Italija i Hrvatska, evo ruke: prvi korak je učinjen

Da li jama Basovizza može da postane simbol pomirenja? To je obostrana želja

A da je tako što odista moguće, svedoči događaj slabo poznat italijanskoj javnosti, onaj koji se dogodio 26. juna u Hrvatskoj, na planini Velebit. Tamo su se susreli najviši državni predstavnici Bosne, Hrvatske i Srbije,  koje su sve do pre koju godinu vodile besomučni međusobni rat, da bi odali poštu žrtvama jama Jadovna.

Međusobno praštamo zlo koje smo jedni drugima naneli. Pročitano je u subotu 3. septembra u Areni u Puli pred 6 hiljada ljudi, u zajedničkoj izjavi predsednika Italije, Đorđa Napolitana i predsednika Hrvatske, Josipovića, izjavi koja je sledila izvođenju državnih himni. Gledalište u Areni reagovalo je pravim ovacijama, zastave su se vijorile a među njima i pokoja italijanska, pozdravljajući ulazak najviših predstavnika vlasti u amfiteatar, istarski simbol civilizacije Rimskog carstva, posebno glasno kad je u arenu kročio predsednik Italije.

Subotnja svečanost sigurno da je bila korak napred u odnosima Italije sa zemljama bivše Jugoslavije i sigurno da je važna za potpuno pomirenje Italijana i Hrvata, prvih suseda, ali i u optici budućeg ulaska Hrvatske u EUniju. Ističući sa zadovoljstvom ovakav napredak, ne možemo a da ne podvučemo činjenicu da je, za zaista puno izmirenje neophodan i jedan sastanak najviših predstavnika državnih vlasti Italije, Slovenije i Hrvatske pred svetilištem žrtvama Jame (foibe) Basovizza.

A da je tako što odista moguće, svedoči događaj slabo poznat italijanskoj javnosti, onaj koji se dogodio 26. juna u Hrvatskoj, na planini Velebit. Tamo su se susreli najviši državni predstavnici Bosne, Hrvatske i Srbije,  koje su sve do pre koju godinu vodile besomučni međusobni rat, da bi odali poštu žrtvama jama Jadovna.

Na tom mestu, u periodu između aprila i septembra 1941. godine, hrvatske ustaše su masakrirale preko 40.000 srpskih civila. Masakr je zaustavljen septembra 1941. godine intervencijom italijanske vojske koja je okupirala priobalne delove Dalmacije. Tom intervencijom, italijanske trupe su naredile zatvaranje svih postojećih koncentracionih logora na ovom prostoru koje su ustaše osnovale u perspektivi kompletnog etničkog čišćenja. I zaustavile klanicu. Na ovaj čin i zaslugu italijanske vojske nedavno se javnost podsetila na konferenciji održanoj u Rimu 14. februara 2011. godine u nacionalnoj Skupštini.

Udruženje Dalmatinaca, zahvaljujući finansijskoj podršci Fondacije „Italija protagonista“ kojom predsedava Maurizio Gasparri, tom prilikom je prezentirala javnosti knjigu  pod naslovom „Tretman za Italijane od strane Jugoslovena posle 8. septembra 1943.“ Reč je o obnovljenoj ediciji dokumenta koji je pravi raritet. Dokument je pripremila Vlada Italije i prezentirala ga na Mirovnoj konferenciji u Parizu 1947. godine, u potporu svoje diplomatske borbe protiv jugoslovenskih teritorijalnih pretenzija na Trst, Goricu, Pulu, Rijeku i Zadar.

Dokument svedoči o nasilju nad italijanskim civilima stanovnicima tih prostora, nasilju koje se završilo u mučno poznatim jamama, razlogu masovnog iseljenja italijanskog življa, njih 350.000, iz Istre, Rijeke i cele Dalmacije.

