Istinu otrgnuti od zaborava
Slaviša Sabljić
Ne tražimo osvetu. Hoćemo samo da sačuvamo uspomene o zločinu nad srpskim narodom tokom Drugog svetskog rata, kažu u Udruženju poštovalaca žrtava ustaškog zločina 1941. godine na Garavicama kod Bihaća
Bihać – „Što god budemo manje spominjali Jasenovac, najveća stratišta srpskog naroda tokom Drugog svetskog rata u BiH, Šušnjar i Garavice, druga strana će češće i jače isticati Srebrenicu i zločine nad muslimanskim narodom”, rekao je Vladimir Lukić na osnivačkom skupu Udruženja poštovalaca žrtava ustaškog zločina počinjenog 1941. godine na Garavicama kod Bihaća.
– Ne tražimo osvetu. Hoćemo samo da sačuvamo uspomenu i istinu o zločinu nad srpskim narodom, najvećem tokom Drugog svetskog rata u Bosni i Hercegovini. Mi na to imamo pravo. Potomci smo tih srpskih stradalnika i zato moramo poštovati njihovu žrtvu za svoj narod i svoju zemlju, kaže Ljilja Orešković koja je uz Slobodanku Opačić i Branka Vukadinovića i pokrenula formiranje ovog udruženja.
Pošto je župan Krbave i Psata polovinom juna ratne 1941. godine„svim Vlasima, tzv. Srbima, zabranio svaki pristup i zadržavanje u Gradu Bihaću i njegovoj okolini na petnaest kilometara udaljenosti”, počeo je ustaški zločin nad srpskim narodom. Počela su odvođenja i ubijanja na hiljade nevinih ljudi. U masovne grobnice na Garavicama, u Karađorđevom selu i Ceravcima, iskopane na zemljištu koje je bilo u vlasništvu dobrovoljaca iz Prvog svetskog rata, a koga su ustaše otele od Srba, pokopano je dvanaest hiljada Srba iz mesta u Bosni, Lici, na Baniji i Kordunu.
Po zlu upamćemna Kapetanova kula, tokom jula 1941. godine, svakodnevno je „gutala” oko trista uhapšenih Srba koji su noću odvođeni na Garavice i tamo ubijani. Milka Pepić-Kovačević iz Pritoke kod Bihaća, u krvavom piru ustaša i komšija joj muslimana, ostala je bez četiri brata i oca. Otac je imao pedeset i sedam godina, najstariji brat Mihajlo, napunio je trideset i pet, a najmlađi, Dušan, četrnaest godina.
–Ustaško divljanje počelo je 25. jula 1941. godine kada je iz Pritoke odvedeno prvih dvanaest seljana. Drugu noć oterali su još sto šezdeset Pritočana. Među njima najviše dece. Odveli su ih i najverovatnije im i presudili ustaški dželati Mate Kolić, Marko Grgić i Dušan Mihaljić, svedoči starica i dodaje kako su „ustaše tražile da onima koje su oterali rodbina pošalje hranu iako su ti isti već bili poubijani”.
Prisećajući se tih dana i ustaškog zločina na Garavicama narod sreza i grada Bihaća podigao je 1949. godine, spomenik na velikom stratištu. Na njemu je uklesana poruka sa „trajnom uspomenom na dvanaest hiljada nevino i zvjerski ubijenih Srba od strane ustaških zlikovaca”.
Međutim, uoči otvaranja spomen-kompleksa i svečanosti koja se, u leto 1986. godine pripremala u Krajini, tadašnji visoki politički funkcioner Hakija Pozderac, održao je sastanak sa novinarima na kome je trebalo da se dogovore detalji u vezi sa njihovim izveštavanjem sa svečanosti. On je tada sugerisao da novinari u svojim tekstovima ističu da su „u Garavicama umoreni Srbi, Hrvati i muslimani”. Kada je novinar Radio Velike Kladuše prigovorio da su na Garavicama ubijani samo Srbi, Pozderac je potegao za kompromisnim rešenjem. Prihvaćen je njegov predlog po kome je „u Garavicama pobijeno dvanaest hiljada rodoljuba”.
Spomenik bez venaca i cveća
„Malo se zna o lokalitetu Mehino stanje nedaleko Velike Kladuše. Ustaše su na tom mestu, od polovine jula do kraja avgusta 1941. godine, dakle u vreme zločina na Garavicama, ubile četiri hiljade srpskih seljaka. Stratište je obeleženo spomenikom na kome venaca i cveća nema već više od dvadeset godina. Zaboravljaju ga polako i istoričari”, kaže Branko Vukadinović.
Đaci kojih više nema
„Na fotografiji snimljenoj 1940. godine vidi se trideset i sedam mališana, učenika osnovne škole u mojoj Pritoci. Među njima su i moja braća Dušan i Đuro (treći i četvrti s desna u gornjem redu) koje su ustaše sa još tridesetak učenika sa fotografije odvele i pobile”, kaže Milka Pepić-Kovačević.