Austrougarska naredba: Dajte nam crkvena zvona da napravimo topove…

Nakon sto godina od završetka Prvog svetskog rata, slušamo, čitamo i sećamo se  strahota koje je taj rat doneo. S pijetetom se sećamo svih nevinih žrtava, svih boraca koji su dali svoje živote za slobodu Srpskog naroda.

Prvi svetski rat izazvao je surovu oružanu borbu i prouzrokovao da ljudski život bude neprimeren.

Pored ostalih patnji i nedaća, već na početku rata, zbog krize u vojnoj proizvodnji povećala se potreba za metalom, pa su Austrougarska komanda u Sarajevu  i Zemaljska vlada doneli uredbu da svo stanovništvo u Bosni i Hercegovini dobrovoljno preda nadležnim organima sav višak kuhinjskog suđa i predmete od metala.

Građani su bili dužni  da predaju predmete od metala ili legura koje su mogle biti upotrebljene u vojnoj industriji, kao što su aluminijum, bakar, hrom, nikal, kalaj i drugo.

U tu svrhu je i Ministarstvo u Beču 1916. godine donelo odluku o rekviziciji crkvenih zvona, pa je i Zemaljska vlada u Sarajevu donela uredbu o potraživanju crkvenih zvona u ratne svrhe, sve zbog složene ekonomske situacije. Bronza od koje su izrađena crkvena zvona bila je odličan materijal za potrebe pravljenja topova.

Sva crkvena zvona morala su biti popisana. Zemaljska vlada je „navodno“ obećala da će  obešteti svaku crkvenu opštinu, i da će sama snositi troškove skidanja i transporta zvona. Crkvene opštine čije su crkve imale više zvona mogle su da zadrže po jedno zvono a sva ostala da predaju vojnoj upravi.

No, poznato je da je u to vreme malo pravoslavnih hramova imalo zvona, jer od samog dolaska u Bosnu i Hercegovinu Austrougarske vlasti su radile na tome da se na bilo koji način uništi ime i obeležje srpskog naroda, pa tako nisu ni dozvoljavali da svi pravoslavni hramovi imaju zvonike.

Srpski narod je sa užasom gledao kako crkvena zvona odlaze.

Kroz vekove crkvena zvona su srpskom narodu određivala ritam života. Ona su im  često imala signalnu funkciju. Zvuk velikog zvona ili onih manjih  ukazivao je na određeni događaj, ukazivao na velike praznike, prenosio ljudsku sudbinu, ukazujući na najbolnija teška osećanja i pozivao vernike na „službu božju“.

U Zahumsko-hercegovačkoj eparhiji rekvirirano je 46 crkvenih zvona. Sa Saborne crkve u Mostaru odnešena su zvona teška 4.000 kilograma, pored toga dignut je i bakarni krov.

U Zvorničko-tuzlanskoj eparhiji neprijateljska vojska odnela je 109 zvona ukupne težine 25.197 kilograma kao i bakarni krov sa crkve u Bijeljini.

Jedno od najvećih zvona, teško 969 kilograma, koje su Austrougari odneli, bilo je ono sa pravoslavnog hrama u selu Dragaljevac u Semberiji.

I u Kraljevini Srbiji, u Beogradskoj, Žičkoj i Šabačkoj eparhiji, neprijateljska vojska odnela je 370 crkvenih zvona sa 147 crkava i manastira.

U Crnogorsko-primorskoj mitropoliji zaplenjeno je 125 zvona.

U Hrvatskoj je postojalo osam sabirnih centara gde su prikupljana crkvena zvona, ne samo sa hramova  Srpske pravoslavne crkve već i sa hramova Katoličke crkve.

Ovo je samo primer jednog od zala  Prvog svetskog rata, u pokušaju produžetka borbi, kako bi se ostvarile imperijalističke ideje Austrougarske monarhije uz bezrezervnu podršku Nemačke.

Ali, ostalo je dovoljno zvona na pravoslavnim hramovima u Bosni i Hercegovini, Srbiji i Crnoj Gori koja su pre sto godina oglasila svom narodu kraj Prvog svetskog rata, mir i slobodu srpskom i drugim narodima.

Treba znati da crkvena zvona okupljaju ljude, mame suzu u očima, mire zavađene, ona daju duhovnu snagu, a kada se oglase onda to označava božje prisustvo.

Ove godine crkvena zvona označiće sto godina od kraja Prvog svetskog rata i pobedu srpske i savezničke vojske i usmeriti svoje zvuke ka besmrtnim dušama onih koji su dali svoje živote a kojih se danas sa pijetetom sećamo.

Autor: Milivoje Mišo Rupić

Izvor:Slobodna Hercegovina

Vezane vijesti:

Rečima neprijatelja: Najveću pohvalu srpskom junaštvu dali su najljući protivnici

Srpski Zejtinlik još skriven kraj Kragujevca

Miladin Subotić: Negovanje sećanja na Prvi svetski rat