Srđan Cvetković: Osvetljavamo mračne godine Srbije

Istorijski muzej Srbije prvi put prikazuje originalna dokumenta političke policije u našoj zemlji. Srđan Cvetković: Otkrivamo metode likvidacija, knjige streljanih, snimke dželata sa Golog otoka…

Posle deset godina naučnih istraživanja i tri godine priprema, dr Srđan Cvetković, istoričar Instituta za savremenu istoriju iz Beograda, okončao je multimedijalni projekat „U ime naroda“, kojim želi javnosti da predstavi skrivanu mračnu stranu naše istorije.

Reč je o izložbi na kojoj će Istorijski muzej Srbije i dr Cvetković kao autor prvi put javnosti da predoče kako su izgledale kancelarije Ozne i Udbe, kaznionice za političke osuđenike, mnoga dokumenta i fotografije, audio i video zapise o komunističkoj represiji u našoj zemlji od 1944. do 1953. godine.

– Došlo je vreme da se suočimo sa istinom i da otkrijemo sve oblike terora revolucionarnih vlasti, uspostavljenih posle Drugog svetskog rata, nad stvarnim ili izmišljenim protivnicima državnog poretka. Na izložbi, koja je zamišljena kao kuća terora sa četiri velike sobe, biće izloženi artefakti koji prikazuju montirana suđenja, načine mučenja osumnjičenih i zatvorenih, lažirana glasanja, zabrane opozicionih novina, logore za političke neistomišljenike, metode likvidacija, prinudne kolektivizacije i otkup, kao i fotografije i imena desetina hiljada ljudi ubijenih od komunističkog režima u prvim posleratnim godinama – najavljuje dr Cvetković.

U ovoj multimedijalnoj naučnoj predstavi i sami posetioci će učestvovati tako što će dobiti gumene glasačke kuglice sa grbom FNRJ i glasati u jednu od tri kutije, pa makar i u „ćoravu“, čime će kupiti ulaznicu za izložbu posle čega će ući u zatvor i druge odaje. Na putu do biračkog mesta publika će proći kroz „ulicu“ političke propagande, govora mržnje i ideologije terora, koji vodi do policijskih islednika i dželata.

– Namera je da ljudi u 21. veku osete atmosferu represije koja je sprovođena prvo kao imitacija staljinizma, a potom kao totalitarizam na Titov način. Posetici će da ulaze u kancelarije inspektora Ozne i Udbe, kao i u ćelije Draže Mihailovića, Dragoljuba Jovanovića ili Borislava Pekića, kako bi osetili svu težinu političkog zatočeništva u tom vremenu. Ćelije su bile tesne, vlažne, hladne, bez kreveta, pa se spavalo na slami i podu, a osuđenici su često prebijani – objašnjava autor ovog projekta.

Prvi put se javnosti pokazuju Knjige streljanih i svedočanstva žrtava pred smrt. Mladi fudbaler Savo Popović iz Obrenovca ispisao je svoje poslednje poruke majci na jastučnici i donjem vešu. Javnost će videti naredbe Udbe o likvidacijama nedužnih ljudi i emigranata, ali i o zabrani sahranjivanja političkih osuđenika. Pokazaće se 50 eksluzivnih snimaka sa Golog otoka sa licima robijaša, ali i njihovih čuvara. Prvi put se objavljuje i lista od 16.500 zatočenika ove kaznionice. Maketom će biti dočarana zloglasna Petrova rupa, u kojoj su mučeni ibeovci. Vodič kroz ovaj deo postavke biće bivši logoraš Vlado Bobinac, koji je robijao tri godine.

– Poslednja scena prikazuje obavezni otkup i likvidaciju seljaka koji nisu mogli državi da isporuče žito i meso ili su se opirali kolektivizaciji. Kroz zatvore je prošlo na desetine hiljada seljaka. U Smederevu, Bežaniji i Dolovu su ljudi ubijani, a u Cazinu i drugim mestima seljaci su ustali na ustanak. Bilo je to u vreme gladne 1950. godine – kaže dr Cvetković.

U posebno dizajniranoj „kongresnoj sali“ tokom izložbe biće prikazivani nekada zabranjeni igrani filmovi, dokumentarni program, ali i držana predavanja i tribine o političkoj represiji. Predviđeno je da na izložbi gostuju delegacije iz Slovenije, Poljske, Mađarske i drugih zemlja koje će predstaviti svoja iskustva iz tog mračnog vremena.

Ovo je prva izložba koja otkriva najmračnije godine srpske novije istorije. Kako kaže naš sagovornik, cilj postavke je da se afirmišu istina i sloboda i da se mlađe generacije upoznaju sa istorijskim činjenicama.

MRAK TOTALITARIZMA

Izložba „U ime naroda“ biće postavljena u zdanju Istorijskog muzeja Srbije, koje je nekada bila zgrada Ozne, Agitpropa i CK KPJ. Na otvaranju izložbe čitava zgrada i trg Nikole Pašića biće prekriveni tamom koja će dočarati atmosferu posleratnog terora.

Izvor: VEČERNjE NOVOSTI