Stradanje porodice Mićević iz Mostara 1941.god.

Odlučio sam se da ovu tužnu priču o satiranju i uništenju moje porodice 1941. godine počnem o porjeklu mojih predaka i vremenu kada su bježeci pred turskim zulumom došli u krševitu Hercegovinu. Prezime Mićević prvi put se pominje u Mostaru početkom devetnaestog vijeka. Kazivanja govore da je neki naš predak, Mićo Kovačević, otišao sa Banjana zbog terora i ugnjetavanja osmanlijskih vlasti,  i da se doselio u Mostar. Radi  svoje, i sigurnosti porodice, promijenio je prezime u Mićević. Na porodičnom groblju u mostarskom naselju Opine, ima grob mog čukun-djeda Marka koji je rodjen 1815.god.,a umro 1879.god. i on je prvi rođeni Mićević, od oca koji sa nekad prezivao Kovačević.

Napomena redakcije portala Jadovno.srb.: Ovaj prilog je prvi put objavljen na našem portalu 11. decembra 2016. godine.

Dolazak na tako škrtu i oskudnu zemlju, za jednu seljačku porodicu, koja će isključivo živjeti od plodova te zemlje, upućuje na to da izbor nije bio veliki i da je samo trebalo sačuvati goli zivot. Što oskudnija i pasivnija mjesta, udaljena od rijeka i plodnih dolina  bila su sigurnija, u vrijeme kad turska carevina nije imala milosti za srpski narod.

Po doseljavanju u nove krajeve moji preci su bili kmetovi kod begovske porodice  Behlilović, što znači sluge ili bolje reći robovi zemana turskog.

Nije lako opisati   i naći riječi koje bi dočarale ondašnju situaciju. Teško je bilo, okrutna, bezdušna i surova vlast turska ugnjetavala je i vršila teror nad mostarskim Srbima koji je patio, trpio, i svakojake muke podnosio, ali se istovremeno krijepio uspomenama na njegovu staru slavu i uspjehe.
Baš nekako u ta vremena moj čukun-djed Marko se oženio, i ne dugo zatim sa suprugom Cvijetom izrodio sinove Đuru-1857.god. i Mitra 1861.god.

Pred sami kraj turske vladavine 1873.godine u Mostaru, u naselju  Bjelušine, izgrađen je Saborni hram, Svete Trojice. Tačno devedeset dvije godine kasnije, mene je u tom hramu krstio sveštenik Bestić Milorad.
Jula mjeseca godine 1878.god., na Berlinskom kongresu, Austro-Ugarskoj monarhiji je dato pravo da okupira Bosnu i Hercegovinu.

Za bosansko-hercegovačke Srbe to je značilo samo zamjenu Turske novim neprijateljem. Austro-Ugarska invazija ne donosi ništa dobro, a njena vlast je bila nepravedna, nenarodna, ugnjetačka i eksploatatorska. I moji preci, kao i ostali srpski narod, su bili u velikim nevoljama i problemima. Teško je bilo, ali moralo se ići dalje, još više zapeti i raditi, da bi se opstalo i preživjelo.

Istrajnost, požrtvovanje, neustrašivost i solidarnost tadašnje generacije moje porodice su vremenom dali rezultate. Krenulo se sa mrtve tačke i išlo ka boljem i naprednijem. Živjelo se malo slobodnije, u odnosu na prethodno doba, ali se ipak osjetila vlast tuđina.

U to vrijeme, Mostar je važio i bio na glasu kao najnacionalniji grad zapadno od Srbije. Bio je centar svakog pokreta: od kulturnog, nacionalnog do političkog i bio najpodesnija i najpouzdanija sredina u tada okupiranoj Bosni i Hercegovini. Ondašnja srpska elita je svakako znala i uspjela u teško vrijeme, pod ropstvom, da probudi svijest srpskog naroda, da ga obrazuje i vodi ka napretku i uz veliki i neskriveni patriotizam vodila svekoliko srpstvo grada Mostara ka boljoj i uspješnijoj budućnosti.

