Godišnjica bombardovanja Republike Srpske

Na položaje Vojske Republike Srpske NATO avijacija bacila je ukupno 1.026 bombi, od čega 708 vođenih. Ukupna težina bačenog eksploziva iznosila je oko 10.000 tona. Napadi su trajali do 14. septembra.

Povod za agresiju NATO pakta bila je eksplozija na sarajevskoj pijaci Markale za koju su optuženi Srbi.

U izvještaju nezavisne komisije iz tog perioda navedeno je da “ne postoje jasni dokazi da su granate došle sa srpskih položaja”.

Na današnji dan 1995. godine, u dva časa i dvanaest minuta, počelo je NATO bombardovanje Republike Srpske u kome je ubijeno više od stotinu civila. NATO je u akciji pod nazivom “Namjerna sila” koristio radioaktivnu municiju, uz “objašnjenje” da ona treba Srbe u BiH da “dovede za pregovarački sto”. Napadi su trajali do 14. septembra. Za bombardovanje Hadžića, Vogošće, Ilijaša, Jahorine, Pala i Bratunca, mjesta koja su bila pod kontrolom Vojske Republike Srpske, NATO je koristio osiromašeni uranijum, a od njegovih posljedica umrlo je najviše bivših stanovnika opštine Hadžići, koji su se, nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma, preselili na područje Bratunca.

Na bratunačkom groblju, samo četiri godine nakon bombardovanja, sahranjeno je oko 400 ljudi, od kojih je većina bolovala od neke vrste karcinoma. I mnogi strani vojnici, koji su boravili na ovim područjima u toku i nakon bombardovanja, danas imaju slične zdravstvene probleme.

Prvog dana operacije na nebu iznad Pala, u okršaju srpske artiljerije i aviona Alijanse, koji su mještani posmatrali sa ulica, oko 17.00 časova raketom “zemlja-zemlja” oboren je francuski “Miraž 2000”. Avion je pao 20 kilometara jugoistočno od Pala, a dva pilota spasila su se katapultiranjem.

NATO avijacija je 9. septembra 1995. godine počela da djeluje i na sisteme protivvazdušne odbrane na sjeverozapadu Republike Srpske. Napadi su prekinuti 12. i 13. septembra zbog lošeg vremena, a 14. septembra postignut je dogovor da Vojska Republike Srpske povuče teško oružje iz takozvane Zone bezbjednosti što je i učinjeno zaključno sa 17. septembrom. “Namjerna sila” uslijedila je dvadesetaka dana nakon pada Republike Srpske Krajine.

Kada se pogleda razvoj događaja tog avgusta 1995. godine, jasno je da je cilj bio slabljenje moći Vojske Republike Srpske, koja je bila u znatnoj borbenoj prednosti u odnosu na neprijatelja. Istovremeno sa “Namjernom silom” pokrenuta je i NATO akcija “Mrtvo oko” čiji je cilj bio onesposobljavanje protivvazdušnog sistema odbrane Vojske Republike Srpske. Tom prilikom bombardovan je radar na Jahorini. U izvještaju nezavisne komisije iz tog perioda navedeno je da “ne postoje jasni dokazi da su granate došle sa srpskih položaja”, što je potvrdio lično i Jasuši Akaši, tadašnji izaslanik generalnog sekretara UN za Balkan.

Tadašnji komandant UNPROFOR-a general Majkl Rouz izjavio je nakon incidenta da ne može da se utvrdi odakle je granata ispaljena.

Ruski pukovnik Andrej Demurenko, koji je bio komandant ruskog mirotvoračkog bataljona u Sarajevu i učestvovao u istrazi, izjavio je da su Srbi “nepravedno bili optuženi samo da bi NATO imao povod za napad”. On je istraživao slučaj “Markale” na osnovu analize koju su napravili Francuzi. Neposredno nakon granatiranja pijace u Sarajevu, obišao je i mjesto odakle su navodno gađali srpski minobacači. Na površini od stotinu metara, gdje je trebalo da bude zakopan navodni minobacač, nije bilo apsolutno nikakvih tragova na travi. Drugo mjesto, gdje su po francuskim proračunima trebalo da budu srpski minobacači, bilo je šumovito. Dobro je poznato, objašnjavao je tada Demurenko, da minobacači ne mogu da gađaju iz šume, jer grane mogu da zaustave granatu. Takođe, i zbog zgrada koje okružuju Markale, granata ni slučajno nije mogla stići sa srpskih položaja.

Demurenko je i u oktobru 2012. godine, kao prvi svjedok odbrane na suđenju Radovanu Karadžiću u Haškom tribunalu, ponovio da minobacačka granata na sarajevskoj pijaci Markale nije mogla biti ispaljena sa položaja Vojske Republike Srpske. “Markale nisu bile pogođene minobacačkom granatom, to je bio teroristički akt na ulicama Sarajeva”, rekao je on na svjedočenju.

Mnogi su još tada tvrdili da su snage Alije Izetbegovića inscenirale, odnosno same izvršile napad na sopstvene civile kako bi izazvale NATO bombardovanje Republike Srpske.

Moskovski istoričar Konstantin Nikiforov došao je do informacija da u avgustu 1995. godine Markale nisu gađane iz minobacača, već su, po scenariju zapadnih obaveštajnih službi, tu krvavu akciju obavili muslimani, sa jedne od susjednih višespratnica.

Ali, uprkos svim dokazima i saznanjima, međunarodna zajednica je optužila Vojsku Republike Srpske i iskoristila to granatiranje kao povod za bombardovanje.