Vojna Krajina na granici svetova

Srbi su vekovima živeli na granici svetova na kojoj su se susretali Zapad i Istok, Evropa i Azija. Iako se pojam „krajina“ odnosi na granične teritorije uopšte, u dugom periodu istorije za Srbe je krajina bila pre svega granica dva tuđinska carstva, Austrijskog i Turskog, u kojima su s obe strane granice živeli Srbi.

Od kraja XV veka kad su Turci osvojili srpske zemlje, na napuštena imanja blizu granice sa Austrijom – koja se uglavnom protezala duž sadašnje granice Bosne i Hrvatske, zatim kroz današnju Srbiju rekom Savom i Dunavom – naseljavaju Srbe iz unutrašnjosti. Mnogi od doseljenih Srba beže preko granice pod vlast cara, nepravoslavnog ali ipak hrišćanskog.

Na teritoriji današnje Hrvatske i pre tih velikih preseljavanja Srbi su bili značajno prisutni. Srbi su bili prisutni iznad Save u Slavoniji, Baranji i Zapadnom Sremu. O srpskom prisustvu ispod reke Save jasno svedoče pisani dokumenti iz IX veka i manastiri Krka, Krupa i Dragović u Dalmaciji, svi iz XIV veka. Orahovica u Slavoniji (deo Hrvatske iznad reke Save) izgrađena je još u XV veku, Lepavina takođe u Slavoniji u XVI. Ipak najveći broj srpskih porodica preselio se u te oblasti od početka XVI veka.

Na teritorijama koje su u tadašnjem austrougarskom carstvu naselili Srbi, stvorena je takozvana Vojna Krajina (Vojna granica). Srbi su kroz dug period bili „živi zid“između Otomanskog carstva i Austrougarske, odnosno rimokatoličkog Zapada, koji nije bio naklonjen Srbima kao pravoslavnim i islamskog Istoka koji je u Srbima video „bezbožnike“. Na Srbe je vršen pritisak da se odreknu svoje pravoslavne vere i pređu pod duhovnu vlast rimskog pape, ali zbog toga što su bili potrebni Carevini, do izvesne mere tolerisana im je i razlika u veri.

Srbi graničari su bili poznati po svom junaštvu i austrijska carevina oslanjala se na njih kao branu pred najezdom islama. Može se reći da su vekovima Srbi u Krajini i Srbi u današnjoj Vojvodini bili čuvari hrišćanske Evrope.

Zbog svojih zasluga, Srbi su od Austrijske carevine dobijali određene povlastice. To je uticalo, na pojavu netrpeljivosti prema Srbima od strane Hrvata. Netrpeljivost je posebno porasla kada je prestala opasnost od Turaka i Vojna granica izgubila na značaju.

Stvaranjem Jugoslavije posle prvog svetskog rata Srbi Krajišnici našli su se u jednoj državi sa Hrvatima, Slovencima ali i Srbima iz Srbije i Srbima iz ostalih srpskih zemalja na Balkanu.

Neprijateljstvo Hrvata prema Krajišnicima ipak je raslo, tako da su hrvatski saradnici Hitlera, ustaše, tokom Drugog svetskog rata pobile stotine hiljada Srba iz Krajine i Bosne i Hercegovine.

Pedeset godina kasnije, Srbi koji su preživeli pokolj, u vreme građanskog rata u Jugoslaviji prognani su od strane Hrvatske vojske i policije 1995. godine sa svoje graničarskom krvlju zarađene zemlje.

Iz povelje Austrijskog cara Ferdinanda Prvog (1538.):

„…ovom ispravom dajemo na znanje i saopćavamo svima, kojima se upućuje… kako su neki srpski ili raški kapetani i vojvode odlučili da dođu zajedno sa ljudima i licima, koja se nalaze pod njihovom vojvodskom časti, da nam služe… Stoga mi želimo da te srpske ili raške kapetane i vojvode, njihove ljude i lica ili spomenute njihove pripadnike izdašno nagradimo… mi im… dajemo, poklanjamo, ustupamo, podeljujemo i obećajemo dolje iznesenu povlasticu s oslobađanjem od izvjesnih obaveza, izvjesna prava kao i slobodu, koju, po našem mišljenju, treba obećati, dati, pokloniti i ustupiti, s ovim sadržajem:

Kad sami srpski ili raški kapetani i vojvode, ljudi i naprijed spomenuta lica, koja su njihovi podanici i pripadnici, budu dali vjeru, da će nam nepokolebljivo služiti, svaka porodica, koja bude stanovala u jednoj kući, pod jednim krovom i na jednom imanju, mora, može i smije u roku od 20 godina bez prekida slobodno živjeti na našem području… bez ikakvog plaćanja poreza i bilo kakve zakupnine, obrađivati zemlju ili je dati na obradu, primati sav plod i prihod sa te zemlje, bez ikakve zapreke ili protivljenja… Obavezujemo se i obećajemo, da će mo se ove naše povlastice čvrsto držati, a zahtijevamo i naređujemo da se nje svi drže…„

Izvor: VIDOVDAN

Vezane vijesti:

„Hrvatski pravoslavci“ | Jadovno 1941.

Srbi sa Jadranskog mora (Ludvig Salvatore) | Jadovno 1941.