Pred sami kraj 19.vijeka, moj pradjed Mitar je oženio Milicu Zurovac i sa njom dobio devetoro djece-pet dječaka i četiri djevojčice. Prvorođeno djete 1899. godine bio je moj djed Milan, potom Risto 1903.god., Vaso 1905. god., Nikola 1909.god. i Pero 1911.god.

Teško se živjelo,veliku porodicu je trebalo prehraniti, a slabo izdašna, krševita zemlja, hercegovačka, premalo je davala za iole normalniji zivot.

Nevolje su dolazile jedna za drugom. Atentatom mladog revolucionara Gavrila Principa na prestolonasljednika Franca Ferdinanda, u Sarajevu na Vidovdan 1914.godine započinju novi problemi za Srbe i srpski narod u cjelini. Ubrzo nakon atentata u gradu Mostaru je počelo hapšenje najuglednijih Srba, kao i srpskih sveštenika.

Već 27.jula, dan uoči objave rata Kraljevini Srbiji, fanatizovana masa u gradu na Neretvi bjesomučno je napala na srpsku crkvu, školu, mitropoliju, srpske trgovine i domove, pljačkajuci i otimajući sve sto im je do ruku došlo. Za srpski narod nastaće strašna iskušenja,j er je ostao bez zaštite i bio stavljen izvan zakona. Sve što ga je okruživalo bejaše mu krvni i zakleti dušmanin ,nastadoše najstrašniji progoni srpskog plemena.

Ali uz sve ove velike teškoce i nedaće, srpski narod je po ko zna koji put uz veliku vjeru u Boga i u pobjedu, uspio da ne poklekne, nego da ponosito i junački izdrži sve patnje i nepravde. Hiljadu devesto šesnaesta godina je značajna za našu porodicu zbog toga što je tada u kući bilo osamnaestero članova, što je najveći broj od kada se znaju tačni podaci.

Rat, težak i nemilosrdan, valjalo je opstat i prehraniti se. Na sreću uspjelo se. Nakon četiri godine, sloboda prva, prava, nakon pet vjekova turskog ropstva i četrdesetak godina Austro-Ugarske okupacije.

Hiljadu devesto trideset druge godine deda Milan je oženio Milevu Pudar i sa njom izrodio sina Dimitrija 1933.god. i kćerku Zorku 1937 god. Deda Milan je radio u rasadniku „Društvo Bor“ koji se nalazio na mjestu današnjeg hotela „Ruža“, a potom od 1938 do ’1941.g.u „Fabrici duvana“ Zaposlenje je donjelo boljitak, napredak je bio vidljiv. Bolja ekonomska situacija i  srećnija vremena nažalost nisu dugo potrajali.

Dolazak 1941.godine donosi katastrofu za našu, kao i za mnoge druge mostarske porodice. Sredinom mjeseca jula u Mostar dolazi Ivan-Ivica Herenčić kome je bila namjenjena posebna uloga u ustaškoj genocidnoj strategiji.

On je učestvovao u neuspjelom atentatu na kralja Aleksandra 1933.god.u Zagrebu, a potom uspio da pobjegne u Italiju i tamo se pridruži Anti Paveliću. Nekoliko dana po dolasku Herenčića u Mostar počela su masovna hapšenja i ubijanja Srba.

Samo u periodu od devetnaestog jula do četvrtog avgusta uhapšeno je 750 Srba i transportovano u Gospić, odakle su otpremani u Jadovno i druge velebitske jame i gubilišta, ili pak u Jasenovac, Caprag, Dvor na Uni, Jastrebarsko i druge ustaške logore smrti. Zastrašujući talas ustaškog zločina Nezavisne Drzave Hrvatske prohujao je kao vihor kroz Mostar i cijelu Hercegovinu.

