Drvar – grad koji je bio najduže slobodan u okupiranoj Evropi

Drvar je tokom Drugog svjetskog rata bio slobodan 1.000 dana više od bilo kojeg drugog grada u okupiranoj Evropi, ističu za Srnu profesori istorije Jelena Kecman i Bojan Radun.

Dana 27. jula 1941. godine u Drvaru je počeo ustanak naroda protiv fašističkih okupatora, koji se proširio na susjedne teritorije, a taj datum će od ove godine biti prigodno obilježavan.

Drvar je bio naseljen još u srednjem vijeku o čemu svjedoče kameni simboli -miljokazi, koji se i danas nalaze na teritoriji opštine.

– Srpski narod, koji je na ovom području bio konstantno potiskivan ponižavajućim statusom, bježao je u Habzburšku monarhiju. Godine 1875. podignut je ustanak protiv turske vlasti. Na čelo ustanka stao je Golub Babić, čija je baza bila u Crnim Potocima, a on je bio iz sela Trubar, nadomak Drvara – napominje Kecmanova.

Istoričar Radun navodi da se Drvar počeo razvijati kada je došla vlast Austrougarske monarhije.

Godine 1892. bavarski industrijalac Oto Štambajz pokrenuo je drvoprerađivačku industriju i uspostavio mrežu željezničke pruge.

Tada su 24 lokomotive sa oko 1.300 vagona išle iz Drvara do Knina, Jajca i Prijedora. Tih godina je švajcarski oficir Simonius Blumer otvorio i fabriku celuloze u Drvaru.

– Razvojem industrije počeo je i rast broja stanovnika u Drvaru, koji je ubrzo postao urbano mjesto. Podignute su zgrade, barake, osnovna škola, bolnica, pošta, riješeno je snabdijevanje grada vodom, dobijena je i rasvjeta – navodi Radun.

Za vrijeme prve Jugoslavije Drvar je bio u „cvijetu razvoja“, a onda je počeo Drugi svjetski rat.

– Dana 27. jula, u Drvaru je počeo ustanak protiv okupatora. Prvog dana ustanka živote je dalo 14 ustanika. Drvar je tokom rata tri puta bio sjedište oslobođene teritorije. Posljednji put od januara do 25. maja 1944. godine, kada su tu boravili maršal Tito, Vrhovni štab, Nacionalni komitet oslobođenja, Centralni komitet Komunističke partije Jugoslavije i redakcija Tanjuga – navodi Kecmanova.

Ona napominje da se tada u Drvaru nalazio britanski izaslanik Rendolf Čerčil i poznati glumac i muzičar Kristofer Li.

U to vrijeme, Nijemci su isplanirali vazdušni desant na Drvar, akciju pod kodnim nazivom „Konjićev skok“, koji je bio neuspješan – nisu uspjeli da dođu do Vrhovnog štaba i Josipa Broza Tita.

– Toga dana, 365 Drvarčana dalo je živote za slobodu. Nacisti su krvnički ubijali žene i djecu, palili porodice. Zbog svog herojstva tokom desanta, grad je 1974. godine odlikovan Ordenom narodnog heroja – navodi Kecmanova.

Narod Drvara i okoline dao je tokom rata 7.072 borca, od kojih 2.056 žena.

Profesori istorije Jelena Kecman i Bojan Radun napominju da je nakon rata Drvar ubrzo obnovljen i da je podignuta nova industrija.

Spomen-kompleks „25. maj“ nekad je posjećivalo oko 200.000 turista. Podignut je i spomenik za 777 žrtava fašizma, sa četiri impozantna kraka.

Spomenik je okružen kamenim blokovima, po jedan za svako selo u opštini na kojima su uklesana imena 1.284 poginula borca Narodnooslobodilačkog rata.

– Razvoj gradića prekinut je ratom devedesetih godina prošlog vijeka. Neposredno pred početak rata, prema popisu stanovništva, u Drvaru je živjelo 17.126 stanovnika, a danas ih je svega 7.030. Ipak, 27. jul je od ove godine postao Dan opštine Drvar, koji će prvi put biti obilježen svečanošću kakva dolikuje jednom od najbitnijih datuma za Drvarčane – navode Radun i Kecmanova.

(Srna)

Izvor: Radio Televizija Republike Srpske

Vezane vijesti:

Dr Drago Njegovan: Srpski ustanak u Drvaru i Srbu 27. jula 1941. godine protiv genocida Nezavisne Države Hrvatske