Tvrdoglavo su držali položaje

Od Dobrovoljačkog odreda, posle borbi 1915. i povlačenja u odstupnici srpske vojske, januara 1916. ostalo je svega 500 ljudi sposobnih za borbu

Severno od Bukove glave, na Gadžinoj poljani, Drugi dobrovoljački bataljon, ojačan jednom četom Prvog dobrovoljačkog bataljona, vodio je borbu prsa u prsa sa bugarskim jedinicama, tako da su rovovi dva puta prelazili iz ruke u ruku. ,,Od 218 ljudi 1. čete Drugog bataljona za tri četvrti sata ne osta do 56, 3. četa se prepolovi, od 60 Hercegovaca iz Amerike osta 6-7 ljudi. Istovremeno, krvio se Prvi i Treći dalje u levo. Pored svih gubitaka, pored zime, pored rastegnuta fronta i nadmoći neprijatelja dobrovoljci držahu položaje tvrdoglavo. Ali Bugari probiše front dalje na jugu, prema Vranju, i zađoše im za leđa.” Šesnaestog oktobra (29. oktobra po novom) dolazi naređenje da se povlače, pisao je o borbama oko Vlasinskog jezera oktobra 1915. godine Pero Slijepčević. Prema nepotpunim izveštajima, u operacijskom dnevniku Dobrovoljačkog odreda zabeleženi su i njegovi gubici u borbama na Vlasini 14-31. oktobra 1915. godine ukupno 660 ljudi, od čega je 101 poginuli dobrovoljac.

Vojvoda Vuk, major Vojin Popović preuzeo je komandu nad Dobrovoljačkim odredom 6. novembra 1915. godine. Odredu se priključilo oko 200 dobrovoljaca, od njih 500 koji su se borili oko Vranja, a 12. novembra 1915. godine, usled velikih gubitaka, ukinut je Četvrti bataljon i od pridošlica su popunjena ostala tri bataljona. Dobrovoljački odred, iscrpljen borbama, preuzeo je ulogu odstupnice Druge armije vojvode Stepe Stepanovića.

Dobrovoljački odred kretao se u odstupnici prema Prištini, gde se oko reke Sitnice sukobio sa nemačkom konjicom, a početkom decembra 1916. godine borio se u Metohiji protiv Albanaca. Najkrvavije borbe sa Albancima Dobrovoljački odred je vodio 2. i 3. decembra 1915. godine oko Dečana. Od 6. do 23. decembra 1915. godine Dobrovoljački odred se odmarao u Plavu i sprečavao dezerterstvo iz 17. puka, da bi 27. decembra stigao u Skadar; od 30. decembra 1915. do 16. januara 1916. godine odred je boravio u blizini Lješa i osiguravao prelaz prestolonasledniku Aleksandru Karađorđeviću, 14. januara 1916. godine – od Medove do Lješa. U trenutku kada je odred očekivao ukrcavanje u savezničke brodove, vratili su ga na ušće Bojane da štiti ukrcavanje srpskih trupa. Albanci su otvarali vatru iz kuća sa svih strana, dok su se dobrovoljci privlačili kućama i u njih bacali ručne bombe tako se probijajući kroz albanska naselja. Od Dobrovoljačkog odreda, posle svihborbi 1915. godine i povlačenja u odstupnici srpske vojske, ostalo je januara 1916. godine svega 500 ljudi sposobnih za borbu.
Dobrovoljački odred majora Vojina Popovića 1915. godine, sastavljen od ostataka četničkih odreda iz 1914. i Srba iz Austrougarske, ratnih zarobljenika iz Srbije i Rusije i srpskih pečalbara iz SAD, bio je jedinica izuzetno visokog borbenog morala. Novembra 1915. godine zapovednik odreda uputio je srpskoj Vrhovnoj komandi dopis o stanju odreda u kojem je, između ostalog, rekao: „Moral kod vojnika odreda, uprkos napora fizičkih i oskudice u hrani i odelu, usled stalnog pokreta, uvek je, blagodareći postupanju starešina koji su uvek prethodili primerom u snošenju svega, na zavidnoj visini, što se najbolje vidi po dezertiranju koje je kod dobrovoljaca bilo u neznatnom, neuračunljivom broju.”

Zbog toga je Dobrovoljački odred, kao jedinicu, srpska Vrhovna komanda koristila za sprečavanje dezertiranja ostalih trupa, kao prilikom prolaska kroz Prištinu, kada su dobrovoljci isterivali sakrivene srpske vojnike koji su čekali da se predaju neprijatelju, ili u Plavu, kada su sprečavali dezertiranje 17. puka ili kada su određivani za hvatanje vojnih begunaca u Medovanskom zalivu januara 1916. godine. Prema tvrdnji Pera Slijepčevića, naredbu da se vrate na ušće Bojane i da štite ukrcavanje srpskih trupa januara 1916. godine dobrovoljci Dobrovoljačkog odreda Vojvode Vuka dočekali su pevanjem.

Sremski dobrovoljački odred osnovan je još 1914. godine i njegov komandant je bio bivši austrougarski oficir banatski Nemac Ignjat Kirhner. Uoči austro-nemačkog napada na Beograd, 7. oktobra 1915. godine, odred je brojao 360 boraca, a 70 mladića koji su odbijeni od prijema u podoficirsku školu u Skoplju primljeni su u ovaj odred bez prethodne vojničke obuke. Sremski dobrovoljački odred uoči napada na Beograd nalazio se zaklonjen u robijaškim ćelijama na gornjoj beogradskoj tvrđavi.

Borbe za Beograd trajale su od 6. do 9. oktobra 1915. godine. Protiv 20 srpskih bataljona i 75 topova, austro-nemačke snage imale su 66 bataljona i 275 topova, od kojih 108 teških topova, tako da je napad na Beograd bio praćen teškim bombardovanjem grada.
Nastaviće se

Piše: Milan Micić

Knjiga se može naručiti od izdavača: RTS izdavaštvo i Banatski kulturni centar, Novo Miloševo, tel. 011/655-27-35, e-mail: izdavastvo@rts.rs

Izvor: Politika, nedjelja 18. oktobar 2015., str. 23

Vezane vijesti:

Feljton: Dobrovoljci srpske vojske (1)

Prvi svjetski rat – Jadovno 1941.