Milivoje Ivanišević: Spomen svim srpskim žrtvama

Godine 1996. pokrenuta je edicija sa imenima srpskih žrtava i krivaca za srpska stradanja u Kupresu, Konjicu, Bos. Dubici, Goraždu, Glamoču, Mostaru

Milivoje Ivanišević

AKTUELNA inicijativa za podizanje memorijalnog spomenika – mada u ovom slučaju samo srpskim žrtvama poslednjih oružanih sukoba – značajna je za Beograd, Srbiju, a pre svega za srpsku naciju. Uz ranije najavljenu rekonstrukciju Starog sajmišta – objekta posvećenog stradalim u Drugom svetskom ratu – Beograd, nastavlja da odužuje istorijski dug prema generacijama sunarodnika stradalih tokom prošlog veka. Međutim, pravi monumentalni memorijal, to što je nasušna potreba srpskog naroda, još uvek se samo razmatra i odlaže za bolja vremena.

Za to vreme Društvo za podizanje memorijalnog spomenika srpskim žrtvama genocida u 20. veku (predsednik UO akademik Vasilije Krestić), formirano zahvaljujući angažovanju „Večernjih novosti“, posvećeno je poslovima za koje nisu potrebna velika sredstva. To je bibliografija naučnih i stručnih radova objavljenih tokom 20. veka. U toku je istraživanje o zastupljenosti literature o srpskim stradanjima u knjižnim fondovima narodnih biblioteka. Treći, takođe pionirski, poduhvat je identifikacija neobjavljenih starih rukopisa i svedočenja o lokalnim događajima i stradanjima koji se nalaze na čuvanju pri bibliotekama, arhivima, neretko i kod sveštenika ili u privatnom vlasništvu.

Najmanji problem su imena srpskih žrtava poslednjeg oružanog sukoba 1991-1995. Taj posao su odavno privele kraju dve srpske nevladine organizacije i Muzej genocida u Beogradu. Za BiH to je Centar za istraživanja zločina nad srpskim narodom u BiH, pri Udruženju Srba iz BiH u Srbiji, od 2009. Institut za istraživanje srpskih stradanja u 20. veku, a za Hrvatsku poznati „Veritas“ i Savo Štrbac.

Pošto se imena srpskih žrtava Hrvatske nalaze na sajtu „Veritasa“ i javnosti su dostupna, mi ćemo skrenuti pažnju na neke publikacije u kojima su objavljena imena većeg broja od ukupno oko 31.000 srpskih žrtava u BiH. Ljudski gubici srpskog naroda u BiH čine oko dve trećine ukupnih gubitaka koje je imao srpski narod u naznačenom razdoblju na prostorima nekadašnje Jugoslavije.

Prvo je 2. juna 1993. godine SB OUN uručen „Memorandum o ratnim zločinima i zločinima genocida u istočnoj Bosni (opštine Bratunac, Skelani i Srebrenica) protiv srpskog naroda od aprila 1992. do aprila 1993“. Tu su navedena imena do tada stradalih 980 meštana sa tog područja, a potpisao je predsednik Jugoslavije, pokojni Dobrica Ćosić.

Godine 1996. pokrenuta je edicija sa imenima srpskih žrtava i krivaca za srpska stradanja u Kupresu, Konjicu, Bos. Dubici, Goraždu, Glamoču, Mostaru.

Povodom deset godina slučaja Srebrenica, „Večernje novosti“ su 2005. u posebnom prilogu objavile imena 3.287 stradalih Srba tog kraja, a 2007. objavljena je „Knjiga mrtvih Srba: Goražde, Višegrad, Foča, Čajniče, Rudo“, potom „Knjiga mrtvih Srba – postradali 1992-1995. Srebrenica, Bratunac, Olovo, Kladanj, Šekovići, Vlasenica, Hadžići, Zvornik“ (na srpskom i engleskom). Knjigu mrtvih Srba Sarajeva – postradali 1992-1995. objavio je „Srpski borac“, Banjaluka 2008. „Knjiga mrtvih Srba Hercegovine 1992-1995. opštine: Bileća, Gacko, Grude, Jablanica, Lištica, Konjic, Ljubinje, Ljubuški, Mostar, Nevesinje, Neum, Posušje, Stolac, Trebinje, Čapljina, Čitluk“, izdata je 2008. Da dalje ne nabrajamo.

U toku su pripreme za publikovanje monografije sa podacima o ukupnim ljudskim gubicima i imenima srpskih pokojnika u Bosni i Hercegovini 1992-1995. (Uređivački odbor je 2005. godine imenovala Akademija nauka i umetnosti Republike Srpske.)

Imajući sve izneto u vidu, jedini aktuelni problem je estetsko i funkcionalno rešenje spomenika koji po objavljenim uslovima treba da sadrži imena svih koji su u razdoblju 1991-1995. godine stradali u Sloveniji, Kosovu i Metohiji, Srbiji, Hrvatskoj i BiH. To, nažalost, nije u medijima pominjanih 26.000, već 45.000 naših sunarodnika koji su stradali u navedenom razdoblju.