FELjTON – POZIV NA LINČ SVIH SRBA: Direktiva Teritorijalne odbrane nije bila ništa drugo do objava rata SFRJ i JNA

Uprkos neprekidnom haosu u gradu, lideri SDS-a pokušavali su da sačuvaju mir. Uprkos riziku da bude ubijen, predsjedavajući parlamenta Momčilo Krajišnik vratio se u grad i u ime SDS-a susreo se sa Alijom Izetbegovićem u Sarajevu, u napuštenoj zgradi parlamenta RBiH.

Priredili: Dragan Vujičić i Ivan Miladinović

Predložio je nekoliko opcija za preuređenje statusa Sarajeva, ali ne i njegovu podjelu, „jer su se međunarodni posrednici protivili novom Berlinskom zidu“ (Krajišnik, 2011, str. 424). Alija Izetbegović je odbio.

Krajišnik je dao Izetbegoviću skupu olovku kao oproštajni poklon i rastali su se. Na 69. zasjedanju, 14. aprila 1992. godine, Predsjedništvo RBiH Alije Izetbegovića proglasilo je SDS „agresorom i totalitarnom strankom“:

„U Bosni i Hercegovini postoji sukob snaga koje pripadaju totalitarnom tipu režima koji vode operativne vođe SDS-a (agresora) i institucija demokratskih vlasti države Bosne i Hercegovine. Stoga se sukobi u Bosni i Hercegovini ne mogu opisati kao etnički sukob ili građanski rat.“

Optužbe za „SDS totalitarizam“ poticale su od autora „Islamske deklaracije“, koji je u svojoj zloglasnoj knjizi islamski poredak proglasio „svetim ciljem koji ne može biti predmet bilo kakvog glasanja“ (Izetbegović, 1990, str. 29).

Mnogo godina kasnije Alija Izetbegović je objasnio svoju strategiju, priznajući da je Bosna i Hercegovina pod njegovim vođstvom krenula u građanski rat. Godine 2008. izjavio je da je sticanjem međunarodnog priznanja za Bosnu i Hercegovinu „prešao Rubikon“ i „pretvorio građanski rat prije nezavisnosti“ u „srpsku agresiju nakon nezavisnosti“ (Izetbegović, 2008). SDS je smatrao opasnim političkim rivalom, a Srbe uopšte „četnicima“ i preprekom na putu ka uspostavljanju nezavisne Bosne i Hercegovine sa bosanskom muslimanskom većinom.

Ovi tragični događaji pružili su SDA izgovor da pričvrsti oznaku „terorista“ i „peta kolona“ celokupnoj srpskoj zajednici u Sarajevu. Član Predsjedništva RBiH Ejup Ganić izjavio je da su „Srbi kolektivno krivi“ za rat u Bosni i Hercegovini. Ovo je bio poziv na linč. Antisrpska propaganda u sarajevskim medijima sistematski je razvijala antisrpske osjećaje i podstrekivala zločin usmjeren prema srpskim civilima. (Pejanović, 2002, str. 145).

RATNI ZLOČIN KOJI JOŠ ČEKA KAZNU – „Zelene beretke“ su 23. aprila napale Ilidžu, predgrađe Sarajeva, zarobile lokalnu bolnicu i ubile 10 osoba (Kovačević, 2018, str. 139). Istog dana, jedinica „Patriotske lige“ Kerima Lučarevića zarobila je osam vojnika JNA, kada im se vozilo pokvarilo u misiji snabdijevanja u sarajevskoj opštini Dobrinja. Službenik MUP-a Herenda ih je upucao ispred Doma policije (Alibabić, 1996, str. 167). Ovo je predstavljalo ratni zločin koji još čeka kaznu.

Nasilje i bezakonje na ulicama Sarajeva stvorili su snažan pritisak srpskom stanovništvu da napusti grad i ode u druga mjesta u Bosni i Hercegovini ili Jugoslaviji. Tačan broj onih Srba koji su otišli nije poznat, ali mnogi Srbi koji su upali u zamku Izetbegovićeve propagande o „demokratskoj i multikulturalnoj“ Bosni i odlučili da ostanu u Sarajevu, kasnije su gorko žalili zbog svoje naivnosti.

Radovan Karadžić je u svoj dnevnik unio sljedeći zapis: „Naše dugogodišnje zabrinutosti oko uspostavljanja još jedne NDH i masakra na dan Svetog Vartolomeja pokazale su se opravdanim. Vođeni instinktom samoodržanja, Srbi su organizovali svoje odbrambene linije i preselili za sobom stanovništvo kome je potrebna zaštita“ (Janković i Karadžić, 1993, str. 8-10).

