Pregled podataka

Radi orijentacije o približnom broju žrtava hrvatskog logora smrti Jasenovac prilažemo i ovaj pregled podataka zvaničnih komisja i dru­gih merodavnih lica koje su se bavile utvrđi­vanjem broja žrtava genocida logora Jasenovac za period od 1941. do 1945. godine.

1. DRŽAVNA ANKETNA KOMISIJA HRVATSKE, ZAGREB,

članovi:

1. Vica Baranović, referent Zemaljske ko­mi­sije za ispitivanje ratnih zločina.
2. dr Zdravko Popović, Vojno-sudski odjel Glavnog štaba za Hrvatsku.
3. dr Ante Premerju, major i stalno zapri­segnuti sudski lječnik vještak.
4. dr Milan Majer, sudbeni vijećnik.
5. dr Ante Pecikozić.
6. Ivan Broz, kotarski sudac.
7. Božidar Ognjenac i Stevo Trninić, zapi­sni­čari.

Državna anketna komisija nakon izvršenog uviđaja samog logora Jasenovac, liječničkog na­laza i mišljenja sudskog vještaka, te preslišava­nja očevidaca, konstatuje:

„U nešto od preko četiri godine postojanja ove ljudske klanice, prema iskazima očevidaca nasilno je usmrćeno otprilike 1.400.000 žrtava„.

Komisija je navela sledeće svjedoke i nji­ho­ve izjave:

a) Bing Julije, star 39 godina, Židov rodom iz Virovitice, u logoru od 16. 9. 1941. do 22. 4. 1945, izjavljuje pod zakletvom:

„Ja ne mogu tačno reći koliki je broj žrtava koji je likvidiran u logoru Jasenovac, ali vje­rujem da se taj broj kreće i do 1.500.000 ljudi„.

b) Živković Jovan, star 30 godina, Srbin, ro­dom iz Bačkog Gradišta (Zemun), u logoru od 2. 4. 1943. do 22. 4. 1944, izjavljuje pod za­kletvom:

„Ja ne znam koliko je zatočenika likvi­dirano u logoru Jasenovac, ali je bilo opšte uvje­renje među zatočenicima da taj broj prelazi jedan milion„.

c) Marić Mihajlo, star 27 godina, Srbin, ro­dom iz Bjelovara, u logoru Jasenovac od 31. 10. 1941. do 22. 4. 1945. godine, izjavljuje pod za­kletvom:

„Kao posmatrač i očevidac strahota koje su se događale u Jasenovcu, mogu mirne duše ka­zati da je u toku četvorogodišnjeg postojanja logora na razne načine umlaćeno, ili umrlo od bolesti ili gladi oko 1.400.000 zatočenika od kojih su bili ogromna većina Srbi, zatim Židovi, Cigani, a dosta i samih katolika„.

d) Duzemlić Milan, star 25 godina, Hrvat, rodom iz Drenovog Boka, srez Novska, u logoru od 21. 12. 1943. do 1. 1. 1945. godine, općin­ski bilježnik u Jasenovcu, pod zakletvom iz­javlju­je: „Iz logora Jasenovac stizali su izvještaji u kojima sam ustanovio da je do 21. 12. 1943. godine umoreno oko 900.000 zatočenika. Te spiskove je vidio i blagajnik općine Risović Stje­pan. Pošto sam ja bio općinski bilježnik, te spi­skove i ovo sam vidio svojim očima„.

(Zapisnik Komisije od 18. maja l945. godine.)

2. ZEMALjSKA KOMISIJA HRVATSKE, ZA­GREB

sa stručnim aparatom, a izvještaj su potpi­sali:

dr Ante Štokica, sekretar komisije i dr Ven­ceslav Celigoj, predsjednik komisije.

U izvještaju Komisije piše:

„Navodimo nekih pedesetak masovnih zlo­čina koje su ustaše počinile u Jasenovcu, pa ako broju žrtava koje su stradale kod tih pokolja, pribrojimo one zatočenike koji su stradali poje­di­načno, dobićemo cifru od 500 – 600.000″.

Komisija navodi i likvidaciju logora III-C:

„Iz priloženog se nacrta vidi da je između tzv. stare žice logora i velikoga zida u sjeverno­istočnom kutu bila velika ledina, gdje su ustaše u proljeće 1942. godine podigli obični logor pod vedrim nebom, ogradili ga bodljikavom ži­com i ovdje smjestili oko 40.000 Cigana. Oni su te Cigane pobili u nekoliko tjedana (nede­lja)“.

(Izvještaj Komisije od l5. 11. 1945. broj: 4547/45. Dostavljen je 1946. godine Međunaradnoj komisiji za ratne zločine.)

3. ERNST FIK, general-major SS trupa Nje­mačke. U pismu SS rajksfireru Henrihu Himleru piše l6. marta 1944. godine:

„Partijske trupe – ustaše su nastrojene kato­lički, nediscpliovane su sa slabom obukom. U pogledu borbenosti delimično nepouzdane, a poznate su po tome što su oko 600 – 700 hilja­da drugačije nastrojenih odveli u koncentracioni logor i zaklali na balkanski način„.

