Krvavi ustaški pir u Piskavici

Dva dana prije i pet dana poslije masovnog pokolja srpskog stanovništva u Drakuliću, Motikama, Šargovcu i rudniku Rakovac, ustaški koljači su na najbrutalniji način umorili na stotine nevinih Srba u Piskavici i Ivanjskoj (današnje Potkozarje, pr. a.), kod Banje Luke.

Kako je u predgovoru knjige Lazara Lukajića „Fratri i ustaše kolju“ napisao profesor Predrag – Gugo Lazarević, ovaj zločin genocida izvršen je 5. i 12. februara 1942. godine.

Za pokolj od 7. februara Lukajić navodi da je bio akt programirane promjene demografske strukture u Banjoj Luci i njenoj okolini, te da je kao takav pripremljen u saradnji s odredom Pavelićeve lične garde, dok su pokolje od 5. i 12. februara 1942. godine počinile ustaše s ovog područja, kao navodnu odmazdu za partizanske diverzije na pruzi Banja Luka – Prijedor.

Lazarević u nastavku predgovora podsjeća da je pokolje u Piskavici i Ivanjskoj partizanska vlast prećutala, vjerovatno da bi izbjegla susret sa istinom da su poslije svake partizanske diverzije kažnjavani isključivo Srbi, a ne i pripadnici druga dva naroda koja su u to vrijeme takođe živjela na ovim prostorima. Za razliku od zvjersko umorenih u Drakuliću, Motikama i Šargovcu, zemni ostaci ubijenih Srba u Piskavici i Ivanjskoj nisu sahranjeni u zajedničku kosturnicu, već su uglavnom ostavljeni da počivaju po seoskim dvorištima, gdje su ih preživjeli, poslije pokolja, sahranili. Nekim su potomci na tim mjestima podigli nadgrobne spomenike, dok se humke drugih još jedva naziru.

U pomenutoj knjizi Lukajić pored ostalog navodi i svjedočenja pojedinaca o pokolju u Piskavici. Tako su preživeli Srbi svjedočili da su 5. februara čuli dolazak voza u Šušnjaricu i škripu vagona u toj stanici. Upravo do te stanice ustaše su redovno kontrolisale i čuvale željezničku prugu između Banje Luke i Prijedora. Dalje odatle prema Prijedoru partizani su skoro svake noći rušili prugu i tako onemogućavali željeznički saobraćaj između ta dva grada, koje su držale ustaše. Povremeno su ustaše i domobrani u većem broju obezbjeđivali tu prugu i popravke na njoj.

Zato su Srbi, koji su 5. februara uočili dolazak voza i ustaša u Šušnjaricu, mislili da oni i toga jutra dolaze radi obezbjeđivanja i opravke pruge. Nije niko pomišljao na masovna ubistva, niti se ko sklanjao pred ustašama, jer do tada nije bilo masovnih ubistava nevinog, mirnog seoskog stanovništva u tom kraju. Sklanjali su se samo odrasli muškarci. Tako su Srbi masovno stradali zbog iznenađenja. Za vrijeme kratkih upada u selo ustaše su izvršile pokolje u piskavičkim zaseocima Đuđići, Šutilovići i Popovići, koji se nalaze s desne strane pruge iz pravca Banje Luke, i u Šušnjarima, Miloševićima i u ivanjskom zaseoku Milakovićima, koji se nalaze s lijeve strane.
Svi zaseoci su blizu pruge i blizu među sobom. I svi su blizu željezničkim stanicama u Ivanjskoj i Piskavici.

Glavni koljači Srba u Piskavici bile su ustaše iz Ivanjske, i u civilnim odijelima i u vojničkim uniformama. To su bili seljaci, katolici, koji su poznavali susjednu Piskavicu. Poznavali su sve domaćine u Piskavici i svu njihovu čeljad, njihove kuće, pomoćne prostorije, kotare, puteve, uvale, potoke i šumarke između kuća i oko njih. Tu su odrasli zajedno s komšijama Srbima. Te ustaše iz Ivanjske navodile su Nijemce, domobrane i ustaše sa strane na srpske kuće kao što psi tragači navode lovce na divljač.
Prema kazivanju svjedoka, te ustaše su pretežno bili odrasli, sredovječni, pa i stariji ljudi. Oni su s lakoćom, brzo i lakše od pasa tragača, stizali, sami ili s domobranima i Nijemcima, do srpskih kuća.

Glavni koljači Srba u Piskavici bile su ustaše iz Ivanjske, i u civilnim odijelima i u vojničkim uniformama.

Često su po imenu zvali Srbina domaćina da izađe iz kuće i izvede svoju čeljad pred kuću, tobože radi kontrole, a onda ih tu ubijali i masakrirali. Preživeli svjedoci pamte pojedinačno komšije ustaše iz Ivanjske koje su ubijale njihove porodice i pljačkali njihovu imovinu, kao što se vidi iz njihovih kazivanja u Lukajićevoj knjizi.

Tako, na primjer, Dražo Milaković (1927) kaže:
– Nisu Milakoviće poklale ustaše iz Zagorja, Slavonije, niti Međumurja, već komšije iz Ivanjske, Pezići, Tomići, Idžani, Kovačevići, Klečine i drugi, s kojim smo, do tog rata, živjeli u nekoj vrsti sloge. Govorile su nam prve komšije Hrvati, odmah preko potoka, da oni znaju da smo mi mirni i lojalni njihovoj NDH, da će nas oni, ako i bude stani-pani, zaštititi – citat je iz teksta koji je u banjolučkim „Nezavisnim novinama“ u broju od 6. do 12. maja 1998. godine objavio Jovan Babić.

Međutim, ono što su propustili da urade zvanični državni organi, pojedini ljudi iz Potkozarja, odnosno borci Narodnooslobodilačke borbe 1941-1945, jeste to da su tek 1972. godine počeli da prikupljaju podatke o poklanim Srbima u Piskavici u februaru 1942. godine. Najuporniji među takvim bio je pukovnik u penziji Mihajlo Stojaković, rođen u Omarskoj 1923. godine, i Rade Kević, takođe rezervni oficir, rođen 1925. godine u Piskavici, oba prvoborci. Oni su 1972. godine, kao vojni penzioneri, živjeli u Novom Sadu i neumorno su neposredno i preko Saveza boraca u Piskavici prikupili nešto podataka o pokoljima 5. i 12. februara i napravili nepotpune spiskove nastradalih.

Ono što su propustili da urade zvanični državni organi, pojedini ljudi iz Potkozarja, odnosno borci Narodnooslobodilačke borbe 1941-1945, jeste to da su tek 1972. godine počeli da prikupljaju podatke o poklanim Srbima u Piskavici u februaru 1942. godine.

Kević je 5. marta 1972. godine u ime SUBNOR u Piskavici uputio pismo aktivistima u Piskavici kojim traži da se u što kraćem roku prikupi tačan broj žrtava koje su pale u toku NOR i da im se podigne dostojanstven spomenik u Piskavici.

Na osnovu tih prvih spiskova i izjava svjedoka 1972. identifikovana su imena i prezimena 103 žrtve februarskog pokolja. Mihajlo Stojaković je istovremeno zabilježio nekoliko izjava tada još živih svjedoka pokolja, kao što su Nikola, Dušanka i Ljubomir Đuđić i Dragica Milaković.

Autor: Radovan JOVIĆ

Izvor: Fokus

Vezane vijesti:

Godišnjica ustaškog pokolja stotina potkozarskih Srba