Ljudi su mučeni, klani i ubijani samo zato sto su bili druge vjere. Jame-Golubinka, Vidonja, Bivolje brdo, Kukauša, Gradina, Pandurica, Kapavica, Rzani do, Korićka i mnoge druge postale su masovna grobnica za mnoge Srbe.

Tu nezapamćenu mostarsku tragediju,srpski pjesnik, Aleksa Šantić je vizionarski naslutio znatno prije tog vremena, izražavajuci je u svojim stihovima :

„Na ubogom polju moga zavičaja,
Ne čuju se pjesma veselja i žetve,
Samo šum žalosni robinje Neretve
Hladan vjetar nosi preko pusta polja.“

Teško je naći kuću u dolini Neretve koja nije bila zavijena u crno. Od osam hiljada mostarskih Srba, koliko ih  je bilo prije rata,hiljadu devesto četrdeset petu je dočekalo njih osam stotina. Ilin-dan, godine hiljadu devesto četrdeset prve,  bio najtragičniji i  najcrnji dan u istoriji bitisanja naše porodice. Tog dana  ustaše upadaju u porodičnu kuću, hapse i odvode četvoricu muških glava, i to:

1. Mićević (Mitra) Milan – radnik, rođen 1899. godine u Mostaru, naselje Opine. Radio u rasadniku „Društvo Bor“ koji se nalazio na mjestu današnjeg hotela „Ruža“,a od 1939 do 1941 u „Fabrici duvana“.

2. Mićević (Mitra) Nikola – rođen 1909. godine u Mostaru, naselje Opine. Radio kao mesar u mesari „Šain“koja se nalazila preko puta osnovne škole „Svetozar Ćorović“ u mostarskom naselju Luka.

3. Mićević (Đure) Danilo rođen 1899. godine u Mostaru, naselje Opine.Radio u rasadniku „Drustvo Bor“ koji se nalazio na mjestu današnjeg hotela „Ruža“.

4. Mićević (Đure) Marko, rođen 1897. godine u Mostaru, naselje Opine.Radio kod imućnijih gazda (Dokića,Ćorovića,Puzića) kao nadzornik poslova.

Pri dolasku ustaša Marko i Danilo bili su na obližnjem imanju, i imali su priliku da pobjegnu. Naivno verujući da se nemaju čega bojati, da nisu ni za šta krivi,i da su na daleko  bili poznati kao pošteni i čestiti domaćini,na pozive sestre Joke,kojoj su ustaški dželati naredili da ih zovne, došli su kući što je za njih nažalost bila kobna greska. Svi naši mučenici odvedeni su u zloglasni zatvor osnovne škole kraljice Marije (sadašnja osnovna škola „Hamza Humo“, koja se nalazi u Bulevaru Revolucije), gdje su mučeni i premlaćivani.

U školi je bila smještena Hercegovačka ustaška bojna kojom je komandovao Ivan Herenčić. Moja baba, Mileva, supruga deda Milana, Mara, supruga Nikole i Joka, rođena  sestra Marka i Danila, išli su u zatvor da vide svoje najbliže, ali jedini podatak koji su dobili od   Herenčića je taj da su otpremljeni za Pakrac.

Pouzdano se zna da su iz škole „Kraljice Marije“, prebačeni u  logor u Jablanici, gdje su trebali biti pobijeni, ali taj pokolj su spriječili njemački oficiri koji su došli iz Sarajeva jer su dobili dojavu da se sprema veliki pokolj nad nedužnim civilima. Stotinjak, od ukupno sedamstopedeset mostarskih Srba koji su skončali u Jadovnu, je dobilo propusnice za Srbiju i tako izbjegli ono najgore.

Nažalost, članovi moje porodice nisu bili te sreće i oko desetog avgusta prebačeni su u Gospić, odakle su odvedeni u logor Jadovno, gdje su svirepo ubijeni,a potom bačeni u neke od velebitskih jama.
Neka im je vječna slava i pokoj duše.

Milorad (Dimitrije) Mićević,unuk ubijenog Milana Mićevića.

U Zrenjaninu na Trojcin-dan 2010 godine.