4. KOMISIJA BORACA NOR-a Bosanska Du­bica. Sastav Komisije:
5. Rade Knežević, građevinski tehničar iz Pri­jedora.
6. Rade Grahovac, sekretar SOSS Prijedor
7. Reuf Bajtović, geometar, Bosanska Du­bica.

Komisija konstatuje:

„Broj žrtava prema grobnicama u Gradini i prema drugim podacima o uništavanju ljudi u Jasenovačkom logoru cjeni se samo u Gradini od 350.000 do 400.000.“

(Izvještaj od 25. 10. 1961. godine).

5. KOMISIJA SAVEZA BORACA NOR-a JU­GOSLAVIJE, sastavljena od:
6. dr Antun Pogačnik (Slovenija),
7. dr Vida Brodar (Slovenija),
8. dr Slobodan Živanović (Vojvodina),
9. Zdravko Morić (BiH).

Komisija konstatuje:

„Na osnovu broja sondi koje smo otvorili, na osnovu broja žrtava koje smo u tim sondama pronašli i na osnovu prethodnih pretraga terena stručnjaka za sudsku medicinu, izračunali smo da se na području Jasenovca i Gradiške nalazi između 700 i 730 hiljada žrtava„.

Komisija je radila u 1963. i 1964. godini.

6. dr NIKOLA NIKOLIĆ,

U knjizi „Jasenovački logor smrti“, Sarajevo 1975. godine piše:

„Podatak da je u četvorogodišnjem vreme­nu postojanja logora Jasenovac ubijeno preko 700.000 ljudi nije ni malo proizvoljna tvrdnja„.

7. dr VLADIMIR DEDIJER, istoričar.

U knjizi: „Vatikan i Jasenovac“, Beograd, 1987. godine, piše:

„U do sada objavljenim publikacijama, naučnim radovima i štampi na temu o koncen­tracionom logoru Jasenovac i Stara Gradiška, ta brojka se kreće od 480.000 do 900.000, pa i preko milion. U najviše slučajeva procena broja ubijenih u logoru Jasenovac kreće se oko 700.000, a u logoru Stara Gradiška oko 80.000„.

8. KATOLIČKI SVEŠTENIK MIROSLAV FILI­PO­VIĆ-MAJSTOROVIĆ,

zapovjednik koncentracionog logora Jase­no­vac i logora Stara Gradiška poslije rata je na su­du izjavio: „Po pričanju Maksa Luburića, za­povjednika svih logora u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj koji je vjerovatno vodio evidenciju o ubijenim Srbima, ubijeno je za ove četiri godine oko 500.000 Srba„.

9. LjUBO MILOŠ,

zapovjednik koncentracionog logora Jase­no­vac, izjavio je poslije rata na sudu:

„Sigurno je likvidirano u Jasenovcu par sto­tina hiljada ljudi…„.

10. ALEKSANDAR LER,

general-pukovnik njemačke vojske i ko­man­dant snaga na jugoistoku Evrope, izjavljuje u aprilu 1943. godine da je u NDH ubijeno oko 400.000 Srba.

11. LIST „POLITIKA“,

piše 31. 8. 1977. godine:

„Za proteklih godinu dana na lokalitetima šest bivših logora u Jasenovcu i bližoj okolini otkriveno je još 117 masovnih grobnica, pa im se sada broj povećao na ukupno 289. I još sve grobnice nisu otkrivene“.

12. LAZAR JANKOV, star 27 godina iz Ze­muna. U logoru Jasenovac od 13. maja 1943. do 19. aprila 1945. godine. Izjava listu „Politika“ 28. maja 1945. godine:

„Od zatočenika koji su radili u logorskoj kancelariji, saznao sam da je kroz logorske knji­ge prošlo 840.000 pobijenih ljudi, žena i dece.“

13. JUAN CARLOS RAFFO, profesor na So­rboni u knjizi „Error de persona“, piše:

„U koncentracionom logoru Jasenovac, malom mjestu na obali Save, ustaše su ubile više od 700.000 ljudi… (brzo i tiho) kocem, sekirom, dugim noževima„.

14. U vojnoj enciklopediji,

navedeno je da je u Jasenovcu ubijeno pre­ko 600.000 zatočenika, a u Staroj Gradiški 75.000.

l5. HERMAN BERNASCONT, argentinski sa­vezni sudija, u nalogu za hapšenje Dinka Ša­kića, jednog od zapovjednika logora Jasenovac navodi Šakića kao zapovjednika „Balkanskog Aušvi­ca“, gdje je na najsvirepiji način ubijeno oko 700.000 ljudi, žena i djece.

l6. ZDENKO ŠARAC, svjedok na suđenju Dinku Šakiću u Zagrebu:

„Logor Jasenovac mogao je po mojoj pro­cjeni primiti najviše 5.000 zatočenika. Kroz taj logor prošlo je oko 700.000 ljudi„.

