Četnike ilegalce traže i Poljaci

Šta sadrži televizijski serijal „Kraljevina Jugoslavija u Drugom svetskom ratu“. Prava emitovanja otkupila i državna TV iz Varšave.

Tokom Drugog svetskog rata, u Beogradu je bilo oko 5.000 ilegalaca pod komandom generala Draže Mihailovića, od kojih je polovina bila naoružana i za 24 časa mogla da bude mobilisana. Mnogi od njih su streljani u Jajincima, završili u Mauthauzenu ili poginuli u borbi s partizanima. Tvrdi ovo Miloslav Samardžić, autor dokumentarnog serijala „Kraljevina Jugoslavija u Drugom svetskom ratu“, čije će prve tri epizode u četvrtak premijarno biti prikazane u sali „Kinoteke“, u Košutnjaku.

Serijal od 18 epizoda otkupila je državna TV Poljske, u toku su pregovori s francuskom TV, a nekoliko epizoda bilo je prikazano i u Banjaluci. Među ilegalcima, Samardžić posebno pominje potpukovnika Žarka Todorovića Valtera, komandanta beogradskih ilegalaca od maja 1941.

– Nadmudrivao je Nemce do marta 1943. Operacija „Valter“, okončana njegovim zarobljavanjem, bila je najveća koju je Gestapo sproveo na Balkanu. Todorović je bio jedan od malobrojnih četnika koji su preživeli Mauthauzen. Posle rata postaje pukovnik francuske armije, a potom visoki činovnik francuske vlade. Kao i druge četničke oficire koji su preživeli rat, komunisti su ga proglasili za ratnog zločinca.

Ima i onih koji veruju da su delovi njegove biografije iskorišćeni za snimanje filma „Valter brani Sarajevo“, a potere Gestapoa za beogradskim četničkim ilegalcima, tvrdi Samardžić, ovekovečene su u TV seriji „Otpisani“, ali s komunistima u glavnim ulogama.

Takođe pominje majora Aleksandra Mihajlovića Vilija, šefa beogradskih ilegalaca posle hapšenja Valtera, koji je poginuo u sukobu sa Oznom, 1. maja 1945. u Beogradu. Zatim Bogdana Milutinovića, studenta koji je sa braćom Nikolom i Vladetom Pašićem, unucima premijera Nikole Pašića, jedan od prvih organizatora beogradske ilegale. Gestapo ga hapsi 1943. i strelja u septembru, u Jajincima. U Jajincima je streljan i Georgije Jovović, rođen u Rusiji. Među likvidiranima je i Tihomir Jakšić iz Beograda, radio-telegrafista. Uhapšen je kod radio-stanice, na mansardi stana u Kralja Aleksandra 94. Vukoman Aračić, svršeni maturant, u leto 1944. preplivao je Dunav i preneo poruku patrijarhu Gavrilu i episkopu Nikolaju, u Vojlovici. Pri povrtaku, nemačka straža ga ranjava. Umro je od sepse u oktobru 1944.

– TV serija prati događaje na osnovu najnovijih istorijskih otkrića, bez traga indoktrinacije iz socijalističke ere. Istoričari i svedoci govore o uzrocima rata, genocidu u Hrvatskoj, ustanku 1941, odmazdama, kao i o dva najveća građanska rata koja su se odigravala paralelno: Srbi – Hrvati i Jugoslovenska vojska – partizani. Sagovornici su intervjuisani u Srbiji, Sloveniji, Italiji, Kanadi, Americi i Velikoj Britaniji – kaže Samardžić.

Serija obiluje dokumentarnim snimcima, od kojih se mnogi prikazuju premijerno. Tu su snimci posete kralja Petra Drugog predsedniku Ruzveltu, u Beloj kući 1942, zatim susret generala Draže Mihailovića i američkog pukovnika Mekdauela 1944, razgovori sa oborenim američkim pilotima koje su spasli četnici (misija „Haljard“), snimci britanskih i američkih isporuka oružja i opreme partizanima…

– Nabavili smo iz slovenačke kinoteke u Ljubljani film kada slovenački četnici polažu zakletvu kralju Petru Drugom, 6. septembra 1943. Takođe imamo film kad Ruzvelt poklanja eskadrilu „letećih tvrđava“, na aerodromu „Boling fild“, kod Vašingtona, u oktobru 1943, Jugoslovenskoj vojsci – kaže Samardžić, i zaključuje da se to ne zna, jer su posle nekoliko dana Amerikanci sklonili jugoslovenske oznake i uvrstili avione u svoju avijaciju.

SNIMCI STIGLI IZ VAŠINGTONA

Za seriju je nabavljeno i 450 minuta arhivskih filmskih snimaka iz Nacionalnog arhiva, u Vašingtonu, i 150 minuta iz Jugoslovenske kinoteke, u Beogradu. Tu su i filmski i audio-snimci iz privatnih kolekcija. Istorijski konsultanti su pukovnik u penziji mr Dragan Krsmanović, bivši direktor Vojnog arhiva, i istoričar Milutin Velisavljević. Stručni konsultant i producent je Milisav Čumić iz Velike Britanije.

ĐUKIĆ, KALABIĆ…

Serija je rađena u produkciji kragujevačkih „Pogleda“. U njoj, između ostalih, govore dr Dušan Đukić, sin generala Svete Đukića, Angelina Kalabić, sestra Nikole Kalabića, slovenački četnik Uroš Šušterič, koji je trebalo da bude svedok u postupku rehabilitacije ratnog premijera Milana Nedića, američki piloti Artur Džibilijan i Klar Mozgrou, koje su četnici spasli, nekadašnji pripadnici Omladinskog štaba 501, Cerskog, Požeškog, Topličkog, Ličko-kordunaškog korpusa…

V. CRNjANSKI SPASOJEVIĆ

Izvor: Večernje NOVOSTI

Vezane vijesti:

Doprinos velikog Orsona Velsa četništvu

JUGOSLOVENSKA VOJSKA U OTADžBINI I JEVREJI – PRILOG ZA ISTRAŽIVANjE

JAŠA ALMULI „Stradanje i spasavanje srpskih Jevreja“