Hapšenja, teror i deportacije

Tada su uhapšena 504 Srbina. Otjerani su u Zagreb, pa u Koprivnicu, a zatim u Gospić. Svugdje su teško maltretirani, vrijeđani i mučeni. Svi su oni kasnije, u julu mjesecu 1941. godine, poubijani u Jadovnu na Velebitu.

U avgustu 1941. godine ustaše poduzimaju i drugu masovnu mjeru likvidacije Srba – njihovo iseljavanje u Srbiju. Iseljavanje vrše stranci-ustaše i domaće ustaše, te jedna četa ustaša-koljača iz Hercegovine. Tada je iseljeno 600 bogatijih porodica (oko 2.500 ljudi). Tom su prilikom, u noći 4/5. avgust 1941. godine, ustaše masakrirale i iz čista mira ubile pet Srba.

Nešto kasnije otjerane su i u Jasenovcu pobijene sve porodice Židova.

Odmah zatim, Nijemci su u srpske kuće, ali i u srpske porodice deportirali više desetina slovenskih porodica, koje su iseljene iz Slovenije (Štajerske).

Ustaše na imanja iseljenih Srba koloniziraju oko 600 ustaških porodica. To će biti jedan od glavnih oslonaca ustaškoj vlasti jer su ove porodice često i naoružane. Takvih kolonista ima u svim selima i predstavljaju realnu opasnost za preostali dio srpskog življa. Ovi elementi su značajan oslonac ustaške obavještajne službe na cijelom području.

Kasniji razvoj događaja dovest će ove „koloniste” do demoralizacije i prvom pojavom partizana masovno će napuštati srpske kuće u selima i vraćati se u krajeve odakle su došli.

Hapšenje i ubojstvo oko 500 ljudi u Jadovnu i masovno iseljavanje Srba u Srbiju, te pojedinačna ubojstva u Grubišnom Polju prvenstveno su za cilj imali zaplašiti i fizički likvidirati Srbe. Preostali Srbi su se odlučili na otpor.

Na području istočne Bilogore postojala je oružana grupa Gedeona Bogdanovića Gece.

Bogdanović je još 1938. godine pobjegao iz jugoslavenske vojske, jer je kao podoficir pretukao jednog oficira koji ga je maltretirao. S njim je povremeno bio Stevo Pavić iz Zrinske. U ljeto 1941. godine, kad su ustaše iseljevale Srbe, toj su se grupi pridružili Nikola Dančilović Kukta i Đuro Kljaić, oba mladi seljaci iz Malog Grđevca, a kasnije i Dmitar Dančilović Lisac iz Bačkovice.

Ulaskom u grupu braće Dančilović i Kljaića, Bogdanovićeva grupa mijenja svoju fizionomiju. Od grupe koja se sakriva pred starom vlašću, ona postaje oružana grupa koja se bori protiv nove ustaške vlasti. Ona to postaje kada je Bogdanović likvidirao ustašu, tabornika iz M. Građevca i ustaškog doušnika iz Zrinske. To je tada jedina oružana grupa na istočnoj Bilogori. Jedino su puške te grupe tada pucale na ustaše na istočnoj Bilogori. Nijemci i ustaše ucijenili su u to vrijeme Gedeona Bogdanovića i tražili ga patrolama po Bilogori.

U jesen 1941. godine u borbi su poginuli Kljaić i Pavić, dok su se Nikola Dančilović i Dmitar Vukašinović boreći se izvukli iz opkoljenja. Od tada su vezu s Bogdanovićevom grupom tražili Trbojević i Milan Popara.

U to se vrijeme razbuktao ustanak u Srbiji i Bosni, Baniji, Kordunu i Lici. Javile su se prve partizanske grupe u Slavoniji i Moslavini. Sve ovo dalo je podstrek za oružanu borbu na Bilogori. Ustaše, nakon što je njihov pokušaj likvidacije Srba digao Srbe na ustanak, prelaze na taktiku prekrštavanja, pozivanja na rad u Njemačku, a kasnije, marta 1942. godine, i u domobranstvo. Manji broj Srba u Grubišnom Polju se pokrstio, a većina se nije dala pokrštavati – oni su bili spremni za oružanu borbu.

Krajem februara 1942. godine ustaše i žandari otkrivaju Gedeona Bogdanovića. Dvadeset devet ustaša i žandara opkoljavaju Gedeona u jednoj osamljenoj kući u Turčević Polju. Boreći se puškom i bombom Bogdanović uspjeva da ubije dvojicu ustaša, a rani trojicu, te da se izvuče iz kuće i spasi ukućane (Nikolu Mikelića, njegovu majku i sestru). Borba je bila upravo dramatična – u noći, po zimi i u debelom snijegu. Ta je borba daleko odjeknula i tom svojom borbom Gedeon Bogdanović postao je narodni heroj Bilogore.

Do formiranja prve partizanske jednice dolazi tek krajem marta u Maloj Jasenovači. Formiranju je prisustovao dio maslovačkog odreda sa Pavlom Vukmanovićem Stipom na čelu.

Bilogorska četa je isprva imala 18 boraca. Za komandira je izabran Gedeon Bogdanović.

Tim danom i s tom četom počinje šira politička i organizirana partizanska vojnička oružana borba u Bilogori. Četa je u avgustu iste godine brojila već oko 100 boraca.

Prva joj je akcija napad na željezničku stanicu Špišić–Bukovica, gdje su zarobljena dva karabina. U drugoj je zarobljeno šest karabina, a u trećoj akciji jedan puškomitraljez (Banović Đuro Čekić).

U selu Topolovici četa u junu razoružava 12 domaćih ustaša.

Značajnija borba tog razdoblja odigrala se u šumi kod Male Peratovice. Tada četa razbija dvije satnije domobrana. Zarobljeno je oko 30 domobrana sa svom ratnom spremom. U toj borbi poginuo je Tomo Relić Arap, prvi poginuli partizan Bilogorske čete.

Kao i ostali partizani, puštali su sve zarobljene domobrane (a u prvo vrijeme i neke žandare i ustaše) da bi razbili neprijateljsku propagandu o četničko-komunističkim zvjerstvima.

Od svog formiranja do polovice jula 1942. godine, Bilogorska četa je od ustaških posada očistila cijeli teren kotara Grubišno Polje. Time, međutim, nisu bili obuhvaćeni ustaško uporište Grubišno Polje, Veliki Grđevac i Veliki Zdenci na jugu i Virovitica na sjeveru.

Početkom avgusta 1942. godine četa broji 105 ljudi, svrstanih u tri voda.

Ustanak na Bilogori nose Srbi sve do polovine 1943. godine.

Pojavom i jačanjem partizana aktivira se i HSS (njegovo rukovodstvo). Rade na sprečavanju sudjelovanja pristaša HSS-a u NOB-u. Direktno optužuju partizane da su četnici ili komunisti i propovijedaju politiku čekanja.

HSS ne želi uništenje ustaša, ona želi samo da ih zamijeni na vlasti, pa zato šuti o njihovim zvjerstvima.

Vrše široku agitaciju za odlazak u domobranstvo, pomažući tako ustašama da se održe.

< Okupacija i uspostava ustaške vlasti                Sadržaj                        Napad partizana i ustaška odmazda >