17. JOVAN STJEPANOVIĆ, svjedok na su­đenju Dinku Šakiću, izjavljuje:

„Za vreme dok sam ja bio u logoru Jase­novac od augusta 1942. pa do aprila 1945. go­dine, siguran sam da je kroz logor prošlo 600.000 – 700.000 Srba. Sve je to likvidirano, jer kao što sam rekao, od onih mojih mještana, kojih je bilo između 150 i 200, samo smo nas trojica preživjeli„.

18. DRUGA MEĐUNARODNA KONFE­RENCIJA „JASENOVAC – SISTEM HRVATSKIH USTAŠKIH LOGORA GENOCIDA“,

održana u Banjaluci od 8. do 10. maja 2000. godine, donela je zaključak:

„U cilju sprečavanja političkog licitiranja broja žrtava Jasenovca, potrebno je angažovati i udružiti sve snage u cilju identifikacije žrtava lo­gora Jasenovac, po imenu i prezimenu„.

Učesnici konferencije su posjetili stratište Donja Gradina, gdje su zapisani brojevi od 700.000 (500.000 Srba, 40.000 Roma, 33.000 Jevreja i ostalih 127.000).

(Dr Milan Bulajić, u knjizi „Jasenovac na sudu„.)

19. KOMISIJA HRVATSKOG DRŽAVNOG SA­BORA, osnovana 1992. godine.

„Utvrdila“ je da ukupan broj žrtava u hrvatskom koncentracionom logoru smrti Jaseno­vac iznosi 2.238 lica. Komisija nije navela na­cionalnu pripadnost žrtava.

(Nataša Mataušić, u knjizi „Jasenovac 1941 – 1945. Logor smrti i radni logor„)

Sve ove procjene broja žrtava genocida u hrvatskom logoru smrti Jasenovac ne mogu se prihvatiti kao tačne, jer tačan broj žrtava, ma koliko se na tome radilo, nikada neće biti utvrđen. Možda se taj broj mogao samo pri­bližno utvrditi neposredno iza Drugog svetskog rata, ali za to u Jugoslaviji nije bilo političke volje. Objektivno, takve volje nije moglo ni da bude, jer je postojala dilema: tačan broj žrtava hrvatskog genocida nad Srbima ili da Jugoslavija ostane u predratnim granicama. Politička elita Jugoslavije se opredjelila za ovu drugu opciju. Iznošenje bar i približnog broja žrtava hrvatskog genocida nad srpskim narodom, koji je počinila Nezavisna Država Hrvatska, kod Srba bi, kao naj­brojnijeg naroda u Jugoslaviji, prirodno iza­zva­lo odbojnost prema Hrvatima, a to bi onda dovelo u pitanje i tzv. „bratstvo i jedinstvo“, ko­jega su, u prvom redu, proklamovali hrvatski ko­munisti još u vreme tzv. „narodnooslobodila­čke borbe“.

Imajući to u vidu, komunisti su sve činili da se žrtve hrvatskog genocida nad Srbima sve­du na zanemarljiv broj, a Nezavisna Država Hrvatska označi kao tvorevina okupatora, a to „malo“ zločina prebaci na ustaše kao „šačicu“ izroda hrvatskog naroda.

U svim javnim govorima, Hrvat Tito i nje­govi vjerni sledbenici, uvek kada bi nevoljno spo­minjali žrtve rata, pripisivali bi ih uglavnom okupatorskoj vojsci (Nemačke i Italije), a stvarni izvršioci genocida pominjani su samo kao po­magači okupatoru. Dakle, davana im je drugo­ra­zredna uloga. Kada su, ipak, nerado spomi­njali hrvatske ustaše, onda nikako pri tome nisu izostavljali ni srpske četnike, stavljajući ih u istu ravan, što je, sa stanovništa istorijske nauke, po­tpuno isključeno. Jer srpski oslobodilački pokret – četnici niti su imali koncentracione logore za bilo koga, niti su vršili genocid nad bilo kim. Taj pokret je u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj na­stao kao reakcija na hrvatske zločine genocida. Četnički pokret je nastojao da bude što pasivniji prema okupatorskim vojskama na tlu Jugoslavije koje su se, uglavnom, držale međunarodnih kon­­vencija. Rat su tretirali kao rat velikih država koje su se borile ili branile za svoje interese.

U građanskom ratu u Jugoslaviji (1941-1945) težište otpora četnici su usmeravali protiv partizana iza kojih se skrivala ilegalna Komuni­stička partija čiji je glavni cilj bio da putem sile, laži i raznih prevara i obmana, osvoji vlast u Jugoslaviji po završetku rata. To joj je uspjelo, ne slobodnim i demokratskim izborima, već ra­znim izbornim smicalicama i zastrašivanjem.

Ta vlast je dovela i do raspada jugoslo­venske državne zajednice i do građanskog i ve­rskog rata, koji je svom svojom žestinom trajao od 1991. do 1995. godine sa tragičnim poslje­dicama najviše za srpski pravoslavni narod.

< Geneza i učinak zločina                                                         Sadržaj                                                     Odgovornost za genocid>