Dokumentacija je bila dokaz da je fenomen bacanja ljudi u jame imao pun karakter etničkog čišćenja. Knjiga je sačinjena u tri dela, svaki potkrepljen originalnim fotografijama: prvi i najkompletniji, tiče se događaja posle 8. septembra 1943. na području Pule; drugi govori o tretmanu Italijana zatočenih u jugoslovenskim koncentracionim logorima; treći nosi naslov „Jugosloveni protiv Jugoslovena“ i dokumentuje, fotografijama, događaje o kojima smo na početku članka govorili, odnosno o smišljenoj masovnoj eliminaciji koju su, od aprila do septembra 1941. godine sprovele ustaše – Hrvati, nad srpskim narodom u Hrvatskoj, u unutrašnjosti Dalmacije, tačnije u regionu Lika (gde se i nalaze jame Jadovna).

Fotografska dokumentacija predstavlja, svojom neprocenjivom istorijskom važnošću, nepobitni materijalni dokaz postojanja koncentracionog logora na Pagu, gde su, za samo 132 dana, dakle pre dolaska italijanskih trupa, ustaše pobile preko 10.000 Srba i Jevreja. Neke od fotografija neposredno svedoče o humanitarnoj i zdravstvenoj intervenciji italijanske vojske dok prihvataju i leče srpske civile.

Interesantno je da ta dokumentacija nikada dosad nije sagledana u svojoj pravoj istorijskoj dimenziji. Na manifestaciji u nacionalnoj Skupštini bila je i novinarka Rai Mila Mihajlović i upravo je ona ukazala na neverovatni značaj ove dokumentacije, za koju niko nije znao, pa čak ni beogradski istoričari.

Osim toga, među učesnicima i relatorima manifestacije bio je i senator Ajmone Finestra, bivši gradonačelnik Latine, čovek koji je bio svedok i učesnik dešavanja iz 1941. u svojstvu mladog oficira VI Regimente bersaljera.

Novinarka Mihajlović je o postojanju ove istorijske dokumentacije obavestila Udruženje preživelih logora, Srba kojima su nedostajali materijalni dokazi tog masakra. Tako je baš od njih, na svečanosti održanoj 26. juna pred jednom od jama Jadovna, te na konferenciji koja je pratila komemoraciju, stiglo „Hvala Italijo“, za humano i mirotvorno delo naših trupa.

Ovo je hronika događaja koja bi, sve do pre nekog vremena, bila nezamisliva. Da li to znači da bi odista bilo moguće da se ostvari nada i  da se u dogledno vreme, posle onoga što je rečeno u Puli 3. septembra i komemoracije u Jadovnu od 26. juna, oda pošta i italijanskim civilima koji su završili u jamama, na mestu simbolu, pred Jamom Basovizza? Da se tu susretnu najviši predstavnici Italije, Slovenije i Hrvatske, da tu odaju poštu, duhom recipročnog pomirenja i prevazilaženja svakog oblika nacionalizma, nevinim žrtvama jednog neljudskog nasilja.

Guido Cace

Predsednik Nacionalnog udruženja Dalmatinaca

Izvor: SECOLO D ITALIA, četvrtak, 08. septembar 2011.

Vezane vijesti:

Konferencija u Latini, Italija: „Dalmacija: jedna zaboravljena istina“

Senator Finestra: Etničko čišćenje Srba u Hrvatskoj 1941, prvo u Evropi

Italijan senator i četnički komandant

Predstavljamo knjige: „Komandir“ i „1943. Dalmacijo, mladosti…“

Мила Михаjловић, ИТАЛИЈАНСКИ ИЗВОРИ – ДОКУМЕНТИ О МАСАКРУ СРБА У ДАЛМАЦИЈИ, ЛИЦИ И КНИНСКОЈ КРАЈИНИ (1941–1943)

Zločini nad Srbima dokumentovani u italijanskim „zabranjenim“ knjigama

Italijani znaju istinu o logoru Jadovno

РТРС Некад било – 07.06.2011. – Јадовно 1941-2011.