Na Pagu pronađeno mjesto masovne grobnice Srba i Jevreja iz 1941. godine

Deutsch / English

Na inicijativu udruženja Jadovno 1941. iz Banjaluke, nedavno je organizovana dvodnevna ekspedicija čiji je zadatak bio da na području ostrva Paga, na rtu Slana locira mjesto na kome su u noći 14/15. avgusta 1941. godine ustaše, vojnici Nezavisne Države Hrvatske, poklale 91 dijete uzrasta do petnaest godina, 293 ženske osobe i 407 muškaraca.

Članovi ekspedicije raspolagali su sa nekoliko fotografija koje su uradili italijanski vojnici početkom septembra 1941. i oskudnim pisanim materijalima koji su samo približno opisali lokaciju stratišta.

Ipak, za odluku o odlasku na teren presudna je bila fotografija iz istog perioda snimljena sa samog stratišta koja je u arhiv udruženja stigla nedavno iz Italije a na kojoj je vidljiv širi prostor oko tog mjesta.

Veliku pomoć u lociranju stratišta pružio je lokalni mještanin, dobar čovjek i dobar poznavalac terena koji nije odustao od potrage ni onda kada se činilo da će misija biti neuspješna.

Tek dolaskom na mjesto zločina može se barem malo pretpostaviti kakav težak i mučan put su prešle žrtve hodajući skoro dva kilometra po kamenoj pustinji od mjesta logora Slana do mjesta gdje su bile mučene i ubijene.

Uspinjući se po teško pristupačnom i strmom terenu, na oko 300 metara vazdušne udaljenosti od mora, nedaleko uvale Malin ekipa je stigla do male visoravni blagog nagiba sa koje je bio vidljiv krajolik istovjetan onome na 76 godina staroj fotografiji.

Mada je od ljeta 1941. priroda učinila svoje, na tom mjestu, udaljenom oko šezdeset metara od ruba visoravni Fornaža na sjeveru, jasno su vidljivi tragovi pedeset metara dugog rova i nekoliko drugih, dvadesetak metara dugih postraničnih rovova gdje je ubijena 791 žrtva.

Tek dolaskom na mjesto zločina može se barem malo pretpostaviti kakav težak i mučan put su prešle žrtve hodajući skoro dva kilometra po kamenoj pustinji od mjesta logora Slana do mjesta gdje su bile mučene i ubijene. Ništa lakše nije bilo ni onim ženama sa djecom koje su od logora u Metajni u utrobi broda bile prevežene do uvale od koje je trebalo preći oko pola kilometra oštrog uspona do iskopanih rovova.

Članovi ekspedicije su uradili niz fotografija i video zapisa a lokacija i put do nje snimljeni su GPS aparatom.

Na tom mjestu, zločin je počinjen noć uoči katoličkog praznika Velike Gospe 1941. godine, kada su ustaški zločinci neposredno pred zatvaranje logora Slana i Metajna od strane italijanske vojske, imali namjeru da pobiju sve preostale logoraše.

Sutradan ujutro, nakon što su ustaški zločinci, dovršili krvavi pir, pijani i krvavih uniformi, priključili su se litiji koja se kretala ulicama grada Paga i završila u katoličkoj crkvi u centru grada.

Zbog snažnog vonja tijela u raspadu i straha od zagađenja pitke vode, italijanski vojni sanitarci su dvadesetak dana nakon zločina izvršili ekshumaciju i spaljivanje leševa čiji su pepeo i nagorjele tjelesne ostatke zatrpali u iste rovove u kojima su žrtve bile ubijene.

Spomen ploča u uvali Slana, postavljena 1975. godine, razbijena je 1991. a one obnovljene 2010. i 2013. godine, razbijene su nakon svega nekoliko dana.

Pošto teren rta Slana obiluje podzemnim vodama koje tokom kišnih perioda izviru i slijevaju se prema moru, pepeo i ostaci spaljenih tijela nošeni su proteklih osam decenija prema plavoj grobnici paških vrata gdje je ljeta 1941. svoje živote završio najveći broj žrtava od njih najmanje 8.020 ubijenih na ovom hrvatskom ostrvu.

Danas na ostrvu Pagu, na mjestu nekadašnjeg logora, nema spomenika koji bi podsjećao na stravičnu sudbinu nedužnih žrtava, Srba i Jevreja. Spomen ploča u uvali Slana, postavljena 1975. godine, razbijena je 1991. a one obnovljene 2010. i 2013. godine, razbijene su nakon svega nekoliko dana.

Potomci žrtava okupljeni oko udruženja Jadovno 1941, juna 2015. godine na mjestu nekadašnjeg logora Slana, na brežuljku između srpskog i jevrejskog logora postavili su i osveštali Časni krst.

Dušan J. Bastašić

Predsjednik udruženja Jadovno 1941.

Vezane vijesti:

76. godina od krvavog ustaškog pira na Pagu i Velebitu