Zločin i kazna banjalučkog stožernika (6): Krivična odgovornost župnika Bilogrivića

Okružno javno tužilaštvo (OJT) Banjaluka je predmet istrage protiv Viktora Gutića otvorilo 21. maja 1946. na osnovu prijave ZK za BiH od 14. maja.

Napomena redakcije portala Jadovno.srb.: Ovaj prilog je prvi put objavljen na našem portalu 14. novembra 2017. godine.

Zapisnici isljeđivanja u koje je Milan Vukmanović imao uvida i koje smo objavili u knjizi „Ustaški stožer za Bosansku Krajinu: Studija Milana Vukmanovića i izbor iz građe“ (Banjaluka 2017), odnose se na dvije etape saslušanja: prva od 4. do 22. juna, a druga od 9. do 22. septembra 1946. godine. Prema upisniku istraga OJT, istražni zatvor od strane tužioca određen je tek 3. novembra, što se poklapa sa do sada dostupnim dokaznim materijalom, prema kojem se vidi da su izjave svjedoka do sredine septembra uzimali organi UDB-e i sudovi, a u novembru organi tužilaštva.

Takođe je evidentno da je Gutićev predmet tokom mjeseca novembra spojen zajedno sa do tada odvojenim istragama protiv Nikole Bilogrivića i Feliksa Neđelskog, jer je združeni predmet upućen Okružnom sudu 28. novembra 1946. godine. Ovim dolazimo i do druge digresije, koja se odnosi na ličnosti druge dvojice optuženih.

Nikola Bilogrivić, rođen 1893. u Tuzli, tokom čitavog rata bio je rimokatolički župnik u Banjaluci. Odmah po prevratu doveo je grupu građana u Stožer da pozdravi pobjedu, pri čemu se stavlja Gutiću na raspolaganje. Sa pomoćnikom, sveštenikom Zvonimirom Brekalom, dobio je čast da blagosilja prvu ustašku zastavu u Banjaluci. On zatim organizuje katoličku proustašku miliciju koja u pomoćnim ulogama služi ustaškim organizacijama i jedinicama.

Kako je u krivičnom postupku posebno naglašeno, kada Srbi, pod prijetnjom progona, traže prelazak u katoličanstvo, Bilogrivić im postavlja teške uslove i tek u saglasnosti sa predstavnicima vlasti daje odobrenje. Na crkvenoj svečanosti u Pavlovcu tokom propovijedi pozivao je Hrvate da podrže „svoju vlast“, naglasivši kako je došlo vrijeme da se ona „druga loza“ iskorijeni. Tokom mjeseca jula, u vrijeme najvećeg terora, Bilogrivić o Gutiću piše i objavljuje jedan panegirik.

Učestvuje u mnogim svečanostima, drži govore na više mjesta, često hvali Gutića, a ponekad spominje i rušenje pravoslavne crkve u gradu. U „Hrvatskoj Krajini“ propagira ustaška načela i državu, a nakon Druge banjalučke operacije piše o „junačkoj ustaškoj obrani“ Banjaluke. Razumije se, pored zloupotrebe vjerskog autoriteta, njegova povezanost sa vlastima prelazi i granicu najteže krivične odgovornosti i o tome postoje posredni dokazi.

U jednom izvještaju Velike župe Sana i Luka za Ministarstvo unutrašnjih poslova NDH je napisano da „i banjalučki župnik dr Bilogrivić je uvijek prisutan tajnim sastancima Gutićevih najpovjerljivijih pristaša“, pa i onda kada se donose odluke o ubistvima i pljački. Prema svjedočenjima, tokom 1943. redovno je dolazio u ustaško redarstvo da traži podatke o odbjeglim Hrvatima i muslimanima koji su otišli u NOVJ, da bi te informacije prosljeđivao njemačkim okupacionim organima.

O njegovoj vezi sa vlastima posebno je ilustrativan i jedan neposredan dokaz, neiskorišćen u krivičnom postupku. U proljeće 1941. godine, dok je nova država sprovodila sistematsku pljačku srpskog i jevrejskog puka, katoličku pastvu pljačkala je sopstvena crkva u liku župnika Bilogrivića, a uz pomoć rigoroznog autoriteta njegovog prijatelja stožernika.

Prilikom raspisivanja „pobira“, neformalnog crkvenog poreza, u štampi dana 27. maja sam župnik Bilogrivić u svom proglasu dodaje: „G. Stožernik se zanima kako ćete se odazvati, jer je odista odiozan i ponizujući spomenuti način uzdržavanja Vašeg župnika.

Želi da mu se do 15. srpnja (jula) dostave odnosni popisi da vidi, koji su se odazvali na tu svoju dužnost i sa kolikim prilogom“. U svoju odbranu je govorio da se ne osjeća krivim, osim što „sa stanovišta današnjice ima objektivne krivnje“. Bilogrivić se već od 18. septembra 1945. godine, na osnovu krivične prijave Komande područja u Banjaluci, nalazio u istražnom zatvoru OJT.

(Nastaviće se)

Priredili: Vladan Vukliš, Verica M. Stošić

Izvor: Glas Srpske

Vezane vijesti:

Ustaški zločini na području Banjaluke: Iz tame izašli, u tamu vraćeni

Zločin i kazna banjalučkog stožernika (2): Zavjerenici gospodari života i smrti

Zločin i kazna banjalučkog stožernika (3): Komisije prikupljale dokaze protiv Gutića

Zločin i kazna banjalučkog stožernika (4): Gutić uhvaćen u …

Zločin i kazna banjalučkog stožernika (5): Britanci izručuju …

Zločin i kazna banjalučkog stožernika (7): Krivična odgovornost podžupana Neđelskog

Zločin i kazna banjalučkog stožernika (8): Stožernik Gutić pred isljednicima

Zločin i kazna banjalučkog stožernika (9): Komunisti angažovani u istragama o Gutiću

Zločin i kazna banjalučkog stožernika (10): Devet dana suđenja Gutiću, Neđelskom i Bilogriviću

Zločin i kazna banjalučkog stožernika (11): Iz tame izašli, u tamu vraćeni