniku, koji je bio podignut 1949. godine, bilo je napisano:
„Sa trajnom uspomenom na 12.000 nevino i zverski ubijenih Srba od strane ustaških zlikovaca“.
Međutim, 1981. godine tadašnje opštinske vlasti u Bihaću došle su na ideju da se u Garavicama, kako su obrazlagali, izgradi reprezentativniji spomen-kompleks, a za idejnog autora izabran je čuveni arhitekta Bogdan Bogdanović.
Pre svečanog otvaranja spomen-kompleksa tadašnji visoki funkcioner Komunističke partije Jugoslavije, Hakija Pozderac, koji je inače bio rodom iz tog kraja, sugerisao je da na spomeniku treba da bude postavljen tekst na kojem bi pisalo da su u Garavicama „umoreni Srbi, Hrvati i Muslimani“.
Tek nakon brojnih primedbi lokalnog srpskog stanovništva da takva formulacija teksta ne stoji jer nije tačna, te da su u Garavicama ubijani isključivo Srbi, Jevreji i Romi, pronađeno je „kompromisno“ rešenje, pa je na spomen-kompleksu napisano da je na tom mjestu „pobijeno 12.000 rodoljuba“. Ovaj tekst ostao je na spomeniku u Garavicama sve do danas.
O prikrivanju genocida nad Srbima, koji su u Drugom svetskom ratu na teritoriji BiH počinile bošnjačke i hrvatske ustaše, govori i primjer Šušnjara kod Sanskog Mosta, gde je sve do pada komunističkog režima Srbima bilo zabranjeno da oplakuju svoje žrtve.
Profesor Vladimir Lukić, član Udruženja „Sanska ognjišta“ i nekadašnji premijer RS, kaže da se pokušaji relativizacije zločina i izjednačavanja zločinaca i žrtava dešavaju čak i danas.
Krvavi Ilindan
– Na Ilindan 1941. godine ustaše su na Šušnjaru kod Sanskog Mosta ubile oko 5.500 Srba i 40 Jevreja, ali je tamošnja islamska zajednica i lokalna vlast stalno pokušavala da relativizuje ovaj zločin.
Pre nekoliko godina Medžlis IZ u Sanskom Mostu je čak organizovao i klanjanje dženaze na Šušnjaru, navodeći da su tamo sahranjeni i Bošnjaci „žrtve fašističkog terora“!?
Svi relevantni stručnjaci i istoričari znaju da su isključivo Srbi i četrdesetak Jevreja stradali na tom mestu i da nijedan Bošnjak ili Hrvat nije bio u koloni nesrećnika koje su krajem jula i 2. avgusta 1941. godine na najzverskiji način ubile ustaše i lokalni muslimani.
To je bio pokušaj novog zločina sa predumišljajem kojim se želela izbrisati istorija i stradanje Srba, ali i Jevreja, kojih, nakon ovog pokolja, više nikad nije bilo u Sanskom Mostu – ističe Lukić.
On dodaje da se, uprkos provokacijama i pokušajima revizije istorije, svest među Srbima o genocidu koji je nad njima počinjen ipak polako učvršćuje.
(pripremio Intermagazin)
One Response
Da bi potomci znali o istoriji stradanja i u Prebilovcima, Jadovnu, i u Garevicama treba sagraditi i spomen-muzeje. Spomen-crkva sama po sebi nije dovoljna i u njoj se nemogu izložiti slike, eksponati i drugi dokazi stradanja. Poput Jasenovca…