Grob nema strana

Majke i udovice su ponavljale: “Da znadoh gde mu je grob, kao da bi se vratio živ”

Matija Bećković besedi na parastosu

TOG 16. juna, kojega su u dolini Kamničke Bistrije bojili sunce, sjeta i otmeno dostojanstvo preživjelih i potomaka ubijenih, nadahnuto je besjedio akademik Matija Bećković.

“Došao sam na ovo sveto mesto kao sin svoga oca i izaslanik prestolonaslednika Aleksandra, čijem je ocu, kralju Petru Drugom bila zakleta ona vojska čiji je oficir bio moj otac, a ovde joj je poslednja od bezbroj masovnih grobnica.

Došao sam zbog onog zbog čega se dolazi na groblje, da kažem ono što se na groblju govori. Ali prvi dolazak sina na grob oca, od koga je stariji već trideset godina, prizor je koji se ni u naše vreme ne viđa tako često. A nevidljiva kosturnica, pohođena i neokađena ni onda kad je napunjena pre 60 godina, nije grob kao svaki drugi. Došao sam da baš na ovom mestu izgovorim i svoju pesmu Bezgrobna vojska:

Od Podgorice do Nove Gorice,

Od Andrijevice pa do Radovoljice,

Od južnog primorja do u

vrh Pohorja,

Od Lješkopolja do Libuškog polja,

I od Mojkovca do iza Celovca,

Pravcem: Bijelo Polje – Prijepolje

– Lijevče Polje – Bosanska

Gradiška,

Preko Zelengore i Kalinovika,

Bosanskom Golgotom

do leda Kamnika,

I od Trebinja, Gacka, Nevesinja,

Do Dravograda, Celja i Vetrinja,

I od Ostroga do Kočevskog Roga,

I od Vezirovog do Zidanog Mosta,

Nesahranjena jedna vojska osta.

Otkad je vojni, voinstva i roblja,

Jedino ta vojska ostade bez groblja.

Onaj što ih pobi ni

prave ni krive,

Više ih mrzi mrtve nego žive.

I već bih mogao da završim ovaj govor i pognem glavu, da ovde leže samo vojnici koji su se povlačili na zapad ka svom kralju i saveznicima, a saveznici ih razoružali i kao ratne zarobljenike predali onima koji su ih na licu mesta pobili. Ali s njima su bili i civili, žene i muškarci različitih uzrasta, od visokih intelektualaca do čobana, profesora i đaka, pisaca i seljaka.

Hvala vlastima Slovenije koje su dozvolile da se danas poklonimo senima i rasutim kostima svojih najmilijih, koji su nesklopljenih očiju i otvorenih usta zauvek ostali u ovoj zemlji. Da nije poražen komunizam, ni 60 godina posle pobede nad fašizmom ne 6i bilo dovoljno da se okonča njihovo posmrtno mučeništvo. Oni nisu bili brisani iz živih, nego iz mrtvih kako bi se poništilo njihovo postojanje. I zato oni danas ne traže ništa više nego pravo na smrt i ničeg nisu željniji nego grobnog mira. Zato neka nam se oprosti ako zaplačemo jače i kažemo reč više. Njihovo javno spominjanje i oplakivanje bilo je do juče teško krivično delo.

Donosimo im plačeve majki i udovica koje su živele za dan koji nisu dočekale, a celog života su ponavljale: ‘Da znadoh gde mu je grob, kao da bi se vratio živ.’ Čulo se da je zemlja disala tamo gde su pobijeni, da je najviše ono drveće u Sloveniji koje je niklo iz njihovog mesa i kostiju i da u krošnjama tog drveća huje njihove neutešene duše. Mnoge majke su imale samo jednu želju – da za te duše po slovenačkim visovima prospu stotine hiljada sveća ne bi li se smirile i utešile.

U ove dane pre šezdeset godina ovde smrt nije našla samo jedna nego mnoge vojske. One su se borile pod različitim znamenjima, a svima je presudila jedna ruka i tako ih pod zemljom pomirila i zbratimila. Drugi narodi su odavno podigli svetilišta svojim mučenicima, a Srbima se otadžbina tek nedavno smilovala i okrenula prvu stranicu te najduže čitulje u krvlju zapečaćenoj knjizi.