Bila je velika pucnjava, a obje strane su granatirale vojne i civilne ciljeve (Calić as cited in Ingrao & Emmert, 2009, str. 124). Postupci SDA i „Zelenih beretki“ 5. i 6. aprila 1992. godine ispunjavaju definiciju nasilnog puča kako bi se preuzela kontrola nad čitavim gradom. Činjenica da su „Zelene beretke“ 5. i 6. aprila u Sarajevu imale devet poginulih i 37 ranjenih, dovoljno govori o ovom puču (Čekić et al., 2017, str. 67).

Nihad Halilbegović, bliski saradnik Alije Izetbegovića i predsjednik sarajevskog odbora SDA, priznao je da su taj puč organizovali SDA i Alija Izetbegović, i opisao ga kao „akciju za sprečavanje SDS-a da preuzme policijske stanice“ („Noć ‘D’ za Sarajevo“, 2017).

Iako je SDA puč u Sarajevu možda bio kamufliran, on je imao za cilj rastjerivanje antivladinih demonstracija, konsolidaciju moći SDA vlasti da se oslobodi svog partnera iz SDS-a u postojećem aranžmanu podjele moći, da iskoristi imovinu MUP i TO i uspostavljanje kontrole „Zelenih beretki“ nad naseljima sa srpskim stanovništvom u Sarajevu. Sarajevski mediji pod kontrolom SDA odmah su SDS proglasili „terorističkom strankom“. Rukovodstvo SDS-a i poslanici SDS-a u Skupštini RBiH, strahujući za svoje živote, napustili su grad.

Kao rezultat opšte mobilizacije koju je 3. aprila 1992. proglasio predsjednik Alija Izetbegović, TO RBiH je aktivirala 676 jedinica ukupne radne snage od 76.272 čovjeka (Čekić et al., 2017, str. 70). U pogledu radne snage, ukupna snaga TO RBiH, „Patriotske lige“, „Zelenih beretki“, HOS-a i HDZ-a bila je veća od snage JNA u RBiH.

Komandanta ARBiH Sefera Halilovića ovo je uvjerilo u pobjedu. General JNA Božidar Stevanović u pismu predsjedniku Aliji Izetbegoviću 10. aprila primjetio je „sve veći broj naoružanih pojedinaca i formacija HOS-a na vašoj teritoriji, koje otvoreno napadaju JNA“ („Pismo general-potpuknika Božidara Stevanovića“, 1993).

Načelnik štaba Teritorijalne odbrane BiH pukovnik Hasan Efendić 12. aprila u Sarajevu objavio je „Direktivu za zaštitu suvereniteta i nezavisnosti Republike Bosne i Hercegovine“, strogo povjerljivog broja 02/2-1. Bila je to kopija ilegalne direktive „Patriotske lige“ od 25. februara 1992. i imala je izričito uvredljiv karakter. Direktivom su definisane „snage Srpske demokratske stranke SDS“, jedinice srpske teritorijalne odbrane u srpskim autonomnim regionima i JNA „neprijateljskim snagama“ (Čekić et al., 2017, str. 70). Direktiva je navodila da je cilj „neprijatelja“ „stvaranje nacionalnih konfederalnih jedinica u Bosni i Hercegovini i njihovo pridruživanje Velikoj Srbiji“. Takođe je postavila nerealan zadatak: „uništiti neprijatelja u roku od 20 do 30 dana“, i bila je primjer loše, pogrešne procjene političke i vojne situacije (Halilović, 1997, str. 166-168).

Vojno i politički, „Direktiva“ nije bila ništa drugo do objava rata SFRJ i JNA, kao i srpskom narodu Bosne i Hercegovine, jer je na izborima 1990. godine SDS u prosjeku dobio 75% glasova u opštinama u kojima dominiraju Srbi (Arnautović, 1996, str. 111). Direktiva je bila obavezna za izvršenje sa trenutnim dejstvom i naložila je TO RBiH i „Patriotskoj ligi“ da pokrenu napade protiv „neprijatelja“.

Vlasti RS-a dobile su brojne kopije strogo povjerljive „Direktive“, koja je usljed nemara službenika TO RBiH upućena na brojne pogrešne adrese. Četiri dana kasnije, 16. aprila 1992. godine, RS je proglasila stanje neposredne ratne opasnosti, ali ne i ratnu situaciju, koja je proglašena tek 1995. godine.

Izvor: NOVOSTI