KOZARSKA BITKA – JEDNA OD NAJVEĆIH TRAGEDIJA SRBA U 20. VIJEKU

Ustaše i njemački nacisti zauzeli su Kozaru 18. jula 1942. godine, nakon 38 dana ogorčenih borbi i velikog otpora kozarskih Srba.
Bila je to jedna od najtragičnijih bitaka na ovim prostorima u Drugom svjetskom ratu u kojoj je 3.500 boraca Drugog krajiškog partizanskog odreda branilo zbjeg od oko 80.000 srpskih civila pred ofanzivom 40.000 njemačkih i ustaških vojnika, koji su imali podršku mađarskih riječnih brodova.

U borbama je poginulo 1.700 branilaca, a Kozarčani su na više mjesta uspjeli da probiju okupatorski obruč i tako je spaseno više od 15.000 civila.

Međutim, ustaše i nacisti su spalili sva sela, pobili dio stanovništva, uključujući 540 ranjenika, a oko 60.000 civila otjerali u logore, mahom u zloglasni konclogor Jasenovac…

U proljeće 1942. partizanske jedinice, koje su u velikoj većini činili Srbi, izbjegli iz svojih kuća pred ustašama, u centralnoj i zapadnoj Bosni oslobodili su Bosanski Petrovac, Drvar, Glamoč i Prijedor.

Zatim je 20. maja osnovana Prva krajiška brigada… Slobodna teritorija prostirala se od rijeke Save do planina Kozare i Grmeča.

Njemačke snage, uz veliko učešće ustaša i domobrana, organizovale su napad na Kozaru kao najaktivnije žarište otpora.

Kozarske Srbe i partizanske snage napalo je 11.000 oficira, podoficira i vojnika Vermahta, 20.000 ustaša i domobrana, a Mađari su učestvovali sa pet topovnjača riječne flotile…

Partizanska formacija na Kozari – Drugi krajiški partizanski odred, brojala je oko 3.000 vojnika, ali je regrutovala rezerve iz 60.000 civila na slobodnoj teritoriji.

Napad je počeo 10. juna i krenulo je sistematsko potiskivanje i iznurivanje branilaca. Odbrana, u početku vrlo uspješna, nakon desetak dana počela je da posustaje usljed gubitaka, zamora i nestanka municije.

Suočeni s nemogućnošću daljeg odolijevanja, borci Drugog krajiškog odreda odlučili su se za proboj iz obruča 3. jula 1942. u jugozapadnom dijelu Kozare, 15 kilometara istočno od sela Međuvođe, u sjeverozapadnoj Bosni.

Kroz sve linije obruča probio se znatan dio Odreda i jedan dio zbjega civila od više hiljada ljudi.

Napadači su u zoru zatvorili obruč i krenuli u „pročešljavanje“ Kozare. Već prvog dana likvidirana je partizanska bolnica i pobijeno oko 300 ranjenika.

Tokom naredne dvije nedjelje snage Nijemaca i jedinice Nezavisne Države Hrvatske – ustaše i domobrani – brutalno su se obračunali na srpskim stanovništvom koje nije uspjelo da prođe kroz obruč.

Jedan broj likvidiran je na licu mjesta, dok je većina transportovana u logore. Bila je očigledna namjera da se to područje potpuno isprazni od stanovništva.

Oko 68.000 stanovnika deportovano je u logore. Ukupan broj civilnih žrtava na Kozari i Potkozarju iznosi 35.000 ljudi, od kojih je najveći dio stradao upravo u ovoj operaciji i tokom internacije u logore koja je uslijedila.

Posebno je tragična sudbina nekoliko hiljada srpske djece, malih Kozarčana, koji su ubijani i iscrpljivani glađu i bolestima… Jedan dio je spasen i dat na usvajanje hrvatskim porodicama, a humanitraka Diana Budisavljević je lično uspjela da izvuče iz logora između 10.000 i 12.000 srpskih mališana.

Sudbina Srba sa Kozare jedna je od najvećih tragedija koje su zadesile srpski narod u 20 vijeku.

Izvor: SRNA