Tužni zbore! U ovom istorijskom činu nisam uzeo reč samo kao sin svoga oca već i kao sin svih očeva koji ostaju bez groba u svim vremenima. Zato se i ova reč tiče svih vojski, a ne samo vojske kralja Petra Drugog. Reč rečena u njihovo ime može biti samo ona koju su pod zemljom smišljali decenijama i koju bi rekli kada bi ustali. Ta reč ispaćena i plaćena najskupljom cenom može biti samo blaga reč mira i razumevanja. Reč koja se ne sveti i ne sudi jer je istina da varvarstvo počinje čim žrtve uzmu pravdu u svoje ruke. Grob nema strana. I ova služba bila bi oskrnavljena kad ne bi bila u službi pomirenja. Samo tako nijedna žrtva neće biti uzaludna. Samo tako bićemo dostojni njihovog mučeništva, a svaka kost može postati zlatna spona među ljudima i narodima.

Mir pepelu neznanih junaka i znanih mučenika! Slava našoj neprežaljenoj braći i očevima.”

Dr Čedo Vukmanović, zahvaljući se u ime Udruženja “Otkrićemo istinu” svima koji su “potegli” na ovaj dugi put velikog duga, časnim ocima obije mitropolije i domaćinima Slovencima, na zajedničkom ručku u Kamniku, podsjetio je “one koje znaju i kazao onima koji nisu imali prilike da čuju” na tehnologiju ubijanja u te zle, prvoporatne dane 1945.

“Danima su”, rekao je, “kamioni prevozili nesrećnike, vezane međusobno žicama. Padali su glavačke, lomili ruke i noge, a njihovi mučitelji su ih gurali do kraja onoga platoa, na kojemu smo danas održali parastos. Dovozili su ih iz raznih sabirnih centara, iz podruma, fabričkih hala, bioskopa. Ubijani su, u tim šumovitim predjelima, i najčešće nisu sahranjivani. Egzekutori su kidali borove grane i njima ih pokrivali, a onda su ih divlje zvijeri nedjeljama i mjesecima raznosile. Smrad se širio kamničkom dolinom tih dana, pa su se mještani selili odavde. Kod Kočevja, u Krenu hiljade njih je bačeno u ogromnu jamu površine 200 sa 200 metara. Nemam, vjerujte hrabrosti, da pričam o tome.”

Poslije “opijela pomirenja”, kako su novine nazvale junsko okupljanje i dostojanstveni parastos, koji je prošao bez “najavljene” buke “osvetnika”, klima se počela mijenjati i u Crnoj Gori. Sada se mnogo slobodnije govorilo u slovenačkim grobnicama, o ubijenima i onima koji su ih trajno “nastanili” daleko od pradjedovskih ognjišta. Objavljeni su i feljtoni, pojedinačna svjedočanstva, intervjui, izjave i komentari slobodnih intelektualaca, istoričara i publicista. Snažan ton davala su slovenačka istraživanja u kontinuitetu, koja su rezultirala otkrivanjem novih jama bezdanica. Zvanična vlast se, međutim, i dalje nije oglašavala. Udruženje “Otkrićemo istinu”, iako ga predvode veterani, dobilo je novi vjetar u jedra, odlučno da sprovede u djelo svoje ciljeve i programske zadatke. Uslijedio je maja 2009. još jedan put u Sloveniju vođstva Udruženja radi sakupljanja najsvježijih podataka o starim i novim grobnicama, ali i radi dobijanja odgovora na jedno od ključnih pitanja: Ko je i zašto poveo slovenačko “krvavo kolo”?

ALBANSKA I BOSANSKA GOLGOTA

AKADEMIK Matija Bećković, na pomenu stradalnicima iz Velikog zbjega, od Zidanog mosta do Kočevskog roga, pored ostalog, rekao je:

“Od svog naroda do smrti se nisu odvajali sveštenici Crnogorsko-primorske mitropolije, sa mitropolitom na čelu, sveštenomučenikom Joanikijem, čiji praznik slavimo u sutrašnji dan.

Golgoti preko Albanije pridružila se golgota preko Bosne, Hrvatske i Slovenije, koja je okončana jednim od najvećih zločina Drugog svetskog rata i novije istorije.”

Piše: Savo Gregović

Izvor: NOVOSTI

Vezane vijesti:

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine I

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine II

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine III

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine IV

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine V

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine VI

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine VII

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine VIII

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine IX

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine X

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XI

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XII

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XIII

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XIV

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XV

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XVI

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XVII

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XVIII

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XIX

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XX

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XXI

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XXII

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XXIII

Slovenačko krvavo proleće 1945. godine XXIV